ONDERZOEK - Als alles goed gaat mogen we volgend voorjaar een oordeel geven over de bevoegdheden van de inlichtingendiensten volgens de zogenaamde ‘sleepwet’. Buro Jansen & Janssen kreeg onlangs inzage in stukken over de ‘sociale media surveillance’ van de Nederlandse politie. Ook daar zijn nog wel wat vragen bij te stellen.
Buro Jansen & Janssen heeft door middel van een aantal Wob-verzoeken inzicht proberen te verkrijgen in ‘social media surveillance’ in Nederland. De Nederlandse overheid is niet transparant en heeft slechts een beperkt aantal documenten openbaar gemaakt. De bevindingen van Jansen & Janssen zijn hier te vinden. Ik haal er een paar punten uit.
Publiek-private samenwerking
Het eerste dat opvalt is dat de politie voor het napluizen van de sociale media gebruik maakt van commerciële bedrijven. Genoemd worden Coosto, OBI4wan en HowAboutYou. Dit zijn zogenaamde reputatiemanagementbedrijven die het internet afzoeken op uitingen over opdrachtgevers. Die kunnen daar vervolgens hun pr en marketing op afstemmen. De technologie van Coosto en OBI4Wan wordt ingezet bij het verwerken van meldingen en aangiften en in Real Time Intelligence Centers (de meldkamers waar alle info van het internet bij elkaar komt), bij de opsporing en in het algemeen voor social media surveillance.
Reputatiemanagement is eigenlijk risicomanagement. Om risico’s te vermijden worden zoveel mogelijk gegevens van online en sociale media verzameld. De gegevens komen in principe van open bronnen: informatie die door bedrijven en individuen op het internet wordt gedeeld. Enkele van deze bedrijven hebben een archief van internetdata dat terug gaat tot 2007 of 2009. In deze databanken bewaren bedrijven alle door hen verzamelde informatie, ook informatie die mensen inmiddels van hun social media account hebben verwijderd. De reputatiemanagement bedrijven hebben van deze online en social media data handelswaar gemaakt. Het zijn private inlichtingendiensten, zou je kunnen zeggen. Maar anders dan de soms wat dubieuze spionnen die we uit de misdaadroman kennen, gaat het hier om gerespecteerde bedrijven met een brede klantenkring van commerciële bedrijven tot en met non-gouvernementele organisaties.
Sentiment-analyse
Reputatiemanagementsoftware zoekt naar gevoelsuitingen. De tools die de politie inhuurt voor social media surveillance gebruiken sentiment-analyse als functionaliteit om de data te ‘ordenen’ en te ‘analyseren’. De sentiment-analyse geeft berichten een positief, negatief of neutraal label en aan de hand van de gelabelde berichten kunnen personen worden geprofileerd. De onderbouwing daarvan roept vragen op. Jansen & Janssen:
De politie zelf rept in de via de WOB openbaar gemaakte documenten met geen woord over de betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de sentiment analyse. De politie gebruikt de tools voor social media surveillance zonder kennis te hebben van de werking van de tools, de broncode en de werking van de sentiment-analyse. Een bijkomend probleem is dat de politie niet op de hoogte is van de algoritmes die aan de sentiment-analyse ten grondslag liggen.
Gebrek aan transparantie en verantwoording
In de Verenigde Staten gaat de politie op eenzelfde manier te werk. Maar daar is inmiddels veel meer over in de openbaarheid gekomen. Zo bleek de Black Lives Matter beweging na de rellen in Ferguson door de politie gevolgd te worden met behulp van Amerikaanse reputatiemanagement bedrijven. De Amerikaanse burgerrechtenbeweging ACLU heeft zich hiermee beziggehouden en bestrijdt met name de deugdelijkheid van de gebruikte software voor politiedoeleinden. Na de nodige ophef hebben Facebook en Twitter de afgelopen jaren enkele bedrijven in de VS de toegang tot hun gebruikersdata ontzegd nadat bekend werd dat deze bedrijven de data doorverkochten voor surveillance doeleinden. In Nederland ‘dendert de trein van de sociale media surveillance voort’, schrijven Jansen & Janssen, zonder dat er enige verantwoording wordt afgelegd.
Het Buro heeft ook de betrokken bedrijven om informatie gevraagd. Dat heeft bijzonder weinig opgeleverd. De bedrijven ontwijken vragen of geven geen antwoord. Geen van de betrokken bedrijven heeft het verwerken van persoonsgegevens gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens (of haar voorganger het College Bescherming Persoonsgegevens). Op de vraag aan deze instantie of men daar eens naar wil gaan kijken kregen de onderzoekers het antwoord: “De Autoriteit Persoonsgegevens beschouwt uw brief als een belangrijk signaal,” maar “de Autoriteit Persoonsgegevens ontvangt jaarlijks duizenden tips en meldingen en moet daarom een selectie maken welke zij nader onderzoekt.”
Reacties (16)
Ik ben blij dat ik me altijd verre heb gehouden van sociale media.
De reactie van de Autoriteit Persoonsgegevens doet me denken aan de NVWA. Ook zo’n instantie die door de hoeveelheid werk niet meer ziet waar de prioriteiten (moeten) liggen.
Tja, het ergste is dat je er geen ene reet aan kan doen. We zijn met z’n allen op de trein internet genaamd gesprongen vanwege alle evidente voordelen dat het de mensheid bied, maar helaas zitten er deze angstige bijwerkingen aan vast waar we liever onze ogen voor sluiten, onze oren dichtdoen en keihard LALALALLAA zingen.
@2: Ja, maar daarom maak ik hier ook een uitzondering op mijn normale anti-referendum standpunt. Dat referendum zorgt in ieder geval voor een beetje media-aandacht voor het geheel.
@3 Dat referendum wordt net zo’n onding als alle eerdere referenda hier. Twee partijen die elkaar met angstbeelden te lijf gaan (Terroristen! Big Brother! Veiligheid! Privacy!), kiezers die geen idee hebben waar ze voor of tegen stemmen en dan een uitslag waarvan niemand weet wat hij betekent.
Wat doen we bij een NEE? De hele wet afschaffen? Delen afschaffen? En welke delen dan? Misschien stemmen er wel heel veel mensen tegen omdat ze de wet niet ver genoeg vinden gaan.
En als de wet dan geheel of gedeeltelijk is afgeschaft, is er nog steeds beleid nodig op dit onderwerp. Kunnen de afgeschafte bepalingen dan alsnog terugkomen? Alleen in aangepaste vorm? Aangepast in welke richting?
HAHAHA
“Misschien stemmen er wel heel veel mensen tegen omdat ze de wet niet ver genoeg vinden gaan.”
Zou zomaar kunnen als ”Twee partijen die elkaar met angstbeelden te lijf gaan (Terroristen! Big Brother! Veiligheid! Privacy!),”
@4: Het referendum zal een nog niet eerder gehouden debat op gang brengen over de grenzen van de bevoegdheden van een geheime dienst. Ik vind dat op zich al waardevol. Dat duidelijk wordt dat ook de AIVD zich niet mag onttrekken aan een degelijke verantwoording.
De nieuwe regering doet nu al pogingen om dit onderwerp van de agenda te halen, begreep ik gisteren van Nieuwsuur. In het regeerakkoord heeft Pechtold een relativerende passage op laten nemen over de bevoegdheden die geen enkele betekenis heeft omdat het niets verandert aan de wet.
Er zal veel oppositie komen tegen aanpassing van de wet. Daarbij kan ook duidelijk worden hoe groot de invloed is geweest van de Amerikaanse inlichtingendiensten, die voor hun informatie ook afhankelijk zijn van Nederlandse diensten.
Zonder referendum blijft dit alles blijft buiten de openbaarheid. Daarom vind ik het wel degelijk een goede zaak en in elk geval niet vergelijkbaar met het Oekraïene-referendum.
Herinner je je die goede discussie over het associatieverdrag met Oekraïne nog? Ik ook niet. Als je discussie wil, moet je discussie organiseren, geen referendum.
@4: Maar doordat die twee partijen met angstbeelden strooien wordt de aandacht in het publieke debat eindelijk eens op digitale burgerrechten gericht; alleen dat al zou winst zijn, wat mij betreft.
Verder, dit gaat voor een heleboel onrust zorgen in het kabinet, want D66 is een verklaard tegenstander van deze wet. Dat betekent, dat er een hoop druk op D66 zal komen bij een Nee. De andere regeringspartijen zijn voorstander van de wet, dus dit is een prachtig punt om lekker wat onrust te stoken in de kersverse coalitie. Misschien forceer je wel een kabinetscrisis …
Maar wat je ook doet, dit is een kans voor de oppositie om het debat te kapen, als het ware. Ik zou die kans niet voorbij laten gaan, zeker niet als het alternatief 4 jaar afwachten is.
@7: Jazeker, en daarom zie ik het dit keer wel zitten. Bij dat Ukraine-referendum was een groot deel van de campagne gebaseerd op al die Russische complottheorien die in de loop der jaren in het Westen zijn verspreid; daar kan je heel moeilijk wat tegen doen. Maar in dit geval gaat de campagne gevoerd worden met het soort dingen waar Jos het over heeft; feiten, verhalen over hoe inlichtingendiensten en digitale spionage werken, voorbeelden van hoeveel informatie er al over je beschikbaar is … er is een heleboel materiaal op dit vlak dat nooit veel publieke aandacht krijgt. Nu moet dat wel.
@7: Met een referendum kun je die (parlementaire) discussie in elk geval afdwingen. Verder is zo ongeveer de enige overeenkomst tussen het Oekraïnereferendum en het sleepwetreferendum dat het referenda zijn. Roos en consorten pikten het associatieverdrag eruit omdat dat het eerste referendabele onderwerp was dat ze tegenkwamen, maar het ging voor ons eigenlijk nergens over. De sleepwet behelst ons hele private leven, meer dan de man in de straat zich nu kan voorstellen. Het feit dat de diensten iets kunnen en dat ze het toch wel doen, wil nog niet zeggen dat je ze daarom ook maar toestemming ervoor moet geven. Want dan wil ik ook al mijn Wet Mulderboetes teruggestort zien.
@6:
“In het regeerakkoord heeft Pechtold een relativerende passage op laten nemen over de bevoegdheden die geen enkele betekenis heeft omdat het niets verandert aan de wet.”
Nou ja, het meest zonnige scenario is dat Pechtold dit kabinet opblaast om de wet weg te kunnen stemmen na een overweldigend Nee en grote publieke druk ;) Maar goed, dat is wel heel erg wensdenken, vrees ik.
Mrs. Sargasso, meet Mr. @DeepBlueToxin.
Typ het woord ‘politie’ in een Nederlandse tweet en enige tijd later wordt je tweet gekopieerd (RT) door het twitterbot Politie Tjirps NL.
@12: Mooi. Mrs. Sargasso houdt van een ruime verspreiding.
En wie moet het debat leiden? Bits of Freedom? De AIVD gaat zich ook echt niet in het debat mengen.
Ik vrees dat dit referendum als een nachtkaars uitgaat en dat mensen op de dag van stemming amper weten dat ze kunnen stemmen
Ik hoop van harte dat het kabinet bereid is de wet te verdedigen. Dat weigerden ze bij het Oekraïne-referendum. Het is toch van de zotte dat je een wet voorstelt en deze verdedigt in het parlement om daarna als er een ander gremium over ‘beslist’ je mond te houden.
@15: vind ik niet: namelijk zo kan je door blijven gaan.