COLUMN - We leven in een multiversum. Dat werd de NRC-lezer afgelopen zaterdag goed ingepeperd. Het stond op de voorpagina van de krant, op de voorpagina van de wetenschapsbijlage, en dan waren er twee pagina’s in de bijlage met een interview met Andrei Linde en zijn vrouw Renata Kallosh. Heel aardige mensen, deze beide wiskundigen, dat is duidelijk. En ze verkondigen het multiversum. Ons heelal is er slechts één uit vele. Oud nieuws, zult u denken. Zeker. Maar wellicht niet voor NRC-lezers.
Voor de goede orde, we zullen zo’n ander universum van Andrei en Renata nooit betreden, nooit zien, nooit kunnen bewijzen. Het betreft hier namelijk geen natuurkunde maar hogere wiskunde. Tijdens mijn studie natuur- en sterrenkunde leerde ik dat de wiskunde veel meer kan aantonen dan waar de natuurkunde behoefte aan had.
De wiskunde was n-dimensionaal, om maar een voorbeeld te geven, terwijl de natuurkundige er meestal aan vier genoeg had. Een wiskundige vergelijking kon vele wiskundige oplossingen hebben – de natuurkunde had er aan twee genoeg (die heetten dan ‘fysisch relevant’). Want het gaat er in de sterrenkunde niet om wat je kunt berekenen, maar wat je kunt meten. Wat je ziet. De theoretische natuurkunde is allemachtig prachtig (en krachtig), maar niet meer dan een hulpwetenschap, een onderdeel, van de echte natuur- en sterrenkunde, waarin theorie en waarneming hand in hand dienen te gaan. Wat op papier ontstaat, ontleent zijn waarde slechts aan wat je buiten ziet.
En die multiversa, die bestaan op papier. Het gaat om een mogelijke interpretatie van de uitkomsten van een model van chaotische inflatie (zeg maar: het volstrekt onbewezen idee dat het jongste heelal een chaotische explosiefase kende), waarbij eventueel losgeslagen expansiebubbels eventueel (aparte) heelallen zijn geworden. En dat zullen we nooit kunnen testen.
Dan zegt de natuurkundige in mij: leuk, maar niet relevant. Daarnaast biedt de snaartheorie (u weet wel, waarbij wiskundigen een poging doen om de oerknal n-dimensionaal te doorgronden) uiteraard een overdaad aan alternatieve heelalscenario’s (ik zeg maar wat: zoals die met de dimensies 3, 5, 6 en 8). Daar kun je weer heerlijk aan rekenen, welke op ‘ons’ heelal lijken en welke niet. Leuk, maar geen natuurkunde.
Maar ik moet niet zeuren, vindt Linde. Kritiek op het multiversa, zo legt hij in de krant uit, is volgens hem ‘psychologisch’. Linde:
Omdat wij alleen ons eigen stuk van de kosmos zien, denken wij ten onrechte dat het overal is zoals hier. Zoals een vis denkt dat er alleen maar water bestaat.
Ach, meneer is ook nog psychiater. Het ligt aan mij. Ik moet in therapie. Ik ben psychologisch niet opgewassen tegen het idee dat er heelallen bestaan die wie nooit kunnen aantonen. Mijn geest is te beperkt.
Toen ik dat las, moest ik denken aan de ouwe hoogleraar parapsychologie Tenhaeff, die mensen die het paranormale ontkenden, altijd aanraadde om in therapie te gaan. Ze waren geestelijk nog niet rijp genoeg voor zijn geweldige inzichten. Daar kon ik toen hartelijk om lachen. En afgelopen zaterdag deed ik hetzelfde bij het lezen van de NRC.
Reacties (40)
Daarin verschil je dan diametraal van mening met zowat alle natuurkundigen die de Snaartheorieën wel onder hun departement scharen.
(Vergeet niet de WIkipediapagina aan te passen.)
Dan zegt de hartchirurg in mij: “Jij moet geen slagroom in je koffie doen.”
Psychiatrie ≠ filosofie
Tony Padilla van de University of Nottinham (Sixty Symbols) over Stringtheorie:
https://www.youtube.com/watch?v=Q8ccXzM3x8A
Ed Copeland, winnaar van de Rayleigh Medal (uitgereikt door de Institute of Physics in 2013) en Snaartheoriefysicus over kosmische supersnaren:
https://www.youtube.com/watch?v=03vIkZR2hNY
Tenslotte:
Ik vind dat nogal boud, theoretische natuurkunde ‘niet echt’ noemen. Weet je eigenlijk wel waar je het over hebt? Theoretische en experimentele natuurkunde zijn gelijkwaardige partners in het vakgebied. Beide hebben elkaar heel hard nodig. Einstein was een theoretisch natuurkundige. Hij heeft nog nooit een experiment uitgevoerd.
Er is maar één universum en dat ben ik. De rest kletst maar wat.
Ontologie ~ iets en of in iets en/in iets en/in iets en/in iets ………………… in hét iets. (er is meer “en” dan “in”).
Aan ieder iets kan een [naam*] gegeven worden.
Ontologie ~ [naam] en of in [naam] en/in [naam] ………
…..in dé [naam].
MEN ZEGT: God is overal, ergo, God is alles**! Ook in het luchtledige***? Ja ook in het luchtledige, want Avogadro, 6,02 x 10^23 (1 atm, 20 C), al zijn het maar fotonen.
Elk iets en iedereen heeft eigenschappen. Eigenschappen naar omstandigheden, eigenschappen naar omstanders, ( de dingen en personen om iets / iemand heen).
Tijd ~ de invulling van de drie dimensies. ~ de opvulling van de drie dimensies. Tijd = toen, nu en dan. Aspect = planning, duur en af(gelopen).
Wat is het verschil tussen planten en dieren? Planten staan vast, dieren bewegen zich voort. Voor dat bewegen hebben de dieren een bewegingssysteem nodig. Dat zit in de kleine hersenen. En in de grote hersenen? Daar zitten de verzinsels en de ingeslagen gewoonten. (dit is een retorische vraag, niet helemaal waar, maar het gaat om het princype).
* Is voor de eerste keer iets nieuws bij iemand bekend kan men zelf een naam verzinnen, of de naam is er al en men hoeft het alleen maar over te nemen.
** niets meer en niets minder, God doet niets, kan niets, heeft zelfs geen eigenschappen, God is de naam voor alles, … en niets anders dan dat. Alleen mensen plannen, doen en kunnen.
*** dit noemen ze tegenwoordig ruimtetijd. Schijnbaar.
@stoic: als je op ‘verstuur’ klikt, verwacht je dan ook echt dat iemand je geraaskal leest?
@4
Planten zijn groen en dieren niet. /sarcasme
Uit je schrijfsel blijkt in ieder geval dat je òf (i) nooit natuurkunde/biologie hebt gehad op de middelbare school, òf (ii) niet hebt opgelet, òf (iii) er helemaal niets van hebt begrepen. Het is nog niet te laat. Je kunt nog een schoolboek ter hand nemen.
https://www.bol.com/nl/p/systematische-natuurkunde-vwo-4-deel-basisboek/9200000010693966/
https://www.bol.com/nl/p/basisboek-biologie/9200000001049756/
@6: Nu kan je wel hooghartig op @4 reageren (waar ik geen mening over heb: ik vind het nogal een warrige bijdrage), maar volgens mij toon je met @1 en @2 aan dat je @0 niet helemaal hebt begrepen. Waar Hulspas zegt dat iets ‘geen natuurkunde’ is mag hij strikt genomen ongelijk hebben, maar wat hij bedoelt is niet zo moeilijk te doorgronden lijkt mij: theoretische natuurkunde gaat over de theorie, niet over de praktijk. Het omschrijft mogelijkheden, geen werkelijkheid. Of die mogelijkheden bruikbaar zijn, zo bewijst later de praktijk.
@7
Dit is wat Hulspas zegt over theoretische natuurkunde:
en
en
‘Niet echt’ dus, tenzij ik het verkeerd interpreteer—dat had dan wel eens beter verwoord kunnen worden. En een ‘hulpwetenschap’. Godbetert, hoe verzin je het.
Hulspas verwijst daarmee naar de helft van een vakgebied waar wij wereldwijd 80% van onze welvaart aan te danken hebben. De helft van alle Nobelprijzen voor de Fysica zijn gegaan naar theoretische natuurkundigen die dingen bedachten waarvan men toen helemaal niet wist wat we er nou mee zouden kunnen. Wat moeten we nou met superposities en onzekerheidsprincipes? Het nut van deze dingen diende zich pas vijftig tot tachtig jaar later aan: technologie waarmee we columpjes kunnen typen op het internet waaruit blijkt dat we niet snappen hoe reëel en waardevol theoretische natuurkunde is en dan verbaasd zijn dat anderen daar hooghartig op reageren. Dergelijk onbegrip neem ik hoog op. Zeker als het van iemand komt die nota bene voor Skepter heeft geschreven.
Ik kan nu wel een cursus begrijpend lezen gaan geven maar volgens mij vindt jij het veel te leuk om de wijsneus uit te hangen om het te wíllen snappen.
Volgens mij is Hulspas overigens zelf natuur- en sterrenkundige, dus als hij het niet weet… gelukkig zijn er altijd forumbewoners om even te vertellen hoe het echt zit!
@9
Nee hoor. Ik sta er helemaal open voor. Leg mij maar eens uit wat Hulspas dan echt bedoelt en wat ik verkeerd begrijp. Laten we het simpel houden en alleen focussen op deze passage:
Grote onzin zeg ik. En wel (onder andere) hierom: https://www.natuurkunde.nl/artikelen/458/snaartheorie – Waarom is snaartheorie geen natuurkunde als het op de RUG en honderden andere natuurkundefaculteiten wereldwijd wordt bestudeerd en verfijnd?
Ik ben benieuwd naar je weerwoord.
@7
Ja, ik had ook de indruk dat Hulspas zoiets bedoelt. En het slaat nergens op. Theoretisch natuurkundigen weten al ruim een eeuw dat bepaalde (kwantum)verschijnselen uitsluitend in wiskundige termen te beschrijven zijn, omdat ze ons voorstellingsvermogen te boven gaan. En toch zijn die verschijnselen keiharde realiteit. En worden sommige ervan in de praktijk toegepast.
Hulspas lijkt iets niet te begrijpen wat theoretisch natuurkundigen bij uitstek wel begrijpen: elk wetenschappelijk model is een beschrijving van de werkelijkheid met bepaalde grenzen en beperkingen. Dat geldt net zo goed voor de ontzettend grijpbare wetten van Newton als voor een complexe 8-dimensionale snaartheorie.
@10
Wel bijzonder trouwens dat jij hier als “wijsneus” wordt weggezet. Terwijl je alleen maar weerwoord biedt aan wat gemakzuchtige oordeeltjes over het werk van honderden of duizenden wetenschappers in een ontzettend complex vakgebied.
Nog eentje dan, mocht je je stukbijten op @10.
https://arxiv.org/abs/1012.3667
@11
Precies. Ik vind het een schoffering en maak me er boos over.
@7: Waar bemoei je je eigenlijk mee? ‘Echte’ natuurkunde is nowadays een mengeling van filosofie en vooral wiskunde die intuïtief al heel lang niet meer te volgen is. Ook een psycholoog moet zich maar eens buigen over deze materie, voor zover deze de wil heeft om dit stukje nostalgie van Hulspas (what’s in a name, maar dit is een flauwe opmerking) adequaat te benaderen. Ruw gezegd is zelfs 4RT niet buiten zichzelf te bewijzen zoals de stelling van Pythagoras. Op een veel hoger niveau heeft Hulspas problemen met ‘zekerheid.’
Voor degenen die enorm visueel ingesteld zijn is hier een afbeelding van wat wel eens een universum kan zijn dat botst met het onze, qua nooit kunnen testen (dat blauwe ringetje in het tweede plaatje):
Bron: Phys.Rev., zonder toestemming
@Arduen: Ik heb dit in @7 al uitgelegd, inclusief dat ik er ook op wijs dat wat Hulspas schrijft strikt genomen inderdaad niet klopt. Als je dat niet kan volgen dan ligt dat volgens mij niet aan mijn uitleg maar ofwel aan jouw ressentiment, ofwel aan gebrek aan capaciteit om het te begrijpen. Aan beide kan ik, vrees ik, niet veel doen.
@Hans Custers: “Hulspas lijkt iets niet te begrijpen wat theoretisch natuurkundigen bij uitstek wel begrijpen: elk wetenschappelijk model is een beschrijving van de werkelijkheid met bepaalde grenzen en beperkingen.”
Ik denk dat jij zelf iets niet lijkt te begrijpen: een wetenschappelijk model is géén realiteit. Elk wetenschappelijk model is fictie, die overeind blijft staan zolang deze niet botst met de realiteit. Tenminste, in de moderne wetenschap. “keiharde realiteit” is een begrip dat in de moderne wetenschappelijke discipline is losgelaten.
Ik noem iemand overigens ‘wijsneus’ om de tone of voice.
@Fernhout: Waar bemoei ik me mee? Vind je dat een gepaste vraag? Waarom zou ik je die vraag niet terugstellen? Ik ben auteur op dit blog, lid van de kernredactie, ooit afgestudeerd in theoretische psychologie, dus wetenschapsfilosofie, en geïnteresseerd in deze discussie, die ik niet-anoniem volg. Wie ben jij eigenlijk?
“Op een veel hoger niveau heeft Hulspas problemen met ‘zekerheid.’”
En dat maakt zijn manier van kijken dan ook juist wetenschappelijk.
Ik weet wel dat veel mensen problemen hebben met het verwerpen van alle zekerheid, maar dat is wel juist zoals moderne wetenschap werkt. Modellen overleven niet door hun claim op de Waarheid, maar door hun Bruikbaarheid om de wereld te voorspellen/benaderen. De hele waarheidsclaim is in de moderne wetenschapsfilosofie niet meer aanwezig.
Zoals gezegd, de opmerking dat theoretische natuurkunde geen natuurkunde zou zijn, klopt niet. En natuurlijk is theoretische natuurkunde alles behalve waardeloos. Maar dat laatste zegt Hulspas ook nergens.
Maar ik denk dat ik wel begrijp wat Hulspas bedoelt te zeggen, namelijk dat je modellen uit de theoretische natuurkunde niet zomaar tot Waarheid moet verheffen. En dat is helemaal correct en de enige juiste wetenschappelijke manier van kijken.
Overigens houd ik niemand tegen om een andere universa te geloven hoor, maar dat is nu eenmaal wat het is: geloof. Net zoals in vroeger tijden geloofd werd dat de wetten van Newton de in steen uitgehouwen grondwetten van het heelal vormde in plaats van wat later, na bestudering van micro en macroniveau bleek, een handig model dat slechts goed werkt op mesoniveau.
En dat zeg ik ook niet dat hij dat zegt, qua begrijpend lezen. Ik citeer hem alleen maar letterlijk en geef daarbij aan waarom ik het er niet mee eens ben.
Dat zullen we het er maar op houden dat ik op een hele andere manier lees dan jij, want dat maak ik helemáál niet op uit het stuk.
Wellicht heb je nog een weerwoord op @10 en eventueel @12? Zie maar.
Goh, ik zou het zomaar bijna uit je overduidelijke kwaadheid en litanieën over 80% van de welvaart etc kunnen hebben opmaken dat je het idee had dat Hulspas de theoretische natuurkunde in ieder geval te weinig op waarde schat :).
Zo zie je maar, de waarheid is interpreteren ;).
Weerwoord op @10 en @12 heb ik je gegeven, hoewel natuurlijk geen antwoord waar je op zat te wachten, maar ik zit hier niet om mensen alleen maar antwoorden te geven waar ze zelf op zitten te wachten (want die kunnen ze zich dan zelf wel geven). Bovendien leg ik je in @7 en @15 uit hoe ik het stuk van Hulspas interpreteer, en als je die twee redeneringen niet kan of wil volgen dan heeft het weinig zin ons verder bezig te houden met details.
@15
Eerst zet je Arduenn weg als een wijsneus, nu verslijt je mij voor een stuk onbenul. En weet je wat nou zo grappig is? Dat je iets later (#16) alweer demonstreert hoe misplaatst je arrogantie en je denigrerende opmerkingen zijn:
Het multiversum is een wetenschappelijk model. En dus niet noodzakelijk realiteit. Het gaat dus helemaal niet om wel of niet “geloven in andere universa”, maar om de vraag of (en binnen welke grenzen) het model werkt. Snappie?
Mag ik geestelijk leider worden bij Sargasso? :) Nee, geen fatwa van mijn kant op wat voor manier dan ook. Hulspas beschouw ik niet als een goede stukjesschijver voor Sargasso, maar dat is mijn mening. Einstein zelf stelde dat hij zich niet bezig hield met waarheid omdat hij niet wist wat dat was. Isomorf aan een genie als Foucault die zichzelf niet als filosoof beschouwde. De opmerking van @15:
slaat helemaal nergens op. Dat is principaal niet het probleem bij Hulspas. Ik handhaaf mijn @13.
@4
De werking van ‘ietsen’ is alleen mogelijk binnen tijdruimte. Dat komt omdat alles wat ‘iets’ is in relatie staat tot elkaar. Ietsen die een relatie hebben, geeft men dan ook een tegengestelde naam. En hebben eigenschappen welke tegenovergesteld (kunnen) zijn.
Zaken welke niet benoemd kunnen worden staan buiten, boven en in het universum. Voortschrijdend inzicht brengt echter wel aan het licht dat er naderhand meer benoemd kan worden dan eerst leek. Geen mentaal inzicht, maar zijnde c.q. wordend inzicht. Zijnde en wordende inzicht wat zich mentaal laat duiden als zicht.
Maar het woordloze laat zich nooit omschrijven met woorden. Hetgeen logisch is, de aard van het universum kennende, met haar ‘ietsen’, welke relatief tot elkaar staan en zo tijdruimte in nemen. Je zou kunnen zeggen dat het universum met woorden is te doorgronden. Dat is dan ook precies wat onze wetenschappers doen. En terecht.
@15: Ik noem je toch geen onbenul, Hans? Daarbij lijken we volkomen langs elkaar heen te praten kennelijk, want jouw laatste alinea is juist wat ik probeerde uit te leggen en mijn standpunt.
En Hulspas zijn stukje is daar naar mijn idee niet tegenstrijdig aan. Hij begint zijn stukje dan ook met het gelóóf in een multiversum te betwijfelen.
Met dat ik niemand zijn geloof wil ontnemen bedoelde ik ook niets vileins overigens. Ik bedoelde gewoon aan te geven dat het helemaal niet irrationeel is toch te geloven dat er ook in werkelijkheid meerdere universa bestaan, zeker niet zolang je beseft dat dit toch voornamelijk een geloof is.
Verder denk ik dat veel mensen die hier reageren eerst maar eens moeten afkoelen ;).
@20 / Arjan: Je hebt natuurlijk het volledige recht op jouw mening maar ik lees er eerlijk gezegd geen enkel argument bij, dus heel overtuigend vind ik het niet.
@22
Nee, maar je opent je antwoord aan mij in #15 wel met de veronderstelling dat ik niet begrijp dat een wetenschappelijk model geen realiteit is. Om daar dan nog wat open deuren over in te trappen. Interesse in wat ik echt schreef in #11 kon ik nergens bespeuren.
Terwijl die reactie nou net ging over het onderscheid tussen model en realiteit. En over het gegeven dat theoretisch natuurkundigen al meer dan een eeuw modellen gebruiken waarbij we ons niets meer voor kunnen stellen. Omdat dat de enige modellen zijn die voldoen. En als die modellen inmiddels worden toegepast zijn ze wel degelijk keiharde realiteit geworden. Binnen die toepassingen.
Een wetenschappelijk model is geen geloof! Dat is nou net het hele punt. Je gooit nog steeds het model en de realiteit door elkaar. Het gaat erom of het model voldoet. Volgens mij kan niemand zich een voorstelling maken van wat een mulitversum in de realiteit precies is. En als je je er niks bij voor kunt stellen, wordt de vraag of je er in gelooft totaal zinloos. Omdat je immers geen idee hebt van waar je wel of niet in zou moeten geloven.
Volgens mij is een soortgelijke discussie eerder aan de orde geweest.
https://sargasso.nl/hulspas-weet-onaanvaardbare-brein/
Apart. Ik krijg toch de indruk dat Hulspas, Klokwerk (en indertijd ook prediker) sommige dingen in de natuurkunde niet begrijpen.
@15: Ik ben auteur op dit blog, lid van de kernredactie, ooit afgestudeerd in theoretische psychologie, dus wetenschapsfilosofie, en geïnteresseerd in deze discussie, die ik niet-anoniem volg.
Maar geen natuurkunde.
De modellen zijn gereedschappen om te begrijpen. Verificatie gebeurt door waarnemingen aan de fysieke wereld via instrumenten en die waarnemingen zijn meestal indirect, afgeleid van wat er werkelijk gebeurt (je kunt bv. niet tegelijkertijd van een deeltje massa en plaats bepalen bijvoorbeeld). Dat houdt in dat je theoretisch een model moet hebben waarmee je de fysieke observaties kunt interpreteren. Je zult ook een natuurtheoretisch model moeten hebben om detectoren in bv de grote deeltjesversneller te kunnen bouwen en de metingen te interpreteren.
Als iemand dus zegt, dat theoretische natuurkunde geen natuurkunde is dan zit hij te trollen of hij snapt het echt niet. Of hij nu universitair is afgestudeerd of niet.
En als ik echt zuur wil worden zeg ik: waarom schrijft hij stukjes en werkt hij niet bij het CERN?
@22: Hulspas is een typisch geval van een specialist die een generalist wil worden … en daar mee worstelt op een overigens goede manier die terechte kritiek van een Arduenn ontvangt omdat het proces ongerijpt is … maar gezien jouw bagatellisering in @22 ga ik niet verder en vraag ik je waar Hulspas stelt dat je modellen uit de theoretische natuurkunde niet zomaar tot Waarheid moet verheffen. Volgens mij is dat fictie van jouw kant. Geef je argumenten maar om dat te weerleggen.
@24: “je kunt bv. niet tegelijkertijd van een deeltje massa en plaats bepalen bijvoorbeeld”
moet zijn: impuls en plaats
sorry.
@24: Laat nou maar. Sargasso is me te waardevol om het aan dat dieptepunt te kruisigen.
Jongens, als jullie Hulspas z’n lolletje niet gunnen, wat doe je dan hier? Hij zegt iets als “geloof in het multiversum is wetenschappelijke masturbatie als je het nooit zult kunnen verifiëren”, da’s alles. Dit is niet een Phys.Lett.B. Overigens valt hetzelfde sentiment hier te lezen, in iets minder schertsende taal: http://www.nature.com/news/scientific-method-defend-the-integrity-of-physics-1.16535
En als je wel weet hoe je dat alles experimenteel kunt toetsen: je kunt gewoon een artikel inzenden.
Heerlijk om te zien hoe alt_links over elkaar heenvalt over minder complexe zaken als de open_borders gedachte. Gaat het nog goed jongens, of begint Trump inmiddels te dagen. Des nachts in jullie veilige bedjes.
@29: Grappige observatie. Kennelijk komt het aan de regressief rechtse kant nooit voor dat mensen van mening verschillen ? Iedereen is daar, zeg maar, gelijkgeschakeld ?
Maar ik kan het natuurlijk niet laten om toch een duit in het zakje te doen. Ik heb enige achtergrond in zowel Natuurkunde als Psychologie, dus ga ik een derde vakgebied aanboren: geschiedenis.
De wetten van Newton zijn eigenlijk pure theoretische natuurkunde. Newton zelf deed op dit vlak geen experimenten, dat appel-verhaal is een broodje aap. Wat Newton eigenlijk heeft gedaan is het bedenken van differentiaalrekening in de wiskunde, en die vervolgens gebruiken om een goede, wiskundige beschrijving van beweging te geven. En voor mensen die weten wat een functie integreren is: daarbij krijg je ook een constante, die wiskundig gezien elk mogelijk getal kan zijn, maar in de werkelijke wereld maar 1 waarde kan aannemen. Verder, om Newton’s theorie te testen kan er alleen maar gebruik gemaakt worden van indirecte metingen, zoals snelheid en positie; zwaartekracht zelf is een abstract concept, dat je niet in de echte wereld zult kunnen vinden. Maar goed, gelukkig waren er toen ook al mensen als Klokwerk, die er geen bezwaar tegen hadden dat mensen in Zwaartekracht gingen geloven.
Hulspas quote een uitspraak die hij interpreteert als iets dat over pscychiatrie zou moeten gaan. Volgens mij bedoelt hij hier psychologie, maar dat even terzijde. Ik moest veel eerder aan de bekende Grot van Plato denken, een prachtige metafoor die duidelijk maakt dat de mensheid simpelweg nog niet alles weet, en theorien moet maken om de wereld te verklaren. Maar ja, dat is vast ook zo’n theoretisch verhaal waar Hulspas niets van moet hebben. Ik hoop dat ik erin mag blijven geloven van hem.
Eerst: is theoretische natuurkunde ~ wiskunde? anders gezegd: zit er veel (hogere) wiskunde in?
Dan: is wiskunde niet de discipline met axioma’s, bewijsvoeringen, ingewikkelde berekeningen waarna je alles hebt weggestreept* als uitkomst =1 krijgt en dat is dan het bewijs? differentiaal- en integraalrekenen wanneer je niet + C schreef de som fout was?
*Mijn leraar vond wis-kunde een treffende benaming. hij vertelde ook dat de waslijnformule belangrijk was in bruggenbouw (boogspanning en zo) en in de … economie.
En als ik er verder over nadenk ook in de psychologie. :)
Trouwens ken je deze?: 1/2^n=? waarbij n = 1,2,3,…
@9: ”Volgens mij is Hulspas overigens zelf natuur- en sterrenkundige” Die boeken schrijft over religie….
@Hans Custers: Dat we een beetje langs elkaar heen gingen schreef ik ook, maar dat kwam van twee kanten. Als je per se wilt dat ik jou een onbenul noemde kan je me dat altijd in de mond leggen natuurlijk, maar ik bedoelde het niet. Ondertussen weet ik dat we het eigenlijk veel meer eens zijn dan we van elkaar begrepen. Alleen één ding begrijp je nog niet van wat ik wilde zeggen (waarmee ik niet zeg dat jij een onbenul bent, want bij het proces van begrijpen en begrepen worden is ook de schrijver betrokken, dus misschien was ik zelf wel onduidelijk).
Ik zelf viel over jouw formulering “keiharde realiteit” maar nu je het zelf in context plaatst kan ik je beter volgen. Waar het Hulspas in zijn tekst om gaat is dat het multiversum in NRC tot realiteit worden uitgeroepen. Dus geen wetenschappelijke realiteit zoals jij dat beschrijft, maar een fysieke realiteit, voor lezers. Jongens, de wereld steekt zó in elkaar. Dat is wetenschappelijk bewezen.
Maar dat is onzin. Het model werkt, maar dat betekent helemaal niet dat de wereld ook werkelijk zo in elkaar steekt als het model omschrijft. Zeggen dat dat de realiteit is, is eerder geloof dan wetenschap.
Maar dat betekent niet dat het verboden is te geloven dat het echt waar is wat die wiskundigen beweren dat de waarheid is. Het is dan alleen wat het is: een geloof. Het werkt gewoon in de natuurkunde, maar dat is geen reden om in het NRC te stellen dat het ook realiteit is. Waarmee ik ook niet wil zeggen dat het niet waar is. Enkel dat we het niet weten, en dat de wetenschap daar bij gebrek aan toetsing ook geen uitsluitsel over kan geven.
Ik hoop nu dat het een beetje duidelijker is wat ik bedoel met de term ‘geloof’.
@HansR: Volgens mij zijn er een aantal mensen die een paar dingen van wetenschapstheorie niet begrijpen of niet willen begrijpen en dat zijn in die discussie die je aanhaalt niet Hulspas, Klokwerk en Prediker ;).
Ik heb al gezegd dat de opmerking dat theoretische natuurkunde geen natuurkunde is verkeerd is geformuleerd. Letterlijk genomen is het onzin. Dus ga mij dat niet verwijten. Ik kijk alleen even om die formulering heen om te kijken wat Hulspas ermee moet bedoelen. Een stukje begrijpend lezen.
@Arjan / @22: “We leven in een multiversum.” is de eerste zin in een artikel. Verder gaat het hele verhaal over hoe raar het is om een (dit) model tot werkelijkheid uit te roepen. Althans, zo lees ik het.
@Louis: Geen idee wat jouw reactie met het onderwerp te maken heeft. En eh… alt_links? Volgens mij bestaat dat niet. Ja, in de waanwereld van de Baudetachtigen. Die verzinnen woordjes om wat terug te kunnen zeggen. Xenofobie wordt Oikofobie, Alt-right wordt alt_links. Het zijn echter volledig holle termen. Volgens mij is het publiek op Sargasso redelijk gemêleerd, veel mensen die progressief zijn, maar ook liberaal, socialist, en zeker ook genoeg mensen die je rechts of zelfs extreemrechts zou kunnen noemen. Maar nu gaat het volgens mij om natuurkunde en ik kan daar eerlijk gezegd niets links of rechts in vinden.
@33: ”Die boeken schrijft over religie….”
Ja, dan kan je volgens sommigen al niets goeds meer doen! :)
@34
Waarom schrijft hij dat dan niet gewoon op? Zonder al die onzinnige en denigrerende opmerkingen over theoretische natuurkunde (zie #1 en #2)? Wat Hulspas beweert gaat veel verder dan alleen maar kritiek op dat ene artikel (of eigenlijk 2) in het NRC. Een groot deel van zijn opmerkingen gaat over theoretische natuurkunde op zich.
Bovendien: in het NRC-artikel wordt over het multiversum letterlijk gezegd dat: “deze ideeën speculatief zijn“. Hoe kun je dan beweren dat daar het multiversum tot realiteit wordt uitgeroepen?
En er is de opmerking over vissen die denken dat er alleen maar water bestaat. Die gaat natuurlijk over het punt dat ik ook al maakte: modellen (en bevindingen) uit de theoretische natuurkunde gaan ieders voorstellingsvermogen te boven, maar die modellen werken wel. Hulspas weet niks beters dan er een schampere opmerking over maken.
(Hier nog een kleine correctie op mezelf. Ik noemde het multiversum een model maar dat klopt niet helemaal, als ik alles goed begrijp. Eigenlijk volgt het multiversum uit het model van de theoretische natuurkunde, onder condities die veel wetenschappers waarschijnlijk vinden. Zoals bijvoorbeeld zwarte gaten en zwaartekrachtsgolven volgden uit het model van Einstein.)
Ik denk dat ik snap wat het echte probleem is met die stukjes van Hulspas. Hij wil zo graag een kritische journalist/columnist zijn. Maar hij is zo onhandig geweest de wetenschap te kiezen als zijn onderwerp. En wetenschappers zijn van zichzelf al ontzettend kritisch. Op zichzelf en op elkaar. Iemand die denkt daar nog eens met zijn eigen kritische verhaal bovenuit te kunnen stijgen is ofwel onnavolgbaar briljant, ofwel overschat hij zichzelf. Onnavolgbare briljantie is veel zeldzamer dan zelfoverschatting.
Ja, dat begrijp ik ook wel, dat mensen er een geringschatting van de theoretische natuurkunde in lezen, maar dat lees ik er toch echt niet in. Anders had hij niet “(en krachtig)” toegevoegd lijkt mij. Maar goed, ik denk dat die formulering, en de onhandige (want foutieve) formulering dat theoretische natuurkunde geen natuurkunde zou zijn, mensen op het verkeerde been zet.
Dus het is een beetje een slordig geschreven stukje, zeker. Maar slordigheid betekent nog niet dat iemand de natuurkunde of wetenschapsfilosofie niet begrepen zou hebben. Het gaat inderdaad daarom: extrapoleren op een model is prima maar het heeft niet echt veel betekenis voor wat we kunnen aannemen als ‘waarheid’. Enfin, als dat de strekking van Hulspas’ stukje is, ben ik het ermee eens.
Mijn twee centen: waarheid is een irrelevant begrip in de wetenschap.
Wat mij bevalt aan zo’n stukje van Hulspas en ook aan het stukje waar hierboven in de discussie ook naar werd gelinkt is dat hij een zeker relativisme uit probeert te leggen die fundamenteel is voor de wetenschap. Echt goede wetenschappers delen dat. Je weet het nooit zeker. En een model is maar een model.
Als je hierin slordig gaat formuleren is dat inderdaad wel erg jammer ja. Maar wat ook meespeelt is dat veel mensen dat relativisme niet delen. Ze hebben behoefte aan een onomstotelijke waarheid, en denken dat de wetenschap die levert. Terwijl dat natuurlijk niet waar is. Vroeger rekenden mensen met modellen waarbij de zon om de aarde draaide. Dat waren geen onzinnige aannames, dat waren prachtig doorgerekende modellen waarmee ook voorspellingen gedaan konden worden. Tot er op een gegeven moment teveel waarnemingen waren die toch maar moeilijk in die modellen pasten én een paar briljante wetenschappers waaronder Copernicus met een model kwam dat gewoon beter werkte, waarin de aarde om de zon draaide. En zo blijken de wetten van Newton blijken geen onomstotelijke waarheden te zijn maar een model van de werkelijkheid dat zelfs op macro- en microniveau niet meer blijkt te werken. Dus Big Bang, snaren en het multiversum, allemaal prima, maar het lijkt mij juist erg wetenschappelijk om daar met een flink nuchtere relativistische blik naar te kijken. En dat is geen geringschatting van de wetenschap, dat is de wetenschap serieus nemen lijkt mij.
Maar goed, we kunnen het erop houden dat hier uit deze discussie vooral blijkt dat je ook een column dus op meerdere manieren kan lezen ;).
@38
Wat mij tegenstaat aan dit stukje van Hulspas (en veel andere stukken van hem) is dat het bol staat van de gemakzuchtige oordeeltjes die in de verste verte niet nodig zijn om “een zeker relativisme” uit te leggen. Sterker nog: die daar helemaal niks mee te maken hebben.
Je moet zo’n stuk van Hulspas behoorlijk selectief lezen om uit te komen bij jouw interpretatie.
@36:
Probleem is natuurlijk, dat Hulspas vaker slordig schrijft en het publiek hier, het serieuzere deel dan, toch voldoende opgeleid is om jouw
al als deel van zichzelf te hebben. Wij WETEN dat niets zeker is. Wij hebben ook wetenschapsfilosofie gehad. Wij ZIJN wetenschappers of in elk geval wetenschappelijk opgeleid.
Ik denk dat het publiek waar Hulspas voor schrijft, niet het publiek is, dat niet om kan gaan met onzekerheid maar dan nog moet hij voorzichtiger zijn met wat hij schrijft.
En Sargasso is veranderd in de loop van de jaren. Er zijn veel lieden die trollen, zeuren en onzin verkopen. Maar op dit soort onderwerpen blijven die lieden blijkbaar weg en heb je er maar een paar over. Dat is dan het publiek waarvoor je schrijft over wetenschap.