Inwoners Bonaire krijgen prijs voor rechtszaak tegen de staat

De inwoners van Bonaire en Greenpeace Nederland zijn uitgeroepen tot winnaar van de Issue Award 2025. Met hun rechtszaak tegen de Nederlandse Staat vragen zij op krachtige wijze aandacht voor klimaatverandering en koloniale ongelijkheid. De prijs werd gisteren uitgereikt op het Issuecongres 2025. De Issue Award wordt jaarlijks uitgereikt aan een initiatief of organisatie die zich op opvallende en effectieve wijze inzet voor een maatschappelijk issue en dit weet te agenderen bij het brede publiek en/of de politiek.

Een jaar geleden stapten acht inwoners van Bonaire met Greenpeace naar de rechtbank Den Haag voor een rechtvaardig klimaatbeleid. Net als bij de stikstofzaak die deze week door Greenpeace werd gewonnen gaat het om nalatigheid van de staat bij de bescherming van mens en natuur. Voor de inwoners op Bonaire zijn er nauwelijks plannen om hen veilig te houden in de klimaatcrisis. Een vijfde van Bonaire dreigt te worden opgeslokt door het water, door zeespiegelstijging richting het einde van deze eeuw. De gevolgen van klimaatverandering voor Bonaire zijn in kaart gebracht door onderzoekers van de VU. Grote delen van het eiland lopen het risico permanent onder water te komen. Zonder adaptatiemaatregelen zullen in 2050 alle wegen in het zuiden van Bonaire onbruikbaar zijn. Veel koraal en populaire duikplekken rond Bonaire kunnen in de komende decennia al verdwijnen. Dat betekent dat er aanzienlijk minder toeristen naar het eiland zullen komen. En toerisme is nog altijd een belangrijke inkomstenbron. Verder zullen inwoners door extreem weer en hittegolven te maken krijgen met groeiende aantallen ziekte- en sterfgevallen.

Een ‘symbool voor emancipatie en rechtvaardigheid’

In september oordeelde de rechtbank in Den Haag dat  Greenpeace Nederland ontvankelijk is in de zaak die door de acht inwoners van Bonaire is aangekaart. In de zaak wordt geëist dat de regering de gevaren moet beperken door de CO2-uitstoot sneller terug te dringen. Daarnaast moet de regering samen met de gemeenschap op het eiland plannen maken voor de bescherming van Bonaire. De inhoudelijke behandeling van de zaak moet nog beginnen.

‘Bonaire wordt vaak gezien als een vakantiebestemming,’ schrijft de jury van de Issue Award, ‘waardoor de dagelijkse uitdagingen van de inwoners, zoals extreme hitte door klimaatverandering, onvoldoende aandacht krijgen. Bovendien benadrukt deze rechtszaak de groeiende zelfbewustwording van gekoloniseerde gebieden binnen het Koninkrijk en hun strijd tegen achterstelling. Het feit dat de inwoners van Bonaire zich samen met Greenpeace verenigen in een bottom-up aanpak is bijzonder krachtig.’ Het gaat in deze zaak volgens juryvoorzitter Joris Backer om klimaatrechtvaardigheid en gelijkwaardigheid. De keuze van Bonaire en Greenpeace is ook ingegeven vanwege de universele dimensie van deze onderwerpen. ‘Ze staan symbool voor emancipatie en rechtvaardigheid.‘

De initiatiefnemers op Bonaire zijn blij met de prijs. Danique Martis, één van de eisers: ‘Deze award winnen voelt als erkenning dat we dit probleem op de kaart hebben gezet. Het is heel belangrijk dat de Nederlandse staat de problemen van de eilanden eindelijk serieus neemt. We zijn te lang vergeten.’ Greenpeace verklaarde eerder over de rechtszaak ‘dat het beroerd is dat zoiets nodig is om de staat aan z’n eigen afspraken te houden. De staat mag niet met twee maten meten en burgers op Bonaire minder beschermen tegen de klimaatcrisis dan in Europees Nederland.’

Bestuurlijke drukte

De lokale overheid op Bonaire staat voor opgaven die het eiland onmogelijk alleen aan kan. Anjelica Cicilia is een in Nederland opgeleide gedeputeerde van het openbaar lichaam Bonaire, sinds ruim een jaar verantwoordelijk voor infrastructuur, water, natuur en milieu. ‘We hebben veel achterstallig onderhoud, ook op het gebied van waterbeheer. We vangen denk ik maar vijf procent van het regenwater op.’ Er is vooral een grote behoefte aan concrete data om in te kunnen grijpen, zegt ze. ‘Ons ruimtelijk ontwikkelingsplan dateert nog uit 2010. Het juridisch kader is verouderd, waardoor de afgelopen jaren keuzes en beslissingen voor gebiedsontwikkeling vaak ad hoc zijn genomen. Met het nieuwe bestuur proberen we Bonaire tot een aantrekkelijk en leefbaar eiland te ontwikkelen.In welke gebieden ga je precies bouwen en in welke niet? We moeten met elkaar scherp krijgen welke gebieden we hoe dan ook beschermen.’

Voormalig milieuminister Ed Nijpels kreeg van het vorige kabinet de opdracht om een ‘klimaattafel’ voor Bonaire voor te bereiden. Hij constateerde een grote ‘bestuurlijke drukte’. ‘Er is daar sprake van een invasie van bestuurlijk Nederland. Toen ik daar was, kwam ik twee hoge ambtenaren van verschillende departementen tegen, de baas van de politie was er, Kamerleden. Ik deed de deur van het kantoor van de gezaghebber open en sloeg bijna Thom de Graaf omver, de vicepresident van de Raad van State, en als kers op de taart was een week later het koninklijk paar er met weer een hele rits ambtenaren. Iedereen vindt dat er iets moet gebeuren, maar het komt er maar niet van. De eilanden worden omgeven door een zee aan goede bestuurlijke bedoelingen, maar je moet wel een kapitein hebben die de juiste koers houdt.’ Eind vorig jaar is na veel strubbelingen de ‘klimaattafel’ gestart met de ontwikkeling van een klimaatplan voor Bonaire.

Zon en wind

Vier jaar geleden was ik op Bonaire en verbaasde ik me over het geringe aantal alternatieve energiebronnen op dit zonovergoten eiland waar de hele dag een flinke bries waait. De Rijksdienst Caraïbisch Nederland meldt nu (op een ongedateerde pagina) dat op Bonaire ‘een gecombineerde wind-dieselinstallatie in gebruik is met twaalf middelgrote windturbines die het eiland op bepaalde dagen tot wel 50 procent van zijn elektriciteitsvraag kunnen voorzien. Een energie-opslagunit van 9 MW en computersturing vangen eventuele elektriciteitsschommelingen op.’ Vier jaar geleden was Bonaire vooral nog druk met problemen rond de fossielebrandstofvoorziening. Daarvoor werd met steun van de Nederlandse overheid een nieuw bedrijf opgericht onder de naam Bonaire Brandstof Terminals. Inmiddels heet het bedrijf Bonaire Bon Transition en investeert het ook in zon- en windenergie. Maar een nieuwe fossiele brandstofterminal moet nu eerst nog worden gerealiseerd ten zuiden van het vliegveld . Die locatie is het handigst voor het bijtanken van de vliegtuigen waarmee de toeristen naar het eiland komen.