Klimaatverandering is een moreel probleem

Foto: NWFblogs (cc)

Juist de morele vragen rondom klimaatverandering staan eenvoudige oplossingen in de weg.

‘Wat kan mij het klimaat nou schelen? Wanneer de grootste veranderingen intreden ben ik toch al dood!’ Dat is een veelgehoorde reactie wanneer je mensen op hun verspillende, onduurzame gedrag aanspreekt. Onterecht. Want ook voor mensen van nu is klimaatverandering een urgent probleem: een moreel probleem, zo stelde prof. dr. mr. Herman Philipse tijdens zijn tweede lezing in de serie Klimaatverandering.

Morele vragen

Moeten we minder broeikasgassen uitstoten om zo de klimaatverandering zo min mogelijk te belasten? Of moeten we juist maatregelen nemen om onszelf te weren tegen mogelijke bedreigingen die met klimaatverandering samen gaan? Dat zijn volgens Philipse de vragen die wij ons moeten stellen. Tenminste drie morele kwesties daarbij een belangrijke rol.

Ten eerste is er de vraag hoe wij de aarde voor toekomstige generaties achter behoren te laten, zodat ook die op een leefbare wereld terecht komen. Daarnaast is er de vraag hoe de verdeling van de CO2-uitstoot moet worden geregeld. Moeten landen die vroeger veel broeikasgassen hebben uitgestoten ook de lasten daarvan dragen? Of moeten juist opkomende economieën getemperd worden in hun drang om steeds meer fossiele brandstoffen te verstoken?

Tenslotte is er de vraag of we eigenaren (zowel staten als particulieren) van fossiele brandstoffen moeten compenseren voor het in de grond laten zitten daarvan. Deze zijn immens waardevol, maar wanneer we besluiten de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen kan er geen geld aan worden verdiend.

Moeilijkheden

Voor deze problemen bestaan geen eenvoudige oplossingen, wel veel moeilijkheden die oplossingen in de weg staan. Zo is daar – met betrekking tot het eerste van de hierboven genoemde problemen – het intergenerationele doorschuifspel. De huidige generatie profiteert optimaal van de huidige CO2-uitstoot. De lasten van die uitstoot schuiven we echter voor ons uit. Toekomstige generaties zadelen we zo op met onze troep. Onze kinderen, kleinkinderen en hun kinderen krijgen te maken met mogelijke gevolgen als een stijgende zeespiegel en voedsel- en drinkwatertekorten.

De ‘Tragedy of the Commons’, een theorie van Garret Hardin, staat een eenvoudige oplossing voor het tweede genoemde probleem in de weg. Immers, wanneer ieder land eerlijk zou bijdragen om oorzaken van het klimaatprobleem aan te pakken en zich aan gemaakte afspraken zou houden, zouden de gevolgen van het probleem minder groot zijn. Helaas komen landen gemaakte afspraken niet na. Daardoor voelen ook andere landen geen verplichting zich aan de gemaakte afspraken te houden. Een mogelijke oplossing is om een supranationale instantie in te stellen die de gemaakte afspraken controleert en overtredingen bestraft.

Een derde moeilijkheid is volgens Philipse ‘Das grüne Paradoxon’, een theorie van Hans–Werner Sinn. Stel dat we maatregelen nemen om de productie van fossiele brandstoffen te limiteren en dat we overstappen op duurzame energiebronnen. Landen die nog beschikking hebben over veel steenkool, gas of olie zullen in de verleiding komen deze brandstoffen sneller uit de grond te halen. Zij zullen deze brandstoffen vervolgens steeds goedkoper op de markt brengen, waardoor de klimaatproblemen juist worden vergroot.

Oplossingen

Zijn deze moeilijkheden onoverkomelijk? De toekomst moet het uitwijzen. Philipse zelf is erg sceptisch. Hij laat vanuit de psychologie zien dat mensen weinig zijn geneigd hun gedrag fundamenteel aan te passen. Weliswaar gaat moedwillig CO2 de lucht in brengen voor bijna iedereen te ver, maar vrijwel niemand voelt zich schuldig wanneer hij of zij auto rijdt, vlees eet of andere alledaagse klimaatbelastende handelingen verricht.

Daarnaast is de tijdshorizon die politici ter beschikking hebben te kort om het klimaatprobleem op de agenda te krijgen. De boodschap die zij dienen te verkondigen is er niet een waar een groot deel van de kiezers warm voor zal lopen. Politici schuiven daarom het klimaatprobleem voor zich uit. In de politiek probeert men te scoren met korte termijnproblemen, zoals werkeloosheid of integratie.

Als laatste is het maar de vraag of landen zich willen committeren om afspraken te maken om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Waarom zouden landen als de VS of China zich laten beperken door een instantie die hen regelgeving oplegt? Dergelijke overwegingen hebben vooralsnog geleid tot het niet ondertekenen van harde afspraken die op vorige klimaattoppen zijn overeengekomen.

Al met al, is Philipse zeer pessimistisch over het oplossen van de achterliggende kwesties die een effectieve oplossing van het klimaatprobleem in de weg staan.

Kijk de lezing van prof. dr. mr. Herman Philipse hier terug.

Via Studium Generale Universiteit Utrecht

Reacties (28)

#1 roland

@0: “gaat moedwillig CO2 de lucht in brengen voor bijna iedereen te ver”
Nee, immers het grootverbruiker gaat gewoon verder

@0: “moeten we maatregelen nemen om onszelf te weren tegen mogelijke bedreigingen”
Geen morele vraag, maar een vraag naar het eigenbelang. Landen die het meest bedreigd worden, missen de middelen voor deze bescherming, dat zou de morele kwestie moeten zijn.

  • Volgende discussie
#2 Herman+Vruggink

1. ‘Wat kan mij het klimaat nou schelen? Wanneer de grootste veranderingen intreden ben ik toch al dood!’ Dat is een veelgehoorde reactie wanneer je mensen op hun verspillende, onduurzame gedrag aanspreekt….

ad1a. O ja? Is dit een veronderstelling of gebaseerd op cijfers? Ik hoor deze reactie namelijk nooit. Graag onderbouwen met cijfers, zo niet dan gaat dit op de berg met fabeltjes.

ad1b. Wat is onduurzaam gedrag? Welke definitie? En is duurzaam gedrag direct te vertalen naar klimaatgedrag? Nee dus.

2. Is klimaatverandering een urgent probleem? Hangt maar weer helemaal af van je definitie van urgentie of je beleving daarvan. Wie mag oordelen over personen die in de dag van vandaag en morgen leven?

3. En dan de morele kaart, die graag getrokken wordt door de voorstanders van mitigatie. In de ogen van mensen die daar niets van moeten hebben, zijn dat de schijnheiligen en hypocrieten. Voorstanders van adaptatie trekken de morele kaart als het gaat om de duizenden miljarden Euro’s die in windmolens e.d. gestoken worden terwijl miljoen creperen van de honger. Drogreden! roepen de mitigranten dan graag in koor. Nee dus. Gewoon een morele kwestie.

Net als met zijn eerste lezing loopt Philipse opnieuw 10 jaar achter, we zijn deze fase allang voorbij, al 1000 keer besproken. Heeft de beste man 10 jaar liggen slapen? en denkt nu , laat ik eens iets over het klimaatprobleem gaan roepen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 majava

…terwijl miljoen creperen van de honger.

Ik let meestal op ‘markers’ in teksten. Dit is er zo één. Hoef ik niet meer te gissen naar de intenties van de schrijver. Ik ga dat niet uitleggen, want ik verwacht dat er ook wel anderen zijn die dit ook opvalt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Herman+Vruggink

@3: Welnee Majava, je leest weer eens niet goed. Ik geef alleen de tegenstelling aan. Wat wil je nou? Denk jij soms dat jij de invulling van de moraal kan claimen? Wie denk jij eigenlijk wel dat je bent?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 analist

@3: Precies. Nooit hoor je “Herman” over honger in de Derde Wereld maar nu gaat het em opeens aan het hart.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Herman+Vruggink

@5: Ten eerste hou ik niet bij hoe vaak alhier het onderwerp ‘honger in de derde wereld’ wordt besproken. Niet al te vaak is mijn indruk, maar ik kan het mishebben.

Ten tweede laat ik alleen maar zien dat indien migatie believers menen de morele kaart te mogen trekken ze deze dubbel en dwars terug mogen verwachten. Hoe zij het in hun hoofd halen om te mogen oordelen over verantwoordelijkheidsgevoel, moraal en ideologie van anderen? Vertel mij eens Analist waar heb jij eigenlijk alhier gesproken over de honger in de derde wereld of aanverwante problemen? Vertel mij eens Analist, wie denk jij wel dat je bent de moraal voor anderen te mogen bepalen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 MrOoijer (Jan van Rongen)

Philipse loopt inderdaad een beetje achter de feiten aan, maar een studium generale is nu eenmaal wat de naam al aangeeft: een brede inleiding.

Morgen komt het volgende bericht van het IPCC:

Clean energy will have to at least treble in output and dominate world energy supplies by 2050 in order to avoid catastrophic climate change…

… want dan verschijnt het 5e rapport van de IPCC werkgroep 3 over “mitigation”.

IPCC report: world must urgently switch to clean sources of energy

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Lunarts

Hoe zit het eigenlijk met die vreselijke mensen die sinds de industrialisatie van bijvoorbeeld Nederland ons zomaar hebben opgezadeld met hun energiebeleid van toen?
Wij zijn die volgende generaties namelijk of werkt het alleen maar als er goed verdiend kan worden met klimaatverhaaltjes door bijvoorbeeld onrendabele windparken te forceren en dan iets moreels gaan roepen?
Ik hoop dat ik vannacht kan slapen, jemig wat een rotweekend is het ineens geworden, ik ben de volgende generaties aan het kapotmaken, schande natuurlijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Wad

Is het niet kortzichtig om de uitstoot van CO2 aan te wijzen voor de opwarming van de aarde. Het CO2 gehalte is wel eens dubbel zo groot geweest.
We weten allemaal dat je in een magnetron iets op kan warmen. Een magnetron maakt daarvoor gebruik van electromagnetisch straling. Gebruiken wij die ook niet voor andere doeleinden? Zou het probleem dan niet daar in zitten?
Kijk verder dan het moreel wat je opgedrongen wordt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Benach

Wad: Het klopt dat de gemiddelde temperatuur op de wereld wel eens hoger is geweest. Het klopt ook dat het CO2 niveau in het verleden hoger is geweest dan nu. Echter, de gemiddelde hoeveelheid CO2 in de atmosfeer is nog nooit zo snel gestegen als de laatste 150. Temperatuur correleert heel aardig met de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer, zie: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcQ_lByNmoIF6CKohMPvjEZMVU7um_DSYuW28XvfmODVWzk3NVXE
Kortom, het is vrij redelijk om aan te nemen dat ook nu de temperatuur wel zal stijgen door de verhoogde hoeveelheid CO2. Dat wordt nu ook bevestigd door weermetingen van de laatste decennia. Ook de hoeveelheid zeeijs neemt zienderogen af. Dit smeltwater komt in de oceanen terecht en zorgt voor meer watermassa. Lijkt me logisch dat dat leidt tot een verhoogde zeespiegel. Bovendien wonen er nog nooit in de geschiedenis zoveel mensen dichtbij de zee als nu. Ongeveer 60 procent van de wereldbevolking woont minder dan 100km van de zee. Dus wat wordt het? Amsterdam op de Utrechtse heuvelrug herbouwen of gaan nadenken over de oorzaken en gevolgen van het broeikaseffect.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Herman+Vruggink

@10: Als je nu zee-ijs voor landijs vervangt dan klopt je verhaal vrij aardig. Smelten van zee-ijs heeft namelijk geen meetbare invloed op de zeespiegel. Er wonen inderdaad veel mensen aan de kust, maar een metertje of twee stijging zal niet voor enorme catastrofe’s zorgen. Miami een stad met meer dan 5 miljoen inwoners is het eerst aan de beurt. De stad ligt slechts 1,5 meter boven de zeespiegel en geen bescherming. Bij een halve meter stijging ontstaan al flinke problemen. Pas als de barbecue en de kratten pils beginnen weg te drijven zullen de Amerikanen in actie komen.. Mogelijk verlaat iedereen de stad, of ze storten de stad vol en geven hun eerste verdieping op….. Ach, het is maar steen.. :)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 De Conservatief

Een mogelijke oplossing is om een supranationale instantie in te stellen die de gemaakte afspraken controleert en overtredingen bestraft.

En hoe gaat zo’n organisatie dan landen als de VS of China bestraffen of boetes afdwingen áls ze al klimaatafspraken zouden onderteken?

Wanneer je de Co2-uitstoot wilt verminderen moet je voor een goedkopere, rendabelere vervanger voor fossiele brandstof zorgen. Als het geld bespaart dan stappen ze uit eigenbelang over. Een andere oplossing is er niet. Maar die technologische ontwikkelingen zullen er niet heel snel zijn, als ze al komen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 majava

Lees ik daar echt elektromagnetische straling? #9. Hebben we een onvervalste HAARP gekkie? Mijn dag kan niet meer stuk.

@Herman: je laatste reactie is weer één met wat meer nuance, maar voor je eigen geloofwaardigheid zou je ook eens wat moeten durven zeggen op een stuk als in #9.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Herman+Vruggink

@13: Nuance indien nuance passend is. Bovendien is altijd maar uit het zelfde vaatje tappen op den duur slaapverwekkend. Wat moet ik nog zeggen over de kul in @9, dat heeft @10 al gedaan en ik heb @10 bevestigd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Benach

Majeva: wist je niet he, maar je lichaam wordt gemiddeld 8766 uur per jaar blootgesteld aan elektromagnetische straling.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Benach

@11: klopt. Was te snel. 10% volumeverschil is klein.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 majava

@15: afhankelijk van welke straling je bedoelt kan het nog veel meer of minder zijn. ;) Ik ren in elk geval weg voor die waarvan de golflengte me niet zo bevalt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 majava

@14: de reden waarom ik je aanraadt dat te doen, is dat het anders de schijn wekt dat jij het eens bent met hem. Alleen maar reageren op ‘warmista’s’ en niet op CO2-ontkenners, de climastrologen, iris-theoristen en meer van dat soort ultramafketels gaat echt niet aan ons voorbij. Voor je het weet ben je één van hen…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Benach

@17: meer dan 8766uur per jaar? Welke kalender gebruik je of waar heb je leren rekenen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 majava

Ik las eerst 6600 uur. Maar goed, maar dan een jaar straling in een jaar zal er inderdaad niet inzitten.

PS ik ben niet de mingool.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Hans Verbeek

maar vrijwel niemand voelt zich schuldig wanneer hij of zij auto rijdt, vlees eet of andere alledaagse klimaatbelastende handelingen verricht.

Ik voel me wel degelijk schuldig over verspilling en verontreiniging, die ik zelf veroorzaak.
Ik probeer er ook wat aan te doen.

De meeste mensen vinden het maar gek, dat ik liever ga fietsen dan met de trein of auto. Dat ik vanwege het klimaat gewoon in eigen land op vakantie ga (lopend of op de fiets). Of dat ik elke dag het zwerfafval in de straat opruim.
Ik ben niet zoals de meeste mensen. Ik ben vrijwel niemand.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 Herman+Vruggink

@21: Zeg Hans, Volgens mij heb ik iets gemist. Zou je eens in geuren en kleuren je bekering van doorgewinterde ontkenner naar klimaat believer met ons kunnen delen? Waar zag je het licht?

Ik ken je niet maar mijn indruk is dat je verlangen naar een leven met vrijwel niets zo groot is dat je daarvoor een klimaat believer bent geworden. Het past gewoon veel beter bij je als persoon. En weet je Hans, of je nu iemand of niemand bent, dat maakt niet uit zolang het maar goed voelt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 MrOoijer (Jan van Rongen)

@22: dus, Herman, beken je jezelf nu toch als klimaatontkenner?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 Herman+Vruggink

@23: huh? Wat een onnavolgbare conclusie. Een zeer merkwaardige kronkel. Leg eens uit, waarom zou ik nu opeens een klimaatontkenner zijn?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 Hans Verbeek

@22: ik ben nooit een rabiate klimaatontkenner geweest, Herman.
Ik heb alleen een probleem met klimaatmodellen, die een opwarming voorspellen van 2 tot maar liefst 6 graden in de komende 85 jaar. Die zijn gewoon ridicuul.
Bovendien zijn de CO2-emissiescenario’s van het IPCC volstrekt ongeloofwaardig. Alleen RCP2.6 is realistisch.
Het IPCC moet stoppen met de bangmakerij.

Ik vind trouwens dat alle bangmakerij moet stoppen.
We hoeven niet bang te zijn voor cholesterol en de Mexicaanse griep en ook niet voor moslims of voor de NSA.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Herman+Vruggink

@25: Nog steeds stevig sceptisch dus. Waarom vertel je dan je omgeving dat je geen auto meer rijdt en niet meer vliegt wegens het klimaat? Als alleen RCP2.6 realistisch is, is er niet of nauwelijks een klimaat probleem… Wat is dan de echte reden dat je alleen nog maar fietst?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 Hans Verbeek

@26: fietsen is leuker dan autorijden, hardlopen is nog leuker.
De aardolie zal opraken, Herman. Onze kinderen en kleinkinderen zullen veel minder rijden dan wij.

Daar hoef je niet bang voor te zijn, maar het is goed om alvast aan het idee te wennen, zodat je niet te maken krijgt met cognitieve dissonantie.
En we kunnen stoppen met het aanleggen van snelwegen en het bouwen van parkeergarages.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 Herman+Vruggink

@27: Prima, “fietsen is leuker dan autorijden, hardlopen is nog leuker. De aardolie zal opraken, Herman. Onze kinderen en kleinkinderen zullen veel minder rijden dan wij.”

Vertel dat voortaan aan je omgeving. Sleep niet de klimaatverandering er bij als je daar zelf niet of nauwelijks in gelooft. Er is geen excuus nodig om lekker te gaan fietsen en de auto te laten staan.

  • Vorige discussie