Hoezo, ‘open overheid’?

OPINIE - Het initiatiefwetsvoorstel Wet open overheid (Woo) zal op termijn de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) gaan vervangen. Het doel van deze nieuwe wet is – aldus de memorie van toelichting – om overheden en semi-overheden transparanter te maken, om zo het belang van openbaarheid van publieke informatie voor de democratische rechtsstaat, de burger, het bestuur en economische ontwikkeling beter te dienen. Dit klinkt prachtig en velen zullen straks met deze nieuwe wet te maken krijgen. Met name advocaten en journalisten, maar ook de ‘gewone’ burger.

Het schetst dan ook mijn verbazing dat in dit wetsvoorstel – dat als doel heeft transparantie te bevorderen – de mogelijkheid is opgenomen om informatie onder voorwaarden te verstrekken waarbij de verkrijger die zich niet aan deze voorwaarden houdt een misdrijf pleegt. Dit lijkt haaks te staan op de doelstelling van deze nieuwe wet. Maakt niemand zich daar druk om? Ik wel. Wellicht ten onrechte, in dat geval verneem ik dit graag.

Ter illustratie. Op grond van de Woo kan een bestuursorgaan straks besluiten om verzochte informatie – die eigenlijk op grond van de uitzonderingsbepalingen niet verstrekt mag worden – alsnog te verstrekken onder de voorwaarde dat de verzoeker de verstrekte informatie niet of slechts beperkt verder mag verspreiden. Ook kan het bestuursorgaan besluiten deze informatie uitsluitend aan de verkrijger te verstrekken.

De overheid wordt hierdoor wellicht transparanter, maar dan alleen ten opzichte van een selecte groep personen of één enkele persoon waarbij de door hen verkregen informatie met niemand anders gedeeld mag worden. Doen zij dit wel, dan houden zij zich niet aan de gestelde voorwaarde(n) en plegen zij een misdrijf waarop maximaal één jaar gevangenisstraf staat of een geldboete van de vierde categorie.

Maar wat nu als de verkrijger informatie onder voorwaarden verkrijgt die uiterst relevant is? Bijvoorbeeld voor een civiele procedure, een strafprocedure of omdat de informatie van belang is voor de publieke opinie? Wat dan? Pleegt de verkrijger het misdrijf? Riskeert hij de gevangenisstraf? De geldboete? Het strafblad? Hier is naar mijn mening dan ook sprake van de schijn van transparantie.

Naast het voorgaande vrees ik dat deze bepalingen een grijs gebied zullen creëren waar bestuursorganen gebruik van kunnen en zullen maken. Een bestuursorgaan kan straks besluiten niet meer na te denken over de toepasbaarheid en/of reikwijdte van de uitzonderingsbepalingen en/of de consequenties van eventuele verstrekking van informatie door de verzochte informatie onder de hiervoor beschreven voorwaarde(n) te verstrekken. Met de daarbij behorende strafbaarstelling van overtreding van die voorwaarde(n). Hierdoor werken deze wettelijke bepalingen gemakzuchtige beslissingen van bestuursorganen in de hand en zal de beslissing tot openbaarmaking bij de verkrijger worden neergelegd. Die mag dan zijn eigen belangen afwegen: de voorwaarden naleven en de informatie voor zichzelf houden of de verkregen informatie openbaar maken en daarmee direct een misdrijf plegen.

De hiervoor beschreven bepalingen bieden de mogelijkheid om een uitzondering te maken op de uitzonderingsbepalingen. Maar wat heb je daaraan als je de verkregen informatie niet mag gebruiken? Ik vrees dat door deze bepalingen de Woo haar doel voorbij zal schieten en dat de transparantie voor de burger wel eens ver te zoeken zal zijn.

Gonnie van Dam, advocaat te Amsterdam

Via Publiekrecht & politiek