Hulspas weet het | Scheuren voor de wetenschap

COLUMN - We naderen het einde van het jaar. En dus liggen ze in de boekhandel weer hoog opgetast: de scheurkalenders. En dan nadert ook het onvermijdelijke moment dat ik er een cadeau krijg. In mijn geval is dat, op een dag, linksom of rechtsom, altijd een wetenschappelijke scheurkalender. Dat zal ik vast wel leuk vinden! En dus ligt hier nu al een paar dagen, op het randje van de tafel, aarzelend op weg naar de papiercontainer, de Wetenschapskalender 2018 ‘van de makers van New Scientist’. Inderdaad, ik moet hem niet. Ik word er namelijk treurig van. Dat scheuren hou ik geen jaar vol.

Wetenschap is het mooiste dat er bestaat. Het enige menselijke bouwwerk (naast de Pyramide van Giza) dat de tand destijds zal doorstaan. Wetenschap verdient alle goede promotie die het kan krijgen. En wat mij betreft moet die (net als wetenschap zelf) gebaseerd zijn op verwondering. Zo’n scheurkalender zou elke saaie nieuwe dag een beetje verwondering moeten bieden, een knetterende gedachte voor de rest van de dag. En die moet uiteraard bedoeld zijn voor een breed publiek – niet alleen voor de zelfingenomen Aha-erlebnis van de nerds. Wat lees ik op het blaadje van 1 januari, als wetenswaardigheid voor deze dag?

‘In 1983 stapt ARPANET over op het gebruik van het Internetprotocol.’

Goed, ik weet wat hier bedoeld wordt. Maar ik word treurig bij de gedachte aan alle jongens en meisjes die dachten dat wetenschap spannend was, en dit op dag één moeten lezen. 2 januari?

‘Geboortedag van sterrenkundige Antonie Pannekoek (1873-1960)’

Goed, ik heb dat vak gestudeerd en weet wie Pannekoek was. (En dat-ie boze brieven schreef naar Lenin, die alles fout deed.) Maar dit is geen wetenschap, dit zegt niks. Dit is loze geschiedenis. 3 januari dan maar?

‘In 1818 bedekt Venus de planeet Jupiter (occultatie)’

Dat gebeurt vaker, dat een planeet een planeet schampt. Waarom deze? In tegenstelling tot vele andere schamppartijen bestaat van deze geen officiële waarneming. En wat is hier trouwens interessant aan? En wat doet dat gekke woord ‘occultatie’ daarbij? Is dat geen oogziekte? Kortom, wat is dit!?

Geeft de verdere tekst op dat blaadje enige uitleg bij deze loze feitjes? Enige duiding? Iets van verwondering? Nee, de rest van de tekst staat los van het ‘weetje van de dag’. Ze bestaat óf uit ronkende citaten, of uit zinloos moeilijke vragen. Neem 4 januari:

‘Heilzaam licht. De Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde ging in 1903 naar een Deense arts die had ontdekt dat bij sommige ziekten licht met een bepaalde golflengte uitkomst kan bieden. Een jaar later overleed hij. Wie is hij?

Ik kan me niet voorstellen dat iemand dat uit z’n blote hoofd weet. Als je dan het blaadje afscheurt en omdraait, tref je aan:

‘Het betreft Niels Ryberg Finsen (1860-1904).’

Gevolgd door wat zinnetjes over tbc en UV, en zijn instituut, een eeuw geleden.

Hoe werkt dat, dat licht? Lees ik niet. Wordt zoiets nog gebruikt? Lees ik niet. Treurigheid overvalt mij.

Helaas, ik ga geen 365 scheurkalenderdagen met u doorlopen. Na deze vier dagen was ik al te moe van het zuchten. En ik kan u verzekeren, nijver bladeren heeft mijn stemming niet kunnen verbeteren. Ik hoop dat u begrijpt waarom. Dat prachtige verschijnsel wetenschap verdient betere ambassadeurs dan ‘de makers van New Scientist’. De wereld staat bol van de bizarre feiten. Ze bevat karrevrachten verwondering om over de scheurder uit te storten. En wat krijgt de lezer voorgeschoteld? De geboortedag van ene Antonie Pannekoek. Een occultatie.

Dat ding is inmiddels van tafel verdwenen.