Hoeveel dictators nog te gaan?

Een gastbijdrage van Jaap Meijers, freelance journalist.

Sinds het vertrek van de presidenten van Tunesië en Egypte moet het een gespannen sfeer zijn in menig presidentieel paleis. De ene na de andere opstand breekt uit – kunnen alle autoritaire heersers wel inpakken? Hoeveel dictators zijn er nog te gaan?

Foto-website Life.com heeft een verzameling foto’s online staan van ‘s werelds ergste dictators. Een mooie serie boeventronies, maar sommige reageerders zijn boos: Fidel Castro staat er niet bij en horen niet alle Amerikaanse presidenten ook in het rijtje thuis?

Hoeveel dictators er wereldwijd zijn, hangt af van welke definitie je hanteert. Heeft de leider de macht gegrepen of is hij verkozen? Is het een alleenheerser die zelf alle macht in handen heeft of leidt hij een heersende elite?

Kim Jong Il van Noord-Korea is een tiran, maar is officieel niet het staatshoofd. Italië is een democratie, maar Silvio Berlusconi heeft ook wel trekken van een dictator. Zijn sterke greep op de media en zijn manipulatie van de staat voor eigen gewin neigen naar alleenheerschappij. Hetzelfde geldt voor Vladimir Poetin: Poetin houdt alle macht stevig in handen en zijn regime tegenspreken kan je je leven kosten.

Andersom zijn niet alle dictators échte dictators: Slobodan Milošević van Servië werd ten tijde van de NAVO-bombardementen in 1999 door westerse media consequent als dictator neergezet, terwijl hij via verkiezingen was verkozen en toen de steun van het volk nog had.

Vrije staten

De vraag welke staatshoofden echte dictators zijn, is dus een lastige. Makkelijker is het om dictaturen te tellen. Freedom House, een Amerikaanse NGO, stelt elk jaar een lijst op van ‘onvrije staten’: landen die systematisch fundamentele politieke rechten en mensenrechten schenden. In totaal zijn 47 landen ‘onvrij’, zegt het rapport, bijna een kwart van alle landen. Bij elkaar leven 2,5 miljard mensen in onvrijheid.

Negen landen zijn het ergst, vindt Freedom House: Birma, Equatoriaal-Guinea, Eritrea, Libië, Noord-Korea, Somalië, Soedan, Turkmenistan en Oezbekistan.

Nog eens elf landen en gebieden doen het amper beter: Tibet, Wit-Rusland, Tsjaad, China, Ivoorkust, Cuba, Laos, Saoedi-Arabië, Zuid-Ossetië, Syrië en de Westelijke Sahara. Bij elkaar zijn er dus zeker twintig landen waar de verworpenen der aarde nog moeten ontwaken.

Bevrijding

In Afrika zijn er zelfs na het vertrek van Ben Ali en Moebarak nog dertien leiders die al twintig jaar of langer op hun plek zitten. Robert Mugabe in Zimbabwe bijvoorbeeld, en Omar al-Bashir in Soedan.

Het jaarlijkse rapport van Freedom House werd half januari gepubliceerd, twee dagen voordat Ben Ali van Tunesië moest aftreden en een maand voordat Moebarak in Egypte vertrok. Hoe zou het Freedom House-rapport van 2012 eruit zien? De euforie is aanstekelijk, waardoor het ook in andere totalitaire staten onrustig is geworden. Jemen, Oman, Bahrein of Syrië, wie weet waar de revolutie hierna heengaat?

Ben Ali ontvluchtte Tunesië op 14 januari; Hosni Moebarak trad een maand later af, op 11 februari. Stel dat vandaag of morgen ook in Libië de democratie uitbreekt, dan zijn er binnen drie maanden drie autoritaire machthebbers afgezet.

Eén afgetreden dictator per maand. Als het in dat tempo doorgaat, dan zijn die twintig meest onvrije landen binnen twee jaar bevrijd van hun heersers. In 2013 kunnen we dan zien of een wereld zonder dictators werkelijk vrij is.