ACHTERGROND - Wie roept dat Brussel met hulp van Jetta Klijnsma pardoes onze pensioenen heeft afgepakt, blaat maar een eind raak, stelt FNV-onderhandelaar Eddy Stam. En hij kan het weten.
‘De Europese Commissie heeft als een ware Hans Klok (met Jetta Klijnsma als charmante assistente) onze pensioenen doen verdwijnen. Zoals goochelaars dat doen, eerst de focus van het publiek afleiden met de Brexit en ondertussen een nieuwe pensioenrichtlijn uit de mouw halen ten koste van ons nationale spaarvarken.’
Dat is ongeveer de lezing van onze Nexit-vandalen, want die hebben elk argument nodig om hun zaak groter te maken. Ik had beloofd om hier nog eens op in te gaan. Het duurde wat langer want het is lastig om dit onderwerp overzichtelijk en leesbaar te houden. Heel kort lukt in ieder geval niet.
Hoe het allemaal begon…
Al in 2010 was er een plan om de IORP-richtlijn te herzien. Als antwoord op de crisis waren regels voor banken en verzekeraars inmiddels herzien in Basel II en Solvency II. Pensioeninstellingen zijn eigenlijk ook financiële instellingen dus lag het voor de hand om ook daar tot een herziening te komen.
Ik was in die tijd beleidsmedewerker van de Europese Metaalbewerkersbond (EMB) en pensioen was, zoals mijn baas het omschreef: “a dog that nobody wants to pet.” Het belangrijkste lid van EMB, IG Metall, vond echter dat wij er iets mee moesten. Dus kreeg ik het dossier.
Mijn Zweedse partner, Nina Johansson, zat in een gelijke positie bij de Europese dienstenfederatie UNI Europa, waar vooral druk was uit de financiële en uitzendsector om het dossier op te pakken. Dus met zijn tweeën trokken we het EU-pensioenlandschap in. Het Europees Vakverbond (EVV), zeg maar de federatie van federaties, had er een Fransman op zitten. Nu vinden Fransen dat de staat het pensioen moet betalen en de staat het geld rechtstreeks uit de hemel krijgt, dus inhoudelijk was er weinig steun.
Het was verzekeraars een doorn in hun oog dat er zwaardere eisen aan hen werden gesteld dan aan pensioeninstellingen. Ambtenaren en politici werden gevoerd met het Brusselse toverwoord “level playing field”. De commissie organiseerde voorlichtingsbijeenkomsten en hoorzittingen. Op elke bijeenkomst waar ik ben geweest (en ik was op de meeste) zaten verzekeraars hun “level playing field”-verhaal te spinnen.
Collega’s van vakbonden waren in die beginfase niet of nauwelijks aanwezig, we waren meestal met z’n tweeën. Ook de mensen die nu een hele grote mond hebben heb ik niet gezien of gehoord.
De molens van de besluitvorming
En zo zagen we een EU dossier groeien waarin de stem van verzekeraars veel beter was te horen dan de onze. In die fase begint ook het Europees parlement met de voorbereidingen.
Dat doen ze niet alle 750, zij wijzen een rapporteur aan die de nodige informatie verzamelt. In dit geval Ria Oomen, een gelouterde politica uit de rechtervleugel van het CDA, in Brussel lid van de EVP fractie. Ria werd overduidelijk ook gefrequenteerd door de verzekeringslobby. Het Europees Parlement hield ook een hoorzitting, waar Ria de enige aanwezige parlementariër was; het parlement was in Straatsburg en iedereen stuurde assistenten naar de hoorzitting. Wat overigens niet erg is, want die bereiden de standpunten van parlementariërs voor.
Er komt een zogenaamd groenboek, waarin de commissie alle richtingen exploreert en belanghebbenden vraagt te reageren. Als ik mij goed herinner waren er zo’n 1600 reacties. Ook die van ons.
Ik had inmiddels ook zitting genomen in het EU pension forum, een adviesorgaan onder DG Sociale Zaken & Werkgelegenheid, destijds onder commissaris László Andor. Hij had als een van de weinige sociaal-democraten de Europese vakbeweging onverholen om hulp gevraagd. Pensioen was een Sociale Zaken-item maar werd langzaam overgenomen door DG Interne Markt onder leiding van neoliberale commissaris Michel Barnier.
Het groenboek met alle input van buiten werd ter verdere uitwerking overgedragen aan het nieuw gevormde toezichtsorgaan EIOPA. Een instelling die achter de gesloten deuren van de Europese Bank in Frankfurt opereert. Rond de kerst 2011 werd er een stakeholderscommissie samengesteld. Die posities waren in grote mate ingenomen door werkgevers, wetenschappers en commerciële belanghebbenden.
Er zat maar één iemand die de vakbonden vertegenwoordigde, de eerder genoemde Fransman van het EVV. Voor Nederland zat er de voorzitter van de pensioenfederatie, op dat moment een werkgever. Ik heb destijds een klacht ingediend bij EIOPA over de samenstelling van die commissie, mijn partner gelijktijdig bij de EU ombudsman. De klachten werden ons niet in dank afgenomen, maar de ombudsman is inmiddels een eigen initiatief onderzoek gestart naar de samenstelling van alle EU-commissies.
Geen inspraak?
Intussen begon EIOPA ook aan een publieke consultatie waar in de vraagstelling de neoliberale wind al riekte. Ook daar overweldigend veel input. De samenvatting van alle commentaren telde maar liefst 378 pagina’s [i]. Natuurlijk zaten ook onze reacties er tussen.
Na deze exercitie kwam er een document met een duidelijke richting: een witboek. Dat moet dan door het Europees Parlement en de Raad van Ministers in een zogenaamde co-determinatie procedure.
De door de verzekeraars bepleitte buffervereisten –die zouden leiden tot hogere premies en “dood geld” zijn dan al gesneuveld door de inspraak en lobby. Maar nu werden ineens meer slapende honden wakker (gemaakt?). Gaat de EU ons regels opleggen waardoor financiële experts het voor het zeggen krijgen? Gaan zij bepalen dat we nog ingewikkelder jaaropgaves krijgen?
Er ontstaat een coalitie van enkele landen en onze tweede kamer start zogenaamde gele kaart-procedure. De commissie moet op grond van de ingebrachte bezwaren met een nieuw voorstel komen. Op het nippertje.
Dus kwam de nieuwe commissie in een nieuw voorstel aan die bezwaren tegemoet. Dat werd uit den treuren met de bezwaarmakers afgestemd zonder een nieuw probleem te veroorzaken in de landen die de eerste versie accepteerden. Eigenlijk een huzarenstukje. En ja, ze hielden dat even onder de pet omdat er iets belangrijkers speelde, het Brexit-referendum. Omdat Engeland een met Nederland vergelijkbaar systeem heeft en ook met Nederland bezwaar had gemaakt zou vroegtijdige publicatie allerlei onbedoelde neveneffecten kunnen hebben.
Pensioengelden blijven onaangetast
Maar de kern van de richtlijn: onze pensioengelden blijven onaangetast, de regels komen overeen met het toetsingskader van de Nederlandse Bank die ook het toezicht blijft uitoefenen. De grote veranderingen zitten in grensoverschrijdende pensioenactiviteiten en communicatie. Daar zijn nu regels voor gekomen die door alle direct belanghebbenden worden onderschreven.
Nu kan ik een linkje plaatsen naar de FNV-reactie, DNB of de pensioenfederatie, maar in het grote complotdenken zijn die natuurlijk verdacht. Dus verwijs ik naar een stuk waarvan de cynische toon niet de mijne is maar de feiten wel keurig op een rijtje staan.[ii]
Ik maak mij boos over de schreeuwlelijkerds die zeggen dat de EU er met ons pensioen vandoor gaat. Ik maak mij boos over de raddraaiers die doen alsof IORP een plotselinge en stiekeme streek uit Brussel is. Beiden zijn leugens. Het is een langlopend, ingewikkeld proces met vele inspraakmomenten waar geen van die types gebruik van heeft gemaakt toen het nog kon. Een proces met meerdere democratische toetsingsmomenten. En met voldoende checks and balances om bij te sturen waar het fout dreigde te gaan.
[ii] Das Kapital: 16 vragen over de Europese pensioenroof
Eddy Stam is een vakbondveteraan met decennialange ervaring in overleg op nationaal en Europees niveau. Op Eddy Stam: In Europa geeft hij vanuit die ervaring zijn kijk op lopende discussies aangaande EU-gerelateerde zaken.
Reacties (26)
MODEDIT: volgende keer een inhoudelijke reactie graag ipv een clichématige ad hominem.
Allereerst, klassewerk @ Eddy Stam. Al vind ik uw verhaal wel heel erg aantonen hoe groot de macht van lobbyisten is bij de commissie en het parlement en vind ik het schrikken dat het tegenhouden van zeer onzalige en vergaande regelgeving klaarblijkelijk door slechts enkelen wordt gedragen (in dit geval u en uw partner). Dat lijkt me niet een systeem van checks en balances. Maar verder niets dan lof.
Interessant verhaal! Toch, je schrijft: ‘Een proces met meerdere democratische toetsingsmomenten’, maar mij bekruipt het gevoel dat de belangrijkste democratische toetsing, namelijk die in onze eigen 2e kamer, in zo’n korte tijd haast niet zorgvuldig KON worden uitgevoerd. Of ben ik nu ook een Nexit-vandaal als ik dat denk?
De EU ambtenarij bestaat uit ongeveer 55.000 mensen. Dat lijkt heel veel, maar er zijn steden in Europa die meer ambtenaren hebben. Nog meer perspectief: de kosten van het uitvoeringsapparaat zijn 6% van de begroting. Het is een efficiente maar “understaffed and overworked” bureaucratie. Daarom is het zeer gevoelig voor lobby. Alle ontbrekende capaciteit wordt ingebracht door lobby. Om te zorgen dat die input de boel niet naar één kant laat hellen, worden er gebalanceerde stakeholder groups ingesteld. Dus door tegengestelde belangen bijelkaar te brengen, wordt doorgaans voorkomen dat eenzijdige kennis wordt ingebracht. Als je op tijd reageert, krijg je doorgaans een plek. De check and balance zit in het uiteindelijke resultaat dat bij de nationale parlementen komt. In dit geval heeft NL de gele kaart getrokken en daarmee de boel rechtgetrokken. Dat in dit in de tweede fase een hamerstuk is geworden, is logisch. Als de commissie nadat ze aan onze bezwaren tegemoet is gekomen, nog meer onderhandelingsruimte zou bieden, dan zouden andere nationale parlementen die eerder akkoord gingen, ook weer een gele kaart kunnen trekken. Dan zou er echt niets tot stand komen in de EU
De EU ambtenarij bestaat uit ongeveer 55.000 mensen. Dat lijkt heel veel, maar er zijn steden in Europa die meer ambtenaren hebben.
True maar daar zitten ook vuilnismannen en politie-agenten bij. Ik ga er van uit dat vrijwel alle EU ambtenaren beleidsmakers zijn?
Er zijn 24 EU talen. Alle vergaderingen en documenten worden gevoerd in 24 talen. Ik ben geen rekenwonder, maar er zijn dan volgens mij 576 taalcombinaties. De tolken zijn de vuilnis en politiemannen van de EU en een groot van de staff. Bovendien, lees mijn eerdere blog, vergelijk het met de US Federal government in staff en budget (voor minder burgers) en je ziet dat het buitenproportioneel lean & mean is
Het aantal ambtenaren op een dossier als de 130km snelweg in Nederland is een veelvoud van het aantal ambtenaren op het EU pensioen dossier. De gemiddelde bezetting op een dossier is kleiner dan 10 personen.
@ Eddy Stam: Wow. dat is heel verhelderend maar ook best eng. De aanstaande Brexit zal ook nogal wat capaciteit weghalen bij het understaffed EU centrum. Ik werk in onderzoek op een EU project en ben enorm onder de indruk van hoe hard de officers in Brussel met wie ik te maken heb werken. Ik hoop overigens dat we hier vaker van u/jou mogen lezen.
@8:Ik reis en ontmoet voor mijn werk en blog over wat ik denk dat vermeldenswaardig is op eddystam.com
Als de GB ambtenaren moeten vertrekken laat het een gat van 10 – 15 %
@10 het gaat mij om de inzet van vele ambtenaren voor de onderhandelingen die er aan zitten te komen, al zal het VK aan haar kant mogelijk veel meer ambtenaren (op een daar ook uitgekleed ambetnarenapparaat) moeten vinden.
@4“De check and balance zit in het uiteindelijke resultaat dat bij de nationale parlementen komt. In dit geval heeft NL de gele kaart getrokken en daarmee de boel rechtgetrokken. Dat in dit in de tweede fase een hamerstuk is geworden, is logisch.”
Hier mag wel wat aandacht op gevestigd. Het brand en moord geroep van Omtzigt (nota bene partijgenoot van Oomen, die dit dossier naar ik begrijp van begin tot eind begeleid heeft!), wordt er des te kwalijker om.
@6: nou ja ik stel een vrij normale vraag: de vergelijking tussen 50.000 EU ambtenaren en 50.000 gemeente ambtenaren lijkt me wat kort door de bocht. naar jouw prive blog navigeren spreekt mij niet zo aan (ga ik dus niet doen). wat de tolken betreft: dacht dat iedereen engels of frans sprak (en zo nee, misschien zou dat een beter idee zijn dan 576 tolken. trouwens een taal hoeft niet naar zichzelf vertaald te worden dus 24*24=576 is (ook al) kort door de bocht).
@13: En je krijgt ook vrij normaal antwoord. Dat jij je niet verder wil verdiepen met een enkele klik spreekt overigens niet echt voor je zogenaamde belangstelling. En nee, niet iedereen spreekt Frans en/of Engels (en dat wordt ook niet verwacht) en reken er maar niet op dat alle nationale parlementen iets anders dan hun moedertaal accepteren in de wetgeving. Er moet dus hoe dan ook tussen alle talen vertaald worden.
@14 Nou, het zou wel iets meer zijn dan een enkele klik, want je moet dan ook nog de desbetreffende blogpost terug zien te vinden.
Of je kunt gewoon even wachten, want wij van Sargasso gaan Eddy’s greatest hits de komende weken publiceren. Er staan namelijk nog veel meer blogs op zijn site ‘In Europa’ die de moeite waard zijn.
@14: Dat jij je niet verder wil verdiepen met een enkele klik spreekt overigens niet echt voor je zogenaamde belangstelling.
Mijn belangstelling reikt tot het antwoord op de vraag “heeft de EU nu veel of weinig ambtenaren” niet tot de avonturen voor meneer Eddy. Inhoudelijk dan maar weer: met de ontwikkelingen op het gebied van geautomatiseerd vertalen en tolken zal het aantal EU ambtenaren rap afnemen is dus de verwachting?
Alle documenten en alle vergaderingen worden in alle EU talen vertaald zodat iedereen in de eigen taal kan deelnemen. Dat komt heel precies en dat zie een vertaalcomputer voorlopig nog niet doen.
@16: dan krijg je dit:
“My interest goes to the answer to the question “The EU now has many or few officials” not to adventures for Mr. Eddy. Content but then again: the developments in the field of automated translation and interpretation, the number of EU officials decline rap is the expectation?”
… dan ben ik toch blij met een echte tolk ;-)
Wat frankw zegt. Schokkend dat de inhoud van een dergelijk verdrag ( en de belangen van de pensioengerechtigden in Nederland) hangt op de inbreng van twee individuen. Voor hetzelfde geld rolt het net de andere kant op. De tweede kamer had ook dan waarschijnlijk ongelezen ingestemd ?
http://daskapital.nl/2016/07/nog_een_keertje_europa_en_onze.html
@19 Uit Stams verhaal maak ik op dat het niet enkel hangt op de inbreng van twee individuen. Onder het kopje ‘Geen Inspraak?’ valt te lezen:
1. EIOPA voerde een een publieke consultatie uit. Daar volgde een overweldigende hoeveelheid reacties met kritisch commentaar op. De samenvatting van al die commentaren alleen al telt maar liefst 378 pagina’s .
2. Hierop volgt een beleidsdocument moet dan door het Europees Parlement en de Raad van Ministers in een zogenaamde co-determinatie procedure. Inspraak en lobby hebben dan de buffervereisten voor pensioenfondsen die de verzekeraars graag wilden zien al van tafel geveegd.
3. Op nationaal niveau worden nu ook politici, bestuurders en ambtenaren wakker. Er ontstaat een coalitie van enkele landen en onze tweede kamer start zogenaamde gele kaart-procedure. De commissie moet op grond van de ingebrachte bezwaren met een nieuw voorstel komen.
4. Een nieuwe commissie komt in een nieuw voorstel aan die bezwaren tegemoet. Dat wordt uit den treuren met de bezwaarmakers afgestemd. Overige landen maken geen bezwaar.
Verder maak ik uit het stuk op dat er vanaf het begin diverse gelegenheden waren om was om bij de bespreking van dit dossier aan tafel te gaan zitten (of op z’n minst een stoel aan tafel op te eisen), maar dat er jarenlang tijdens het overlegproces nauwelijks iemand geïnteresseerd was om daar achteraan te gaan en de belangen van Nederlandse pensioengerechtigden te verdedigen.
Ja, dan moet je ook niet klagen dat het kennelijk van twee mensen afhangt, of er op het laatste moment hard bijgestuurd moet worden.
De les is: je moet je als belanghebbende organiseren, je voelhoorns uitsteken om in een vroeg stadium te weten wat er aan beleidskwesties spelen; je vervolgens op de hoogte stellen van de overlegorganen waarin beslissingen genomen worden en daar je plek opeisen (of invloed op de keuze van de poppetjes die daar beslissingen nemen); en de voornaamste spelers bewerken met je eigen lobby.
@21: laten we het er maar op houden dat onze interpretatie verschilt
@18: wow not bad…
@21: no good deed goes unpunished… die 10 minuten krijg je nooit meer terug
@23 Tja, je kunt een paard naar het water leiden, maar je kunt ‘m niet dwingen te drinken…
@24: dat waren weer 2 minuten + een half uur denktijd :-D
@22: Ja ja, it’s a matter of interpretation.