COLUMN - Ik heb de laatste aflevering van Game of Thrones nog niet gezien, dus wat dat betreft hoeft u niet bang te zijn voor eventuele spoilers. Maar als u ook niks wil weten over de afleveringen daarvoor, of over The Wire of House of Cards of Fargo, dan raad ik u aan niet verder te lezen. En datzelfde geldt voor als u de film Psycho nog niet hebt gezien, maar dat wel graag nog eens zou doen.
Waar ik het vandaag met u over wil hebben is de trend van het vermoorden van hoofdpersonen. Volgens mij is dat begonnen met de moord op Stringer Bell in seizoen 3 van The Wire. Ik weet het nog goed, het was een donderdagavond, ik zat op de bank. Ik had het zo niet verwacht dat zo’n belangrijk personage het loodje kon leggen, dat ik er drie dagen lang van slag van ben geweest.
Een jaar of vijftig daarvoor liet Alfred Hitchcock na een minuutje of twintig zijn hoofdpersoon vermoorden in een moteldouche. Bioscoopbezoekers wisten niet wat ze meemaakten. Dit ging in tegen alle gangbare Hollywood-wetten.
Het trucje heeft weinig navolging gekregen. Maar nu komt het in de betere serie geregeld voor dat een belangrijk personage vroegtijdig het loodje legt. Game of Thrones heeft dit tot een kunst verheven. Het is elk seizoen niet zozeer de vraag of er een belangrijk personage aan zijn of haar eind komt, het is de vraag wie en hoe. De onthoofding van John Stark, The Red Wedding en The Purple Wedding: hoewel de voortekenen achteraf gezien overduidelijk waren, zag ik ze niet aankomen en schrok ik mij elke keer weer helemaal de pleuris. Kom daar maar eens om vandaag de dag.
Enige zorgvuldigheid is wel geboden. Ik vond House of Cards erg spannend, en de door de toekomstige President van de VS hoogstpersoonlijk gepleegde moord zorgde wel voor het beoogde shockeffect (en voor de nodige spanning), maar de geloofwaardigheid was weg. In een land als Amerika (net zoals in de meeste landen, denk ik trouwens) zal een democratische vicepresident nooit eigenhandig een lastige journaliste waarmee hij niet zo lang daarvoor nog het bed deelde, voor de metro duwen.
Maar meestal draagt het juist wel bij aan het realiteitsgehalte. Dankzij deze trend ben je als kijker, net als in het echte leven, nergens meer zeker van. Momenteel volg ik de meesterlijke serie Fargo (geïnspireerd op de gelijknamige film uit 1996 van Joel & Ethel Coen, die tevens co-writers en executive producers van de serie zijn). Voorheen wist je zeker dat de sympathieke, wat onhandige politieagent voorlopig gespaard zou worden. Hij is een alleenstaande man met een dochtertje van een jaar of 14. Veel te aardig om vroegtijdig uit de serie te halen. Maar die Indiaanse grote vriendelijke reuzenagent kreeg ook een paar kogels in zijn rug, terwijl hij toch op het punt stond vader te worden. De genegenheid van het publiek is geen garantie meer om te mogen blijven leven.
Reacties (17)
Als het ombrengen van belangrijke hoofdpersonages wordt gedaan voor het verhaal, zie ik het belang ervan in. Als het wordt gedaan uit shockeffect, is het enkel goedkoop. Bij veel series heb ik het idee dat het om de laatste reden wordt gedaan, en is de vraag of het goed is voor het verhaal, bijzaak.
Series, de diarree van de TV die van zichzelf al diarree is.
Dan wordt er eerst zoveel tijd en moeite in zo’n personage gestopt en dan brengen ze hem om en de serie gaat gewoon verder, zonder dat personage. Hadden ze niemand anders te grazen kunnen nemen? Als ten dode opgeschreven acteur zou ik helemaal geen trek meer in de rol hebben. Ik kan me ook niet aan de indruk ontrekken dat ze voor die rollen slechte acteurs aantrekken. Hoewel, als het budget tegenvalt, dan kun je wel heel aardig bezuinigen als je wat dure acteurs eruit schrijft.
“Maar meestal draagt het juist wel bij aan het realiteitsgehalte. Dankzij deze trend ben je als kijker, net als in het echte leven, nergens meer zeker van.”
In het echte leven ben je er toch echt een stuk zekerder van dat je níét vermoord wordt. Althans in (niet historische/science fiction/detective) series waarin meerdere moorden worden gepleegd is het moordgehalte zeker onrealistisch hoog.
Spooks (http://en.wikipedia.org/wiki/Spooks) ; het zelfde laken en pak. Semi-spoiler alert: aan het eind van seizoen 10 is er wel geteld nog 1 hoofdpersoon in de serie die ook in aflevering 1, seizoen 1 meespeelde…..
Maar Game of Thrones is dan ook een verfilming van een doordachte reeks fantasieromans. De schrijver haalt geen trucje uit, maar speelt met conventies.
In de meeste van dat soort boeken en films zou een Eddard Stark ondanks alle tegenslag en verraad zegevieren. In de echte wereld kost dat soort nobele ridderlijkheid je de kop. George Martin zet zijn publiek op het verkeerde been, en haalt ze vervolgens onderuit. En dan nog eens. En dan nog eens.
Alleen met een forse portie meedogenloosheid en machiavellistische intelligentie win je het spel op het hoogste politieke niveau. Je moet de intriges kunnen doorzien en die naar je hand kunnen zetten.
En wat is het doel van dit soort entertainment? Dat de kijkers – het gepeupel – de machiavellistische ideeën door de strot krijgen en assimileren? Een soort buitenwereldse Dynastie en Dallas in een ander jasje?
Diarree dus.
De echte wereld is nog altijd beter te bekijken, en leerzamer.
Het doel van entertainment is natuurlijk onderhoudend vermaak. Lekker even wegdromen in een fictieve werkelijkheid. Moet ik dat nader gaan uitleggen?
@7: Het primaire doel is uiteraard geld verdienen aan escapisme, maar, om met Orwell te spreken: “All art is propaganda,” en dat geldt voor entertainment natuurlijk ook. En aangezien de meeste mensen nauwelijks de krant lezen, laat staan kritisch, zou je zelfs kunnen zeggen dat entertainment inmiddels het invloedrijkste doctrinaire curriculum* ter wereld is.
—-
Orwell zelf is trouwens ook voor propagandadoeleinden misbruikt. Het is althans niet volledig aan hun artistieke kwaliteiten te danken dat zijn ‘anti-communistische’ werken Animal Farm en 1984 zo populair zijn geworden†, terwijl de werken waarin hij zich uitspreekt vóór het socialisme of tégen kapitalistische democratieën (“Fascism and bourgeois ‘democracy’ are Tweedledum and Tweedledee.”) grotendeels ongelezen, onbesproken en, daardoor, onbekend blijven. Maar dat terzijde …
—-
Ik probeer me de laatste tijd wat te verdiepen in en concentreren op de propagatie van ideologie via entertainment, maar de ‘House of Cards’-reeks is wat dat betreft bijna alleen maar te prijzen.
Er zijn natuurlijk wel wat misvattingen die gepropageerd worden (in politieke zin, bijvoorbeeld, wordt het zo voorgesteld alsof er een fundamentele tegenstelling is tussen politieke en economische macht, en die strijd wordt nog gewonnen door de politieke actoren ook, terwijl het in werkelijkheid geen twijfel lijdt dat politieke actoren afhankelijk zijn van hun geldschieters in het bedrijfsleven; en in journalistieke zin wordt het zo voorgesteld alsof de macht alleen van onderaf en per ‘dirty trick’ de media kan manipuleren, terwijl er in werkelijkheid juist nauwe institutionele, economische én sociale banden tussen de macht en de ‘bovenkant’ van de media bestaan) maar verder laat de serie juist veel waarheid zien die in andere series en film elders verzwegen of verbloemd worden – juist dóór die machiavellistische voorstelling.
Maar de entertainmentwaarde blijft inderdaad voorop staan, geweldige soap! … En de House of Cards-trilogie van de BBC is zelfs nóg beter. Kevin Spacey (hoewel niet de minste) is een amateur vergeleken met Ian Richardson.
_________
* cfr. George Gerbner, geciteerd in Neil Postmans Amusing Ourselves to Death:
† Frances Stonor Saunders, The Cultural Cold War: The CIA and the World of Arts and Letters
@9: Kijk, jij pikt ‘m beter op dan #8 : de propagatie van ideologie via entertainment. Mooi.
Ik vraag me iig af of entertainment voorop staat.
Ja, bij de kijkers, maar dat was al wel duidelijk.
”@9: Kijk, jij pikt ‘m beter op dan #8″
Logisch. Ik ben immers Krekel, en hij is slechts Prediker.
@9: Series als NCIS en JAG zijn een goed voorbeeld van propaganda propagerende programma’s. Bij NCIS wordt de kijker klaargestampt voor het idee dat de staat alleen terroristische complotten kan verhinderen door allerlei regels met een korrel zout te nemen.
@12: Nooit gezien, maar ik geloof je meteen. En niet om de marxist uit te hangen of zo, maar de meeste televisieprogramma’s en films propageren wel ideeën of sentimenten die als wenselijk worden beschouwd door de heersende klasse. Wanneer ze dit niet doen, worden ze gewoon geweerd. Procter & Gamble, het Amerikaanse Unilever, zeg maar, heeft zijn advertentiebureau bijvoorbeeld ooit gezegd dat: “There will be no material on any of our programmes which could in any way further the concept of business as cold, ruthless and lacking in all sentiment or spiritual motivation.”
Zo werkt dat. Tegenwoordig is marketing en product placement ook gewoon zo belangrijk geworden dat zonder dit een film gewoon niet gemaakt wordt, of kan worden. Bij de zgn. ‘green-lighting meeting’, waarin besloten wordt of project doorgaat of niet, zitten tegenwoordig voornamelijk marketingjongens van de studio, en als er niet genoeg marketing tie-ins zijn, of als de film met zijn anti-commerciële boodschap de ‘buyning mood’ zou kunnen verstoren, dan wordt de film gewoonweg niet gemaakt omdat er geen sponsoren voor gevonden kunnen worden.
Dit is geen samenzweringstheorie, uiteraard – er gebeurt immers niks onwettelijks, en eigenlijk zelfs niks opzettelijks – maar de analyse van een economische werkelijkheid.
The Dark Knight is overigens een goed voorbeeld van hetzelfde patroon als waar jij over praat. Uitgebracht in 2008, toen de regering Bush zgn. extraordinary renditions, martelingen, en massasurveillance had goed te praten. In de film voerde Batman een extraordinary rendition uit, martelde hij The Joker voor informatie, en gebruikte hij de privéinformatie van alle mobiele telefoons in Gotham City. De boodschap was steeds: het mag eigenlijk niet, maar, omdat wij nu eenmaal de ‘good guys’ zijn, en zij de ‘bad guys’, is het niettemin oké … Kortom, precies dezelfde ‘rationale’ als de macht en zijn slippendragers er probeerden door te drukken.
Ook hier is het geen samenzwering, ik geloof althans niet dat iemand aan Christopher Nolan heeft gevraagd of hij een Bush-apologie wilde schrijven, maar ik denk wel dat regisseurs die geneigd zijn tot dit soort apologieën sneller doorstromen. En Christopher Nolan heeft nu eenmaal nogal pro-autoritaire ideeën. In The Dark Knight Rises (2012) laat hij Batman bijvoorbeeld tegen de Occupy-beweging vechten. (Die scène waarin Batman samen met een legertje politiemannen in een soort Braveheart-achtige veldslag de Occupy Gotham City-beweging tot orde knuppelt, met name, is nogal lachwekkend.)
Een film met met een boodschap die de studiobazen en sponsors niet bevalt kan overigens wel gefinancierd worden – in het westen wordt onwenselijke informatie nooit onderdrukt, maar slechts gemarginaliseerd – maar alleen in de uitzonderlijke gevallen als er een zekere garantie voor winst aan verbonden is. De film Syriana, bijvoorbeeld, is min of meer kritisch, maar die is alleen gemaakt omdat een linksige miljardair (Jeff Skoll) er garant voor wilde staan.
Series en films met veiligheidsdiensten in de hoofdrol doen trouwens sowieso altijd alsof die veiligheidsdiensten een soort NGO’s zijn – met uitsluitend idealistische motieven e.d.
@13: Inderdaad. De studio’s, de screenwriters, de producenten, de investeerders voelen hun markt aan en handelen ernaar.
Mooi voorbeeld is ook de Rambo-serie. De eerste Rambo was eigenlijk een actiefilm/aanklacht tegen het slecht opvangen van Vietnamveteranen. Toen die een succes bleek werd de formule gekaapt om een nog groter publiek te bedienen (namelijk het chauvinistische publiek). Tenslotte zagen we Rambo voor de ‘goede’ zaak in Afghanistan paard rijden.
Overigens heb ik veel respect voor series als Law and Order waar we regelmatig inkijkjes zien in de gewetenloze praktijken van politici, bedrijven en instellingen.
@13: …ik geloof althans niet dat iemand aan Christopher Nolan heeft gevraagd of hij een Bush-apologie wilde schrijven, …
Helemaal uitsluiten kun je dit ook niet. Het zou me niet verbazen als er bij moeilijke politieke situaties de filmindustrie gevraagd wordt om ondersteuning : ‘hé, maak eens een film met dat of dat onderwerp waar wij wat aan hebben’. Een soort Triumph des Willens en zo.
Of je dat een complot moet noemen? Het komt er dan dicht bij, want er zal niemand in het Witte Huis (of een andere zetel van de macht) toegeven dat ze zoiets vragen. Het komt te dicht bij de al genoemde TdW-situatie en dat zou niet goed opgepikt worden door de massa.
Gemanipuleerd worden is iets anders dan werkelijk weten dat je naar de pijpen van iemand anders danst.
(bedankt voor je analyse trouwens, prettig te zien dat iemand dat onderwerp kent en deelt)
@0 “de door de toekomstige President van de VS hoogstpersoonlijk gepleegde moord zorgde wel voor het beoogde shockeffect (en voor de nodige spanning), maar de geloofwaardigheid was weg.”
Moord beperkt zich niet tot de lagere klassen. Hoe ongelofelijk het ook mag lijken, ook hooggeplaatste lieden zijn maar mensen. Een mooi voorbeeldje van slecht doordachte intimidatie is die van gouverneurskandidaat Michael Grimm. Grimm dreigde nijdig een journalist van het balkon te gooien toen deze hem vroeg naar vermeende corruptie. Tot uitvoering kwam het niet, gelukkig. Temeer daar de camera nog aan stond.
http://www.realclearpolitics.com/video/2014/01/29/gop_rep_physically_threatens_reporter_after_being_asked_about_campaign_corruption.html
In de serie Person of Interest ging één der hoofdpersonen, Carter, dood. In deze serie wordt juist hard geprobeerd surveillance door de overheid (bad) in te dammen en bij een kleine groep (good) te houden. Ook hier worden universele rechten met kogels door knieschijven overtreden, want good vs bad.