In de serie De Praktijk komen professionals aan het woord. Vandaag weer OV-man die de veiligheid in het reizen onder de loep neemt. ,,We hebben te maken met een vorm van erosie; het mag niets meer kosten”.
Veiligheid is zo normaal dat we het er helaas niet meer over hebben. Natuurlijk zit iedereen onder de trap met een vergiet op zijn hoofd tegen het terrorisme, maar verder hebben we alles goed voor elkaar in Nederland. We wonen veilig achter de dijken, bruggen en viaducten storten niet zomaar in en in het openbaar vervoer kan je helemaal niets gebeuren; aan alles is gedacht. Heel Nederland is geschokt als blijkt dat we niet altijd en overal veilig zijn. Toch hebben we te maken met een vorm van erosie; het mag niets meer kosten.
Ik citeer letterlijk een manager binnen het bedrijf: ,,Als we kijken naar de schadeclaimcultuur in Nederland kunnen we niet verantwoorden dat we zoveel geld in veiligheid steken’’. Met andere woorden: slachtoffers zijn goedkoper dan veiligheid.
Laat ik eerst vertellen wat veiligheid is. Voorkom dat er een ongeval kan plaatsvinden (procedures, normen), grijp in als een ongeval toch dreigt te gebeuren (systemen), beperk gevolgen bij een ongeval (passieve veiligheid).
Dit is opgebouwd in schillen en als een schil faalt, moet de volgende schil dit opvangen. Een ongevalsonderzoek maakt altijd melding van veel oorzaken om tot een ongeval te komen. Op zich kan men een schil verzwakken of verwijderen zonder direct zichtbaar resultaat. En het gaat sluipend, vaak zonder dat er een veiligheidsbeslissing aan ten grondslag ligt.
,,We stellen het onderhoud een half jaar uit’’, is financieel en budgettair erg aantrekkelijk en het zou als beslissing op zichzelf nog wel te verdedigen zijn, maar zo zijn er al zoveel beslissingen genomen zonder dat iemand verantwoordelijk is voor het cumulatieve effect. Dit overstijgt immers alle afdelingen en vraagt samenwerking, terwijl door de bezuinigingen het afschuiven van kosten en verantwoordelijkheden dagelijkse praktijk is.
We hebben toezichthouders vanuit de stadsregio gehad die integraal op de veiligheid moesten letten, maar die zijn bijna allemaal gefrustreerd opgestapt of overspannen geworden.
Daarom zijn ze inmiddels wegbezuinigd.
Zo kiest men bij de aankoop van nieuw materieel voor lichtgewicht vanwege prijs en energiebesparing, wat op zich een toe te juichen standpunt is. Staal is vervangen door plastic en alle versterkingsconstructies zijn zelfdragend geworden.De bestuurder moet zich maar zien te redden bij een aanrijding want de passieve veiligheden zoals de stalen (oranje) stootbalk als bumper van het voertuig zijn komen te vervallen; succes op de gelijkvloerse kruisingen met overig verkeer.
Tegelijk worden er ook veel passieve veiligheden uit de baan wegbezuinigd omdat ze de aanleg en het onderhoud zoveel duurder maken en eigenlijk alleen een functie hebben bij een ontsporing.
Probleem is dat er geen meetbare eisen worden gesteld aan de veiligheid door de opdrachtgever.
Daardoor kan ermee worden “gerommeld” zonder dat iemand verantwoordelijk is. We hebben hoop, dat de nieuwe wet lokaalspoor handvatten en richtlijnen gaat bevatten die we kunnen gebruiken om dit soort eisen vast te kunnen stellen.
En daar waar de eisen duidelijk zijn staan ze haaks op bestaande veiligheidsprocedures.
De brandweer eist tegenwoordig voor tunnelveiligheid dat een trein altijd moet kunnen rijden om een veilig perron te kunnen bereiken. De spoorbeveiliging eist dat een trein altijd moet kunnen remmen en stilstaan omdat een stilstaand voertuig nergens tegenaan kan rijden. Fail-safe is terugval naar een veilige toestand; maar is dat hier rijden of stilstaan?
Ik vind het niet erg als er minder veiligheid nodig is dan we al bijna 50 jaar hebben geleverd, maar dit moet wel een bewuste keuze zijn met argumenten. We kunnen onze klanten dan een eerlijk verhaal vertellen en zij kiezen of ze nog gebruik willen maken van het openbaar vervoer als de veiligheid terugloopt.De passagiers betalen steeds meer voor hun rit en verwachten daarvoor minimaal hetzelfde.
Wij zijn niet het enige bedrijf met dit probleem. Er wordt bezuinigd op alle veiligheid en meestal zijn we het zicht op het risico kwijtgeraakt tot het fout gaat en er slachtoffers zijn, maar willen we steeds wachten tot het kalf verdronken is? In de financiële wereld is de wet dat risico geld oplevert en hier is het niet anders, maar is het terecht en rechtvaardig dat het mij geld oplevert als ik een ander een onbekend risico laat lopen?
Reacties (6)
Natuurlijk zit iedereen onder de trap met een vergiet op zijn hoofd tegen het terrorisme, maar verder hebben we alles goed voor elkaar in Nederland.
Impliceer je nu dat we (alleen) de veiligheidsbedreiging van terrorisme niet goed voor elkaar hebben? Er zijn anders talloze veiligheidsbedreigingen die de afgelopen 10 jaar in Nederland meer doden hebben veroorzaakt dan terrorisme.
Eh, misschien eerst lezen, dan reageren?
Daarvoor hebben we toch risicoanalyse? Eens in de zoveel tijd sneuvelt er een metrobestuurder, steigerbouwer, schilder, politieagent, etc.. Triest, maar waar, en kunnen we de voorwaarden voor veiligheid of risicoreductie tot in het extreme doortrekken? Ik ben van mening dat dat niet zo is.
@ Harry,
Nee, absolute veiligheid bestaat niet. Ik heb ook niet het idee dat de auteur van dit stuk wil beweren dat dat wel zo is. Hij signaleert wel degelijk iets dat aandacht zou moeten krijgen.
Grote rampen ontstaan – als we sabotage en terrorisme even buiten beschouwing laten – vrijwel altijd door een “ongelukkige” samenloop van omstandigheden. Zo’n samenloop van omstandigheden komt vaak voor in een situatie waarin gedurende lange tijd van alle kanten op de veiligheid wordt beknibbeld. Enkele veiligheidsvoorzieningen verdwijnen, het onderhoud moet goedkoper en gebeurt daardoor iets minder vaak en iets minder goed, de werkdruk van het personeel stijgt waardoor ze soms oververmoeid raken, of minder gemotiveerd of zelfs gefrustreerd. Dat is precies de situatie waarin alles samen kan komen en het ondenkbare toch kan gebeuren.
Politici en managers hebben over het algemeen niet veel gevoel voor de “kleine kans, grote gevolgen” scenario’s uit risico-analyses. Zolang het niet fout gaat, gaat het goed en is het dus veilig. Pas wanneer er echt iets gebeurt komt veiligheid weer hoog op de agenda.
Daarvoor hebben we het aloude adagium “als het kalf verdronken is, dempt men de put”.
Overigens met zo’n gemeenplaats als politici en managers hebben over het algemeen niet veel gevoel etc….., kan ik niet zo veel.
Zelf heb ik regelmatig van doen met risicoanalyse en het grootste probleem is volgens mij zelfgenoegzaamheid, je nooit of te weinig afvragen of je iets wel goed doet, of dat je handelwijze wel goed is en waarom een ander het anders doet of anders bekijkt.
Bij ambtenaren (overheid) kan ik me deze zelfgenoegzame handelwijze wel voorstellen (maar niet goedkeuren), want het ambtenarendom dient de regels die haar eigen organisatie opstelt, na te leven.
Een privaat rechtelijke onderneming of persoon kan zeggen, “dit is voor mij of ons niet goed genoeg, wij stellen aanvullende eisen”.
Een grote fabriek stelt doorgaans meer eisen aan veiligheid dan het wettelijke en normatieve kader voor noodzakelijk houdt. Waarom, de kosten van een ramp zijn dermate hoog, dat men daar niet mee geconfronteerd wil worden.
Toch gaat er dan ook nog wel eens wat fout, maar om nu even zo voor de vuist weg te stellen dat men er geen oog voor zou hebben, is toch wel heel simpel gesteld.
Beste Harry;
Iedereen die serieus met veiligheid bezig is weet dat zelfgenoegzaamheid onprofessioneel en gevaarlijk is.
Ik ben het in mijn 30 jaar ervaring niet tegengekomen bij professionals.
Jouw suggestie dat dit alleen bij ambtenaren voorkomt wordt weersproken door rampen als SE-fireworks, CMI-brand rotterdam en Chemipack moerdijk.
Dit zijn echt geen ambtelijke organisaties en zij hebben de normen beslist niet krapper gesteld dan de wet.
Ik heb nooit gezegd, gesuggereerd of bedoeld dat men geen oog heeft voor veiligheid, maar door de nadruk alleen nog op geld te leggen wordt er teveel van de systeemveiligheid afgesnoept omdat men te zeer op de procedurele veiligheid let.
Het is dus niet geen oog hebben, maar prioriteiten stellen.
Daar heb ik begrip voor, maar blijf op het totaalplaatje letten en wees er eerlijk over naar de klanten die hierdoor meer risico lopen.
En leg het vast samen met wie dit risico neemt.