Hulspas weet het | When it tastes like dogshit…

COLUMN - Dat was slecht nieuws voor vegetariërs, vorige week. Voor iedereen die vlees mijdt omdat je een dier niet mag doden voor consumptie. Want een dier heeft ook gevoel. Welnu, planten hebben ook gevoel. Misschien wel bewustzijn, zo konden we overal lezen.

De doorbraak werd half december al gepubliceerd, maar vanwege de feestdagen (en drukte bij de New York Times, die het ontdekte, vermoed ik) bereikte ze pas afgelopen weken de media. Onderzoekers hadden planten ‘behandeld’ met enige gangbare anesthetica, en constateerden dat de proefplantjes stil vielen. Ze reageerden nergens meer op. En één en één is twee. Als iets op hondenpoep lijkt, en ruikt als poep… dus als wij stilvallen en bewusteloos worden, en plantjes ook stilvallen, dan worden de plantjes ook bewusteloos. Dus plantjes hebben misschien wel bewustzijn! Niet opeten, die stakkerds!

Het was weer een mooi voorbeeld van de Eeuwige Wederkeer van het wetenschappelijke nieuws. Het fenomeen dat je planten kunt verdoven werd anderhalve eeuw geleden al ontdekt door de beroemde Franse fysioloog Claude Bernard, die een paar beweeglijke mimosaplantjes voor de grap met ether behandelde. (Ether was toen een wondermiddel, dan ga je gekke dingen doen.)

Eenmaal ‘buiten bewustzijn’ kon hij de blaadjes aanraken zoveel hij wilde, zonder dat ze zich samenvouwden. Bernard sprak niet van bewustzijn, maar van een ‘biologische essentie’ in plant en mens. Hij had gelijk. Alle cellen zijn gevoelig voor korte koolwaterstoffen, die gemakkelijk binnendringen en chemische processen verstoren. En dat brengt zelden een versnelling teweeg.

In de eeuw daarna zijn er nog veel meer planten verdoofd – en ontdekten biologen nog iets anders. Planten maken zelf ook massa’s verdovende middelen. Dan bedoel ik niet de middelen die we in coffeeshops kunnen kopen, of die in souvenirs en kratten vol ananassen ons land worden binnengesmokkeld, maar werkelijk duizenden stoffen die de geest verruimen en die ze gewoon verspreiden.

Waarom is eigenlijk een raadsel. Boswandelaars profiteren ervan, die worden helemaal rustig van de met verdovende middelen bezwangerde boslucht, maar dat zal niet de reden zijn waarom bomen die stoffen maken. We weten dat die aanmaak sterk stijgt als de boom stress ondervindt. En dat duidt erop dat het een verdedigingsmechanisme is, om te voorkomen dat naburige bomen van een tijdelijk moment van zwakheid gebruik maken om hen definitief te verdringen. Omringende beplanting, niet gewend aan een overdosis alkaloïden, flavonoïden et cetera, leunt verzadigd achterover.

Maar niet alleen groene vijanden zijn het doelwit. Ook voor menige blad-  dan wel worteleter is de verhoogde dosis verdovende middelen vaak een reden om een andere maaltijd op te zoeken. Verhoogd, zeg ik. Want nu weet u gelijk waarom planten ons zoveel nuttige psychoactieve stoffen opleveren. Een plant kan niet weglopen, en verdedigt zich langs chemische weg. Daarom heb je giftige planten, en geen giftige grote dieren. Vandaar dat er uit een kilo biefstuk niks interessants te extraheren valt (behalve de stoffen die de boer in het krachtvoer stopt). En we weten nog maar weinig van wat een plant allemaal stiekem in zijn vezels verstopt, dus wie slim is, wie zijn geestelijke gezondheid liefheeft, eet vlees.

Overigens schrijven de onderzoekers in hun publicatie exact datgene wat Bernard al constateerde:

These results suggest that the action of anaesthetics is similar in plants and animals and that they target some general molecules and/or processes related to cellular membranes rather than specific receptors.

Niets nieuws onder de zon dus.