Italiaanse journalisten in de bak

ACHTERGROND - In Italië lopen journalisten nog steeds gevaar veroordeeld te worden wegens smaad. Zo blijft de corruptie onder de pet. 

De Italiaanse journalist Alessandro Sallusti is in september tot 14 maanden gevangenisstraf veroordeeld wegens smaad. In 2007 verscheen in het blad Libero, waar hij toen hoofdredacteur was, een column over een geruchtmakende rechtszaak waarin de  rechter abortus bij een 13-jarig meisje onbestraft had gelaten. In Italië is abortus nog steeds omstreden. De rechter, de arts en de ouders van het meisje verdienden volgens de anonieme columnist de doodstraf. Aangezien de krant de naam van de schrijver niet bekend wenste te maken (later bleek het een parlementslid te zijn van de partij van Berlusconi) werd de hoofdredacteur verantwoordelijk gehouden. In 2011 werd hij schuldig bevonden en na bevestiging van het vonnis in hoger beroep werd hij dit najaar vastgezet.

De veroordeling en de gevangenschap van Sallusti hebben tot woedende reacties geleid bij zijn collega’s. Absurd, middeleeuws, in strijd met de grondwet, dodelijk voor de vrijheid van meningsuiting; dat waren enkele reacties.

De ophef heeft er in elk geval voor gezorgd dat de Senaat op 27 november  gevangenisstraffen voor journalisten en hoofdredacteuren wegens smaad uit een nieuwe perswet heeft geschrapt. Een landelijke journalistenstaking werd afgeblazen. Sallusti vindt het nog niet voldoende. Vorige week zaterdag ontsnapte hij even aan zijn huisarrest als protest tegen de nieuwe wetgeving die veroordelingen wegens smaad nog steeds mogelijk maakt. Hij is opnieuw gearresteerd.

Sallusti is niet de enige journalist die wegens smaad in de bak terecht kwam. De rechter in Bolzano veroordeelde in juni Orfeo Donatini en zijn directeur van de regionale krant Alto Adige tot vier maanden gevangenisstraf en een geldboete van 15.000 euro voor een artikel over de banden van de voorzitter van de Zuid-Tiroler Volkspartij, Knoll, en neo-nazi’s. Hij citeerde uit een vertrouwelijk politierapport.  Walter Claudio en Nerone Lattanzio van Il Centro uit Pescara zijn in 2011 voor één jaar achter de tralies gezet vanwege een artikel waarin ze meldden dat de Fiscale Opsporingsdienst een onderzoek deed naar een lokale politicus.

Geen wonder dus dat Dunja Mijatović, de vertegenwoordiger van de OVSE voor de media, haar zorgen heeft geuit over de nieuwe wetgeving die het nog steeds mogelijk had moeten maken journalisten gevangenisstraf op te leggen.  Mijatović is als functionaris van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa, een relict uit de koude oorlog, vaker te vinden in ex-sovjet staten en Oost-Europa. Dat zij zich nu uitspreekt over een westers land, oprichter van de EU en van de Raad van Europa, is opmerkelijk. Even opmerkelijk is de stilte in Brussel en de andere lidstaten van de EU over deze zaak. ‘Media hebben in haast alle lidstaten met dezelfde problemen te kampen,’ zei Renate Weber van de liberale fractie vorige maand tijdens een hoorzitting in het Europese Parlement. Zij deed enkele algemene aanbevelingen maar wees niemand met de vinger aan: ‘we willen geen zondebok creëren, we willen slechts enkele principes vastleggen om de persvrijheid in alle lidstaten te vrijwaren.’ Zij herinnerde zich wellicht de met een paar stemmen verworpen motie van haar collega’s van de groene fractie in 2009.  Die ging ook over Italië, het Italië van Berlusconi,  die door de gehele Europese Volkspartij inclusief het CDA in bescherming werd genomen. Daarna kregen we nog de nieuwe mediawetten in Hongarije, waar al even slap op werd gereageerd vanuit Brussel. De EU mag volgende week de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst nemen, een prijs voor bescherming van de persvrijheid heeft ze nog niet verdiend.

Het chilling effectvan deze persbreidel zal de Europese politici nog opbreken. Bij de bestrijding van corruptie bijvoorbeeld. Op de deze week gepubliceerde  Corruption Perception Index van de internationale coalitie tegen corruptie Transparency International staat Italië op de 72e plaats (van de 174 landen). Van de EU-landen scoren alleen Bulgarije en Griekenland nog slechter. In een land waar de pers niet vrij is en journalisten voortdurend onder bedreiging staan van rechtszaken die zelfs in gevangenisstraf kunnen eindigen zal het moeilijk, zo niet onmogelijk zijn fraude, verduistering van subsidiegelden, belastingontduiking en andere misdaden die een rol spelen in de huidige crisis aan te pakken.  Het zou de Europese politici sieren als ze bij alle dwang die nu wordt uitgeoefend op landen als Italië om zo fors te bezuinigen dat de bevolking tot de bedelstaf is veroordeeld, hun collega’s in dat land ook eens onder druk zetten om de persvrijheid serieus te nemen. Er zijn waarschijnlijk miljarden mee te winnen.