In een PVV-regime had een Ehsan Jami amper bestaansrecht

Eenvoudig is het niet voor de zelfverklaard progressieve Nederlander – waartoe ik mezelf gemakshalve reken – om zich staande te houden in de verhitte discussie over de islam. Jarenlang kwam vanuit de linkerflank kritiek op godsdienst in al zijn facetten. Onze ouders lachten maar wat graag om de blasfemische grollen van Wim T. Schippers’ dronken dominees in de jaren zeventig. Reves Ezelproces? Hulde! Kamerdebatten over de vraag of de slang wel of niet gesproken had werden afgedaan als ridicuul.

Maar anno 2009 voelt de linksliberaal zich geneigd het voor de moslimzondebok op te nemen, juist omdat alle discussies ongenuanceerd door elkaar lopen. Conclusie: links (ook ik maak me daar ‘schuldig’ aan!) doet aan ‘hyperemancipatie’ van de moslims, Wilders doet het tegenovergestelde. Terwijl Nederland als liberaal en vrij land de grenzen wagenwijd open zou moeten stellen voor vrijdenkers in den vreemde. Journalistes die zweepslagen krijgen in Soedan, Iraniërs die vluchten voor het bewind, homoseksuele Egyptische balletdansers die angst hebben om omgebracht te worden.

‘Houd de deuren open voor intellectuelen.’ Het is makkelijker gezegd dan gedaan. Waar trek je een grens? En doe je niet aan een griezelige selectie door pak ‘m beet de schrijvers, de acteurs en de journalisten te wenken en de loodgieters te weren? Een heikel punt. Maar hier moet je grofweg de conclusie trekken dat een loodgieter zijn werk kan uitvoeren zonder hete adem van de staat. De intellectueel wordt in de gaten gehouden, gevolgd en in het ergste geval vervolgd. Zij zijn in het beste geval afhankelijk van het werk van Amnesty International en mogelijke grillen van politieke lobby’s. Eigenlijk zouden zij erop moeten kunnen vertrouwen dat Nederland en West-Europa in zijn geheel bij uitstek een gebied is waar men welkom is en waar het politieke klimaat van het land van herkomst te bekritiseren valt, en mogelijk zelfs te beïnvloeden.

Daar ga je, Van Aalten. Alsof je als loodgieter niet ook intellectueel of vrijdenker kan zijn. Dat is waar. Ook zij moeten zich gesteund voelen. Laten we dus oppassen met termen als ‘gelukzoekers’, ‘profiteurs’ of ‘achterlijke gezinsherenigers’. Ik heb het hier over de vrijdenker die zich ernstig geremd voelt in het land van herkomst. Uit welk land hij ook komt, hij moet hier de ruimte krijgen. Hoe zag ons literaire klimaat eruit zonder Kader Abdolah, Hafid Bouazza of Naima El Bezaz? Niet dat Abdolah, Bouazza of El Bezaz met elkaar te vergelijken zijn. Sterker: de Marokkaans-Nederlandse Bouazza en El Bezaz zijn niet ‘gevlucht’. Maar zij moeten zich in hun vrijheid gesterkt voelen, voeders van een modern 21e eeuws Europa.

Blasfemie als misdaad
De linksliberale flank moet oppassen dat de rechtspopulisten niet aan de haal gaan met dit soort vrijdenkers. Leuk dat Wilders in het verleden openlijk met Ayaan Hirsi Ali en Ehsan Jami als moslimafvalligen flirtte, maar in het regime dat Wilders voor ogen heeft, hadden zowel Hirsi Ali als Jami geen poot om op te staan, laat staan intellectuele of anderszins vrijzinnige heilzoekers. ‘Afschaffen stemrecht gemeenteraden voor niet-Nederlanders.’ ‘Naturalisatie pas na 10 jaar rechtmatig verblijf in Nederland gedurende welke periode men volledig moet hebben gewerkt en geen misdrijf mag hebben gepleegd,’ zo luidt de visie van Wilders’ beweging. Volledig werken? Wat is ‘volledig werken’? Aan een eigentijdse roman werken met een beurs voor het Fonds voor de Letteren – no way, dat wordt weggezet als linkse hobby, neem dat van me aan.

‘Geen verblijfsvergunning voor immigranten die tien jaar voor aanvraag verblijfsvergunning waar ook ter wereld zijn veroordeeld voor een misdrijf.’ Waar ook ter wereld? In Iran zou Ehsan Jami’s blasfemistische film ‘An interview with Muhammed’ als misdrijf worden beschouwd. Einde verhaal dus, volgens Wilders.

Progressieve burgers zoals ik hebben een les te leren. Critici van dubieuze regimes of religies vormen een belangrijke bijdrage aan het internationale debat. Wij moeten hen steunen en – letterlijk – de ruimte bieden. Wij moeten niet meer schrikken van felle kritiek op de islam van de ‘afvalligen’. Daarentegen moet het electoraat van de aartsconservatieve Wilders beseffen dat hij met zijn huidige regels in het verkiezingsprogramma elke verlichting tegengaat. Ook een moslim heeft in Nederland het recht zijn geloof in vrijheid af te vallen én te belijden. Ook een gevlucht Iraniër heeft nog recht op zijn vierkante meters Allah.

Klein Holland
Aan het begin van dit jaar krabde ik nog vertwijfeld achter mijn oren bij lezing van zijn pamflet Hitler in de Polder & Vrij van God, maar Joost Zwagerman had gelijk. ‘Hoe lang houden de gezanten van de culturele elite het vol deze mensen te beoordelen in termen van aandachtsziekte, relzucht, belediging en het orkestreren van publieke verontwaardiging? Mogen zij dan echt niet van de islam losweken zoals veel van die eertijdse christenen vermoedelijk, met dank aan schrijvers als Maarten ’t Hart en Karel van het Reve, zélf van hun geloof zijn losgeweekt?’

In tegenstelling tot Wilders zeg ik dan ook: zet ze open, die grenzen. Vóór al die vrijzinnige Iraniërs, Afghanen, Irakezen, Soedanezen, Marokkanen, Koerden: eigenlijk iedereen die behoefte heeft aan ‘ruimdenken’ omdat het in het land van oorsprong niet kan. Neem hen op in de maatschappij. Geef hen een stem. Stop hen niet weg en stuur ze niet van loket naar beambte en asielzoekerscentrum. De wereld heeft hen veel te hard nodig. Wilders zet de migranten neer als gevaarlijke buitencategorie, terwijl zij de spil van een democratisch en transparant Europa zouden moeten vormen. Pro-migratie voor kansrijke intellectuelen, dus.

Hoe ga je dit in de praktijk brengen? Vindt straks niet een half continent zichzelf ontzettend intellectueel? En is een intellectueel automatisch ruimdenkend? Dit kan Nederland niet alleen. Het is een uitgelezen kans voor Europa: versoepeling van de wetgeving omtrent niet-Westerse studenten, meer internationale platforms voor journalisten en financiële middelen voor vrijzinnige denktanks. Alleen zó dicht je de kloof tussen de culturen. Haal de angel uit de onderbuik. Immers, naast de Trias Politica vormt de openhartige journalistiek en de kunst de ‘vierde macht’. Dat vereist echter wel meer karakter en gewicht dan flutfilms als Fitna (daar is immers niets openhartigs aan. Maar ook Wilders moet het recht hebben die film te maken en te vertonen. Of we er wat aan hebben gehad is nog maar de vraag).

De toekomst ziet er dan veel minder radicaal uit dan Wilders’ PVV het voorspelt. Zoals de huidige christelijke kerk in veel gemeenten een andere functie heeft dan slechts ruimte bieden aan bezinning en gebed, kan een moskee in de toekomst voor een grote groep gematigde moslims een soortgelijke functie hebben. Liever een Poldermoskee met een open karakter, dan een verboden ondergronds autonoom apparaat met extremistische opvattingen.

Overigens, zinvoller dan het hele politieke toneel (en dit betoog) is de VPRO-serie Klein Holland. Deze serie verbindt de ‘oerhollandse man van de straat’ (Martin van Waardenberg) met de ‘exoot’ (de van oorsprong Iraanse Hossein Mardani, die in de serie Camping Pernis een rol van Bin Laden speelde). De serie is genomineerd voor de Lira Scenario Prijs. Ja, daarom kan je trots op Nederland zijn. Omdat dit soort mooie dingen gemaakt worden.

Gebruikte tweede foto is van Roel en overgenomen onder CC-licentie