Kitsch van de bovenste plank

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

COLUMN – Twee van de meest prestigieuze Oscars, die voor de beste film en de beste regie, gingen afgelopen weekend naar The Shape of Water. Onverwacht was dat niet: de film werd allerwege geroemd. Nu is-ie werkelijk beeldschoon gemaakt, maar mens, wat verveelde ik me toen ik ’m zag.

De film grossiert in bordkartonnen karakters. Het team aan de goede kant bestaat uit een collectie mensen-die-het-ook-niet-makkelijk-hebben. Een homofiele, uitgerangeerde kunstenaar, die alleen soelaas vindt in musicals, zijn katten, en de vriendschap van zijn gehandicapte buurmeisje. Het buurmeisje zelf, dat niet praten kan maar welgemoed voor iedereen zorgt, terwijl ze vergeefs hunkert naar liefde en een kutbaantje als schoonmaakster heeft. Haar zwarte collega, die een minkukel als man heeft en optreedt als tolk voor het stomme meisje, omdat toch íemand de kijker duidelijk moet maken wat onze hoofdpersoon te zeggen heeft. De uitbater van een bioscoop die permanent failliet dreigt te gaan, maar intussen wel mooie klassiekers aan de zeldzame fijnproever opdist.

Het team aan de slechte kant: de inlichtingendiensten en het militair-industrieel complex, tezamen de status quo representerend, gepersonifieerd door iemand die niet alleen met zichtbaar genoegen martelt, maar in zijn lunchpauzes achteloos seksueel wangedrag begaat.

Het is alsof je De kleine zeemeermin en Het meisje met de zwavelstokjes kruist met Het boek Job.

De hele machinerie komt in beweging door een buitenstaander: in het militaire lab waar ons stommetje werkt, wordt een viswezen gevangen gehouden. Zij is de enige die hem niet vreest – outcasts onder elkaar, immers – en na anderhalve poging tot moeizaam contact zwijmelen de twee al diep in elkaars ogen. ‘Hij kan óók niet praten,’ verzucht ze gebarentalend tegen haar buurman, ‘voor hem ben ik niet afwijkend.’

Het is kitsch van de bovenste plank. De verschoppelingen die vanzelfsprekend samenspannen om een van hen te bevrijden, en zo – dat snapt de goede verstaander natuurlijk metéén – uiteindelijk ook zichzelf en elkaar. De anonieme macht die het onderspit delft zodra de onderliggers de handen ineen slaan.

Onderwijl moest ik steeds denken: waarom leert de visman wel haar gebaren, maar zij nooit zijn gorgeltaal? Waarom wordt van de norm afwijken in deze film consequent gelijkgesteld aan verlies, verdriet, armoe en ontbering, en vinden deze mensen uitsluitend soelaas bij elkaar? Waarom is hun enige vrijmakende perspectief de dood, of de vlucht?

Bovendien: als je een intrigerende film wilt maken over de last van het ‘anders’ zijn – iets waar deze film allerwege om geroemd is – zijn er heden ten dage toch werkelijk interessanter perspectieven te bedenken dan die van een door een anonieme macht gevangen gezette vissengod?

Wat The Shape of Water doet, is weinig anders dan de terechte honger naar andere beelden en andere verhalen stillen met oude sprookjes.

Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.

Reacties (8)

#1 beugwant

Het gaat gewoon om de seks. Meteen aan het begin wordt de link tussen seksueel genot en water gelegd: de hoofdpersoon bevredigt zich in bad. En gaandeweg komt er steeds meer romantiek bij en doet ze dat met iets mannelijks, in een steeds groter bad, waardoor de kijker zich meer moet laten slepen. Voor het contrast met liefdeloos op en neer zien we in een andere scene de bad guy even gymmen.
Moraal van het verhaal: Wees lief voor de meisjes. Denk ik dan, hè. Als man. Op 8 maart.

  • Volgende discussie
#2 Prediker

Lindsay Ellis heeft een (te lang maar desondanks) informatief en amusant videoessay over de culturele geschiedenis achter de voorstelling van het romantische monstervriendje.

Dergelijke voorstellingen wortelen in mythologische verhalen; in de loop der eeuwen worden ze een zedenspel waarin de uitgehuwelijkte vrouw zich op moet offeren voor de reputatie en fortuin van de familie door met een monster te huwen, in de hoop dat als zij de ideale, zuivere huisvrouw is, zij hem kan veranderen in een galante prins; en in de loop van de twintigste eeuw wordt het monster een symbool voor kleurlingen, immigranten die de eer van onze zuivere, blanke vrouwen aantasten, of van het communistisch gevaar (in welk geval de mooie blanke vrouw symbool staat voor onze Westerse ‘way of life’ en maatschappelijke orde, die puur en goed is).

Del Toro draait dat om (hij sluit daarbij aan bij een oudere traditie, Disney deed dat in de jaren negentig al in Belle & het Beest en de Klokkenluider van de Notre-Dame); de traditionele knappe ‘held’ blijkt een sociopathische eikel, onze autoriteiten blijken corrupt en wreed, maar het monster heeft daarentegen een hart van goud. Het is de binnenkant die telt.

Het is allemaal erg voorspelbaar en weinig origineel. Maar hé, in het Trump-tijdperk waarin immigranten en ‘de ander’ weer voorgesteld worden als het gevaar, die ‘onze banen’ komen stelen en ‘onze vrouwen’ verkrachten, doet het menig hart van de Amerikaanse liberals vast een slag overslaan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Lethe

Ah, ik heb hem nog niet gezien. Ook vanwege bovenstaande @0 argumenten. Maar ik vraag mij wel een beetje af of er meer films van Guillermo del Toro zijn gezien.
Het is natuurlijk wel gewoon iets wat hij doet, magie en andere elementen mixen met iets dat hij wil vertellen.

Nog steeds eens dat er een scala aan andere mogelijkheden zijn om het “anders zijn” te illustreren. Alleen ja, hij doet wat hij doet.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 L. Brusselman

Het is een sneer naar Trump en de populariteit van alt rechts.
Buiten dat vind ik het wel een goede film,maar ik heb dan ook geen smaak.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 KJH

Dit is toch ook precies wat er mis was met die Guy Fawkes film? Zo hopeloos op zoek naar een slechterik dat ze wel uit de tijd van ‘Fuck Thatcher’ geplukt lijken, en zo bang voor wat de tere zieltjes op Twitter zou kunnen kwetsen, dat de ‘goeden’ van bordkarton zijn.

Suiker, suiker en nog eens suiker voor linkse meisjes.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Krekel

@5: Toen V for Vendetta als strip verscheen (1982-1989) wás het de tijd van Thatcher, en Twitter bestond nog lang niet.

(toen de film uitkwam, in 2005, bestond twitter trouwens ook nog niet … )

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Mozzarella

Ik vond de film onderhoudend, met mooie muziek en dito beelden. Maar ik vind het fijn als een regisseur het oordeel over wie goed of slecht is aan de kijker overlaat. Hier was iedereen, behalve de hoofdpersoon zelf en haar sidekicks, racistisch, seksistisch of homofoob.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 L. Brusselman

@7:De VS van toen verschilt niet zo heel veel van die van nu,het is nu eenmaal een homofobe ,racistische,seksistische en gewelddadige samenleving.

  • Vorige discussie