VVD-Kamerlid Stef Blok lost alvast het eerste schot voor de Algemene Beschouwingen door te stellen dat we af moeten van het heilige geloof in een grote overheid. Maar zijn eigen geloof is net zo achterhaald, stelt gastauteur Richard Westerbeek.
Stef Blok gaf in de Volkskrant van afgelopen vrijdag een eerste inleidende beschieting voor de Algemene Beschouwingen volgende week. De VVD zet zich af tegen het “heilige geloof” van de linkse partijen in een grote staat, en stelt dat een kleine overheid veel beter in staat is om Nederland te laten concurreren in deze wereld. Is het hier eigenlijk niet juist het heilige geloof van de VVD in marktwerking en een kleine overheid dat een rol speelt?
Natuurlijk, in sommige gevallen zal marktwerking best wel werken, maar zeker niet overal. Telkens zal kritisch moeten worden gekeken naar de gevolgen. Een paar voorbeelden waar marktwerking zeker geen goed idee was:
Een overheid die haar ICT-beveiliging uitbesteed aan externe partijen, die uiteindelijk zelfs in buitenlandse handen komen. Het argument is dat zij een expertise hebben die de overheid niet heeft. Die expertise bleek niet in het geval van Diginotar.
Vervoerders die zelf maar moeten kijken hoe ze gezamenlijk een OV-chipkaart invoeren. Het resulteert in een product dat er voornamelijk voor de vervoerders is, zonder gekeken wordt naar de reizigers, en de Tweede Kamer heeft er niets over te zeggen, want de minister “gaat er niet over”.
Onderwijs wat steeds meer een commercieel bedrijf wordt, waarbij leerlingen worden gevormd tot homo economicus, maar de homo democraticus wordt vergeten, terwijl er steeds meer geld verdwijnt bij de bestuurslagen en minder overblijft voor het onderwijs zelf.
De fractievoorzitter van de VVD heeft in theorie gelijk als hij de voordelen van een kleine overheid benoemt. Helaas werkt het niet zo. Er staan ook een aantal nadelen tegenover, die deels de voordelen teniet doen. De inwoners van Nederland veranderen van burgers met stemrecht in consumenten met, in theorie, het recht om het beste product te kiezen.
Maar wat stelt dat consumentenrecht nou voor als managers van ziekenhuizen en onderwijsinstellingen hun werk slecht doen en er met grote bonussen vandoor gaan. Kun je dan een punt maken door naar een andere dienstverlener te gaan? Zonder ziek te zijn of onderwijs te volgen kun je dan geen signaal afgeven. Je andere manier om als burger een signaal te geven, namelijk door te stemmen, ben je al kwijt. De overheid gaat namelijk daar niet over en fungeert alleen als subsidie-gever zonder inspraak. Wat stelt dat consumentenrecht nou voor als je vindt dat het OV-bedrijf slecht werk levert, terwijl ze worden aanbesteed door een bestuurslaag die niet democratisch gekozen is, geleid door een niet-democratisch aangestelde burgemeester.
Want hier komt het op neer. De overheid, en daarmee de burger, heeft alle invloed weggegeven, maar wordt nog wel geacht geld te leveren. De zogenoemde ambtelijke inefficiëntie is vervangen door een vorm van corruptie waar de overheid weinig grip op heeft. Intussen is de overheid haar eigen expertise kwijtgeraakt en de burger elke vorm van invloed.
Misschien is het heilig geloof dat een grotere overheid maatschappelijke vraagstukken beter kan oplossen misplaatst, maar Stef Blok zou er beter aan doen eens zelf ook kritisch te kijken naar de resultaten van het heilig geloof in een kleinere overheid.
Reacties (18)
Daar is Stef Blok niet voor. Stef Blok is de pitbull van Rutte die blaft en gromt naar politieke tegenstanders om Mark met een flair van rust en matiging boven de partijen de premier uit te kunnen laten hangen.
Het is een merkwaardige discussie inderdaad. Waarom verwijt hij dat “links voor een grote overheid is”? Ik ken geen linkse mensen die pleiten voor een grote overheid. De overheid is hoogstens een middel om een bepaald doel mee te bereiken. Sommige zaken kun je beter door de markt laten doen, andere kan de overheid beter niet aan de markt overlaten omdat deze alleen gemotiveerd is door het winstmotief.
Het is eerder omgekeerd: het is de VVD die dogmatisch gefixeerd is op de omvang van de overheid want zij pleit steeds voor een kleine overheid. Het verkleinen van de overheid is voor de VVD geen middel maar doel. Elke mogelijkheid, en nu natuurlijk vooral de economische crisis, wordt aan gegrepen om ze veel mogelijk overheids taken af te stoten, of het nou wel of niet werkt, zoals je hier ook goed laat zien. Waarom eigenlijk?
Slim van Blok en Rutte (met zijn geluksmachine) om het zo stellen. Mooie afleidingsmanoeuvre.
Het is nog erger dan wat #2 zegt, doordat heel selectief met het begrip “kleine overheid” wordt omgesprongen. Crimefighter Teeven en terrorisme-aanprater Joustra bijvoorbeeld met hun identificatieplicht en bodyscanners, uitbreiden auteursrecht, dataretentiewet enzovoorts.
Er is een verschil tussen overheid en staat. VVD wil een sterke staat (als in: een staat die veel inbreuk mag maken op de privacy omwille van de veiligheid) maar een kleine overheid (een overheid die zich met relatief weinig taken bezighoudt).
Ik denk niet dat dat een juiste karakterisering (definitie kan je het niet noemen) van het begrip staat is.
strikt genomen is “de staat” de centrale overheid, en “overheid” het gezag dat boven je is gesteld, dat kan dus ook gemeente, provincie, waterschap e.d. zijn. Als Venn-diagram: “staat” is een deelverzameling van “overheid”. Wat overigens vaak vergeten wordt in deze discussies is een andere “overheid” die van de bedrijven. Die worden met de dag machtiger en maken steeds meer inbreuk op onze privacy. Ook daar hoor je de VVD niet over klagen.
De VVD is alleen voor een kleine staat/overheid als het haar zo uitkomt inderdaad, wat 003 ook zegt.
strikt genomen is “de staat” de centrale overheid, en “overheid” het gezag dat boven je is gesteld, dat kan dus ook gemeente, provincie, waterschap e.d. zijn. Als Venn-diagram: “staat” is een deelverzameling van “overheid”.
Mijn woordenboek zegt over “staat”
de door een geordend gezag geregeerde volksgemeenschap, beschouwd als lichaam en rechtspersoon
en over overheid
lichaam waarbij het openbaar gezag berust
Staat is volgens mij geen “subset” van overheid maar kwalitatief van een andere categorie.
Het doet er eigenlijk niet veel toe. Heeft een staat die zich obsessief bezig houdt met veiligheid, defensie en infrastructuur een grote overheid?
Hangt er natuurlijk van af hoe je “grote overheid” definieert. Meestal gaat dat in termen van geld. In dat geval is het antwoord ja, want een staat die zich obsessief bezig houdt met veiligheid, defensie en infrastructuur heeft daar vaak een heel fors budget voor nodig.
Ik heb altijd anders gebruikt, maar die definitie lijkt me wel goed. I stand corrected.
Maar als ik het zo interpreteer, afgaande op wat jij zegt dat de VVD wil dan begrijp ik nog niet waarom de staat (als lichaam en rechtspersoon) zich bezighoudt met veiligheid maar de overheid (het openbaar gezag) niet? Dit is alleen maar verwarrend.
Oxymoron. De staat kan dan zoveel inbreuk willen, zonder genoeg dienders (overheid) is het een wassen neus.
Tot op een zekere hoogte heb je gelijk. Maar, veruit de meeste dienders van de staat zijn werkzaam buiten defensie, justitie en VWS. In de VVD-staat zouden er waarschijnlijk minder ambtenaren zijn en de bijbehorende lagere belastingen. En dat is natuurlijk wat Stef Blok wil.
Het zijn natuurlijk niet alleen dienders die ze nodig hebben. Het is meer dat grote ambieties van de staat zich vertalen naar uitbreiding van de overheid. Minder belastingen zal amper wat betekenen voor de grootte van de belastingdienst.
Is er een stroming die een kleine staat maar een grote overheid beoogt? In de trant van de burger wordt met rust gelaten, maar vindt hulp wanneer hij die nodig heeft.
Scherp ;-)
Antwoord: ja, maar dat kost wat meer geld.
Ik dacht dat de VVD de individuele vrijheid van de burgers altijd hoog in het vaandel had staan. Sinds wanneer is dat veranderd?
Dat kan maar beperkt samengaan. Veel inbreuk op privacy moet immers het gevolg zijn van (extra) taken die aan de overheid worden toebedacht. Het moge duidelijk zijn dat als het over veiligheid gaat, de VVD wel degelijk een grote overheid voorstaat: Burgers moeten veel middelen overdragen aan de overheid (vergeet niet, elke privacy-inbreuk gaat ook gepaard met enorme kosten, want je moet wel de apparatuur en menskracht hebben om je burgers 24/24 te bespioneren), die in verregaande mate de veiligheid voor hen regelt (althans dat is de belofte van de VVD).
(vergeet niet, elke privacy-inbreuk gaat ook gepaard met enorme kosten, want je moet wel de apparatuur en menskracht hebben om je burgers 24/24 te bespioneren)
Zolang de overheid veel meer geld uitgeeft aan herverdeling en (fiscale) subsidiëring dan aan burgerspionage en monitoring, denk ik dat dat wel meevalt. Ministerie van Justitie staat niet eens in de top 5 van ministeries wat budget betreft.
Herverdeling en (fiscale) subsidiëring zeggen niets over de kosten van burgerspionage en monitoring.
Maar de huidige uitgaven aan burgerspionage en monitoring wel. Zelfs als die kosten verdubbelen is het nog een schijntje vergeleken met SZW en Volksgezondheid.