Meer dan 60% van de Italianen is tegen verhoging van de defensieuitgaven. De veroordeling van Rusland voor de invasie van Oekraïne is bijna unaniem volgens twee opinieonderzoeken. Maar Italië moet niet meegaan in de wapenwedloop. Dat standpunt staat haaks op de bereidheid van de regering-Draghi om samen met andere westerse landen Oekraïne te helpen met wapens en de NATO te versterken. In de huidige brede regeringscoalitie heeft de Vijfsterrenbeweging de meeste moeite met Draghi’s koers. Aanvoerder en voormalig premier Guiseppe Conte verzet zich tegen een verschuiving van middelen voor een groene transitie naar de militaire industrie. Zijn partijgenoot minister van Buitenlandse Zaken Luigi Di Maio meent dat diplomatie de eerste keus moet zijn bij het vinden van een weg om de oorlog te beëindigen. ‘Juist als de partijen die weg weigeren op te gaan, moeten wij hierin versnellen. We moeten een vredesconferentie bevorderen, voorafgegaan door een staakt-het-vuren.’ Vooralsnog vertalen de standpunten van de voormannen van de Vijfsterrenbeweging zich nog niet in een grotere steun voor hun partij in de verkiezingspolls.
Fratelli in opmars
Parlementsverkiezingen zijn nog niet uitgeschreven maar worden komend jaar wel verwacht, in elk geval vòòr 1 juni 2023. Bij de vorige verkiezingen in 2018 haalde de Vijfsterrenbeweging (M5S) een enorme overwinning. De partij van Beppe Grillo werd de grootste met ruim 30% van de stemmen en vormde een regering met de tweede partij, de rechtse Lega van Matteo Salvini. Salvini forceerde in de zomer van 2019 een breuk in de coalitie met als gevolg dat hij zelf buitenspel werd gezet. Er kwam een nieuwe coalitie met de linkse Democratische Partij (PD), opnieuw onder leiding van Conte. Hij werd vorig jaar vervangen door Mario Draghi, voormalig president van de Europese Centrale Bank. In het huidige, inmiddels tot 400 zetels gereduceerde, parlement bezet M5S 156 zetels. In de polls is de partij in de loop van de tijd meer dan gehalveerd. De PD staat in vergelijking met het dieptepunt in 2018 op een kleine winst. Maar de grootste winst wordt voorspeld voor de extreemrechtse oppositiepartij Fratelli d’Italia (FdI), die in 2018 4,4% scoorde nu rond de 20%, ongeveer evenveel als grootste partij, de PD.
De Fratelli (‘broeders’, de naam van de partij is ook de titel van het het Italiaanse volkslied) hebben een geschiedenis die teruggaat op de fascisten van Mussolini. Vorig najaar behaalde Mussolini’s kleindochter Rachele met de FdI een monsterzege bij de gemeenteraadsverkiezingen in Rome. De partij is nationalistisch, eurosceptisch en tegen immigratie. Giorgina Meloni is de huidige partijleider. Onder Berlusconi was zij in 2008 de jongste Italiaanse minister ooit. Zij profiteert in de oppositie net als Le Pen in Frankrijk van de onvrede die de zittende regering oproept met haar coronabeleid, de inflatie en de recente prijsstijgingen voor energie en andere dagelijkse kosten van levensonderhoud.
Boete voor ongevaccineerden
De noodtoestand vanwege de pandemie is pas eind vorige maand opgeheven. De forse maatregelen die de Italiaanse regering heeft genomen worden mede toegeschreven aan de ervaringen van twee jaar geleden toen het land als eerste Europese land getroffen werd door de pandemie. De vaccinatieplicht voor mensen van ouder dan 50 jaar die in februari werd ingevoerd duurt nog tot 15 juni. Deze maand kunnen de eerste ongevaccineerden een boete van 100 euro in de bus krijgen van de belastingdienst. Het ministerie van Gezondheid meldde gisteren nog 155 corona-gerelateerde sterfgevallen binnen 24 uur.
Het goede nieuws voor Italië komt uit Brussel. De Europese Commissie heeft de eerste tranche overgemaakt van het miljardenbudget uit het Coronaherstelfonds. Dat moet de economie er weer bovenop helpen. Maar de gevolgen van de oorlog in Oekraïne zouden het herstel wel eens flink in de wielen kunnen rijden.
Afstand van Draghi
Als leider van de Vijfsterrenbeweging neemt Conte voorzichtig afstand van premier Draghi en de PD, zijn coalitiegenoot. Hij hoopt de kritiek op de regering om te kunnen zetten in steun voor zijn partij, die, zonder de EU en de NATO ontrouw te worden, zich toch wat onafhankelijker opstelt ten opzichte van deze bondgenootschappen. Europa moet zich niet gaan profileren als militaire leider, zegt Conte. We moeten niet terug naar de Koude Oorlog. Europa moet leiderschap tonen op het gebied van mensenrechten en mensen beschermen die financieel en wat betreft hun gezondheid in de knel zitten. Daarnaast waarschuwt hij voor een blijvend politiek isolement van Rusland. ‘Rusland is een wereldspeler en speelt een belangrijke rol in zoveel crisisscenario’s. Het in een politiek isolement dwingen kan negatieve effecten hebben.’ Tijdens zijn regering heeft Conte de defensieuitgaven verhoogd en zich gecommitteerd aan de 2% norm van de NATO. De steun voor de nieuwe bewapeningsuitgaven blijft echter wel moeilijk voor de Vijfsterrenbeweging. “Peace,” zegt Conte, “is a pole star for us.”