COLUMN - Wie van kloosters houdt kan aan beide zijden van de Bodensee zijn hart ophalen. Aan de Duitse kant zijn dat vooral kloosters in barok- en rococostijl, met name de pelgrimskerk van Birnau pal aan zee gewijd aan Maria (maar meer landinwaarts liggen er nog meer). Aan de Zwitserse kant ligt het wereldberoemde klooster van Sankt Gallen, in zijn huidige vorm daterende uit de baroktijd, maar gesticht in de achtste eeuw.
In deze blog gaat het over het religieus erfgoed op en rond het eiland Reichenau. De naam is afkomstig van de oorspronkelijke Alemanische naam, die is verlatiniseerd tot Augia en later veranderd in het Duitse Richenow of Reichenau. Hier lag de het klooster van St. Maria und Markus in Mittelzel.
De abdij van Reichenau
De abdij in het huidige Mittelzell, zoals de naam al suggereert in het midden van het eiland, was in de vroege middeleeuwen een van de beroemdste abdijen in West-Europa, gesticht door Franken na de onderwerping van de Alamannen in 724. In die tijd was het overigens nog een simpele houten en kerk. Pas in 1048 werd het huidige stenen klooster ingewijd. De geschiedenis van de abdijen van Reichenau en Sankt Gallen vertonen overigens de nodige overeenkomsten (zie het PS hieronder).
In de tweede helft van de negende eeuw groeide het landbezit van het klooster enorm door schenkingen van keizer Karel de Dikke. Deze keizer was opgeleid in het klooster en na zijn dood in 888 werd de keizer hier bijgezet. Na de afstand van abt Diethelm von Krenkingen (r.1196-1206) begon een periode van verval, maar aangezien dit tijdvak buiten de levensperiode van onze hoofdpersoon valt (18 juli 1013 – 24 september 1054) ga ik hier niet verder op in.
Beroemde geleerden
De beroemde abdij kende diverse grote geleerden waaronder abt Walahfrid Strabo (r.786-806) en Berno von Reichenau (r.978-1048), abt en hervormer van de Gregoriaanse muziek met een door hem ontworpen indeling in acht verschillende modi die voor elke hedendaagse (kerk-)musicus nog steeds gesneden koek zijn.
Hermann von Reichenau
Zijn bekendste leerling was Hermann von Reichenau. Die beheerste verschillende disciplines, onder meer compositie, musicologie, wiskunde, geschiedschrijving en astronomie. Hij leerde Latijn, Grieks en Arabisch en bouwde zelf muziekinstrumenten. Wereldwijd is hij het meest bekend geworden met de disciplines compositie en musicologie. Met name zijn Maria-antifoon Salve Regina is nog altijd populair.
Hermann kon zich qua intelligentie en prestaties gemakkelijk meten met de groten van Reichenau, maar als je zwaar misvormd wordt geboren en al snel verlamd raakt, bovendien een pijnlijke spierziekte hebt en amper kunt spreken, en op latere leeftijd blind wordt, heb je wel een valse start.
Herman kwam niet uit een onbemiddelde familie. Hij was de zoon van de graaf van Altshausen. Toen Hermann zeven jaar oud was werd hij door zijn ouders, die de zorg voor hem niet meer aankonden, ondergebracht in de Abdij van Reichenau waar hij aangepast onderwijs kreeg. Toen hij twintig jaar oud was legde hij als monnik (niet als priester, zoals wel beweerd wordt) de benedictijnse kloostergeloften af.
Geluk en pech
Hermann von Reichenau had naast al zijn pech het geluk dat hij leefde in de hoogtijdagen van het klooster. In die zin had hij de wind mee. Als historicus schreef hij een gedetailleerde kroniek die loopt vanaf de geboorte van Christus tot zijn eigen tijd. Na zijn dood breidde Hermanns vriend en leerling Berthold von Reichenau (gestorven rond 1088) de kroniek uit. Hij schreef ook een korte vita over Hermann.
Hermann von Reichenau werd in 1863 zaligverklaard. Hij werd door zijn tijdgenoten wel ‘het wonder van de eeuw’ genoemd. Zijn relieken liggen in stad van zijn vader, Altshausen. Hij heeft geen officiële feestdag (hij is niet heilig maar ‘slechts’ zalig verklaard), maar aangezien hij gestorven is op 24 september kan dat informeel als zijn ‘feestdag’ worden beschouwd.
Een trivium om af te sluiten: de hedendaagse Russische componiste Galina Ustvolskaya maakte in drie van haar symfonieën gebruik van teksten van Hermann von Reichenau. Wij komen almaar niet van Hermann af, en gelukkig maar!
PS
Wie naast meer wil weten is er Die Klosterinsel Reichenau im Bodensee (3e druk: 2017) vanTimo John. Hermann kom taan bod op de pagina’s 40 en 41.
Reacties (2)
Wij kennen vele van dit soort ” genieen” en andere hoogbegaafden, die door de eeuwen heen belangrijke bijdragen hebben geleverd aan de ontwikkeling van structuur, kennis en inzichten.
De gewetensvraag is echter: heeft de andere 99,99% van de mensen er zodanig van geleerd dat wij de ideale maatschappij hebben die zij voorstonden?
En zo ja of niet, wat zegt dat dan over die 99.99%?
Hier mist iets of is iets te veel denk ik.