ANALYSE - Wat verklaart de implosie van de PvdA? En het feit dat deze stemmen niet bij andere linkse partijen terecht zijn gekomen? De visie van gastredacteur Merijn Oudenampsen
In mijn ogen is het volgende een belangrijk stuk van de puzzel. De afgelopen twintig jaar heeft de PvdA aan haar aanhangers verteld dat zij hun verwachtingen moeten temperen. Dat een werkelijke linkse politiek niet mogelijk is. Dat burgers teveel kijken naar de overheid om problemen op te lossen en zorg te dragen voor kwetsbaren. Dat het antwoord, of het nu de zorg is, klimaatverandering of discriminatie, niet bij de overheid maar bij de markt gezocht moet worden.
De partij presenteerde dit niet als een bewuste politieke keuze maar als een technocratische noodzaak. We kunnen niet anders. We moeten realistisch zijn. Misschien is dat het probleem van de technocratische politiek, zoals die is voorgestaan door de PvdA in de afgelopen twintig jaar. Dat mensen erin zijn gaan geloven. Het probleem is niet de falende communicatie van de PvdA, zoals Lodewijk Asscher stelde op de avond van de uitslag. Het probleem is juist dat de PvdA haar kiezers overtuigd heeft. Dat ze ‘realistisch’ zijn geworden. Dat ze daarom überhaupt niet meer op links stemmen.
Je vertelt mensen dat er geen andere keuze is, dat je moet bezuinigen in crisistijd: dat de overheid niet kan investeren, geen werkgelegenheid kan creëren, niets werkelijk fundamenteels kan doen aan ongelijkheid, klimaatverandering en arbeidsmarktdiscriminatie. Wat als ze dat gaan geloven? Waarom zou je dan nog links stemmen?
Neem deze toespraak van Asscher vlak voor de start van Rutte II in de herst van 2012:
‘Het wordt zelfs heel erg moeilijk. We zijn in een nieuwe tijd aangekomen. De tijd van meer is voorbij. De tijd van minder staat voor de deur en dat betekent dat we voor een enorme uitdaging staan met zijn allen. Want we weten nog helemaal niet hoe je in tijden van krimp er toch voor kunt zorgen dat we een staat overeind houden op een manier die werkt, die veiligheid biedt, een vangnet zoals het ooit bedoeld was. Die zorgt dat we met zijn allen voor elkaar zorgen, dat we solidair zijn met elkaar in tijden van nood en tegenspoed. Vanaf Thorbecke is onze verzorgingsstaat alleen maar gegroeid en wij zijn er ook allemaal nog helemaal op ingesteld om alles meer te laten zijn. Om naast bestaande oplossingen en maatregels, naast bestaande instellingen en instituties, nieuwe te ontwikkelen en op te richten. Maar door de financiële crisis, de economische crisis, maar ook door de verandering van de samenstelling van onze bevolking, houdt dat nu allemaal op. Je kunt nu al zien dat het piept en knarst. Want de neiging is om dat wat bestaat met hand en tand te verdedigen. We willen niet kwijt wat we verworven hebben. Maar je ziet dat deze tijd om een andere aanpak vraagt.’
Of neem dit stuk van Tom-Jan Meeus, over Dijsselbloem en klimaatverandering:
‘Tegelijk kun je PvdA-bewindslieden nu vergaand liberale stellingen zien betrekken. Ik hoorde Jeroen Dijsselbloem, een dag voordat de Duitsers hem afserveerden, deze week in een debatje opmerken dat „de markt” het beste instrument is om milieuvriendelijkheid te bereiken. „Overheidsbemoeienis heeft duurzaamheid de laatste jaren eerder geremd”, zei hij. Met zulke PvdA’ers heb je op den duur geen VVD’ers meer nodig.’
De logische vraag is niet waarom mensen niet meer op de PvdA stemmen. De betere vraag is waarom ze dat zo lang nog hebben gedaan.
Merijn Oudenampsen is socioloog. Dit artikel is overgenomen van zijn weblog.
Reacties (30)
Conclusie: opheffen die hap.
Tja, schorpioenen steken omdat het in hun aard ligt, socialisten pacteren met hun politieke tegenvoeters, omdat zij geloven in de kleine stappen vooruit.
Maar, hoe zo, opheffen? Is er dan geen behoefte aan reductie van onzekerheden in het moderne leven? Is er geen behoefte aan beveiliging tegen werkloosheid, hoge ziektekosten, koopkracht op de oude dag? Is er geen behoefte aan eerlijk delen?
De PvdA is een beetje de weg kwijt. Ik ben er al veertig jaar lid van en heb het autisme zien toeslaan. Oude heren houden zich bezig met selectie van vertegenwoordigers en je ziet aan Kuzu en Monasch dat ze de trefzekerheid van een dobbelsteen hebben. De PvdA trekt de minste jongeren van alle politieke partijen.
Gewoon, terug naar de basis van het gedachtegoed, een open organisatie maken, ouderen van geest afdanken.
Zo ingewikkeld is dat allemaal niet. Op basis van die herwonnen kracht pacteren met overig links, niet als verliezer, zoals Plasterk nu schijnt te willen.
@1: of lekker doormodderen maar zeker geen fusie met GL Zola’s Plastkerk voorstelt. Noem mij cynisch maar de klinkt toch echt als een manoeuvre om baantjes te redden voor beroepsbestuurders binnen de PvdA. En wat Dijsselbloem betreft, inderdaad het treffende voorbeeld dat wellicht de PvdA beter kan fuseren met de VVD.
“De logische vraag is niet waarom mensen niet meer op de PvdA stemmen. De betere vraag is waarom ze dat zo lang nog hebben gedaan.”
Zelfde reden dat mensen in de lulverhalen van het CDA blijven trappen: Gewoonte. Als ze in de regering zitten zien mensen dat het gewoon een soort VVD-light is en raken ze stemmers kwijt, maar zodra ze in de oppositie zitten lullen ze maar wat en trappen mensen er weer in. ‘Want hun ouders/grootouders/cavia stemde altijd ook PvdA/CDA en deze nieuwe generatie politici lijkt wel weer redelijk te zijn’.
De meeste burgers verdiepen zich absoluut niet in politiek en stemmen maar wat gebaseerd op one-liners, een ‘leuk koppie’ of omdat zij of hun familie of een BNer er altijd op stemt.
Als mensen eerst een soort examen zouden moeten doen waar gekeken wordt of ze het stemgedrag van de partijen kennen in plaats van of ze de leugens die ze voor de stemwijzer op papier hebben gezet leuk vinden klinken zou denk ik niet meer dan 10-20% van de stemmers over blijven.
Dat is de waarheid als een koe. De markt is nou eenmaal het beste instrument om milieuvriendelijkheid te bereiken. Het gros van de mensen kies niet voor milieuvriendelijke opties in consumeren, om de simpele reden dat die te duur zijn.
Het grote probleem is dat partijen dit weliswaar stellen, maar er vervolgens helemaal niets mee doen. Grote voorbeeld daarvan is de VVD, die nu ook weer beweert dat de milieupolitiek van GL helemaal niks is, terwijl GL nou net de beste voorstellen doet om de markt die rol ook daadwerkelijk te geven. Maar ook de PvdA is een typisch voorbeeld van dit met de mond beleiden, maar niets doen.
De beste manier om die markt dat te laten doen is belastinghervorming: gooi die belasting van arbeid af en zet ‘m op energiegebruik. En niet een beetje, maar fors. Dat zal zo doorwerken dat vrijwel automatisch milieuvriendelijke en milieuintensieve producten naar elkaar toegroeien qua prijs. En misschien zelfs dat milieuvriendelijk eindelijk goedkoper wordt.
@5: ” De beste manier om die markt dat te laten doen is belastinghervorming: gooi die belasting van arbeid af en zet ‘m op energiegebruik. ”
En wie moet die belastinghervorming dan gaan realiseren, de markt? De partij die nu al drie verkiezingen lang de grootste van Nederland is en de markt heilig heeft verklaard zal het waarschijnlijk niet doen.
“De partij presenteerde dit niet als een bewuste politieke keuze maar als een technocratische noodzaak. We kunnen niet anders. We moeten realistisch zijn.” Dit is natuurlijk ook zo, kijk maar nar de talloze praktijkvoorbeelden van de afgelopen 20 jaar.
“Je vertelt mensen dat er geen andere keuze is, dat je moet bezuinigen in crisistijd: dat de overheid niet kan investeren, geen werkgelegenheid kan creëren, niets werkelijk fundamenteels kan doen aan ongelijkheid, klimaatverandering en arbeidsmarktdiscriminatie. Wat als ze dat gaan geloven? ”
Dit is niet de hoofdoorzaak, de SP heeft de kiezer keihard voorgelogen dat er wel een ander keuze was, maar die heeft net zo goed verloren. Een deel van de PvdA kiezers is naar D66 en zelfs naar VVD gegaan, partijen die een gezonde overheidsfinanciering hoog in het vaandel hebben. GroenLinks heeft dit ook niet echt als thema gevoerd.
De ware redenen zijn dus anders, de afsplitsing van de Turken, de asielzoekers crisis, gezeur Zwarte Piet. Van allerlei kleine zaken bij elkaar opgeteld dus. Bovendien gingen ze hun eigen beleid afvallen en ruzie maken tussen de partijleiders, veel onhandiger kon niet.
@5: “gooi die belasting van arbeid af en zet ‘m op energiegebruik. En niet een beetje, maar fors … dat milieuvriendelijk eindelijk goedkoper wordt.
En dan koopt iedereen milieuvriendelijk en kelderen je belastinginkomsten. En dan?
@7: Het spijt me zeer, maar als ik een beetje rondvraag in mijn omgeving, dan is het wel degelijk de hoofdoorzaak voor vele kiezers …
[ De logische vraag is niet waarom mensen niet meer op de PvdA stemmen. De betere vraag is waarom ze dat zo lang nog hebben gedaan. ]
Eigenlijk stemden ze in 2012 al niet meer voor de PvdA die toen al op 12 zetels stond. En toen begon het strategische stemmen waardoor ze onterecht alsnog 38 zetels kregen.
@8: precies dat. Het gaat alleen maar om geld, de rest is bijzaak.
Volgens mij spreek je jezelf hier tegen. Als ‘het gros van de mensen niet voor milieuvriendelijke opties kiest’ , dan is het gevolg van marktwerking dat er geen milieuvriendelijke opties komen. Pas als een overheid of een ander organisatie met voldoende mogelijkheden om dingen af te dwingen oplegt dat er milieuvriendelijk geproduceerd moet worden zul je zien dat dat gebeurt.
Tenzij je je iets als bedoelt als ‘ de overheid (of verlichte brancheorganisaties) stellen de kaders, maar de uitvoering moet je aan de markt overlaten’ .
@2: Terug naar de basis van het gedachtegoed? Te laat! Ondertussen is de PVDA een VVD light. Het neo-liberalisme is niet de enige of juiste weg.
@11: Het is een gegeven dat een staat belastinginkomsten nodig heeft. Vandaar dat ik zou zeggen, belast milieuvervuiling én kapitaal (of arbeid, als je die keuze wil maken). Het nettoresultaat kan geen algemene belastingverlaging zijn (als iedereen het gewenste aankoopgedrag gaat vertonen). Tenzij je richting een nachtwakersstaat wilt en daar zit toch ook echt geen meerderheid op te wachten.
Het grote succes van de Pvda is dat hun politici later lucratieve baantjes krijgen op kosten van de gewone man.
@8 En dan? Doel bereikt. Vervolgens kan je de normen nog wat verder aanscherpen. En ook dan zal er altijd nog consumptie zijn die grondstoffen onttrekt aan de natuur en/of energie verbruikt die niet 100% duurzaam is. Een zonnecel bevat ook grondstoffen en de productie ervan kost energie.
En tegen de tijd dat we zo netjes met de aarde omspringen dat er echt geen enkele schade meer is voor het milieu, hebben we misschien ook wel gewoon minder belastinginkomsten nodig. Het probleem is nu dat de inherente maatschappelijke kosten van schadelijke producten en diensten niet in de prijs verwerkt zijn en dus door de maatschappij in zijn geheel worden gedragen ipv door de gebruiker.
Als de schade er niet meer is, is de belasting ook niet meer nodig. Belasting op verbruik is geen boete voor milieuvernieling maar een doorberekening van de kosten aan de verbruiker.
@8
Het vreemde is dat iedereen altijd dit argument aanvoert tegen belasting op energiegebruik, maar zich niet beseft dat dit een basiskenmerk is voor elke vorm van belasting, waar je die ook op heft. Waarmee het een argument van niks wordt.
Ook voor de huidige belasting op arbeid geldt het: ook daarbij gaat iedereen dus zoveel mogelijk arbeid lozen en kelderen vervolgens je belastinginkomsten. In dat geval bestaat die “iedereen” uit mensen die arbeid inkopen, de werkgevers dus, en je hoeft maar om je heen te kijken om te zien dat grote werkgevers inderdaad vooral winst kunnen maken door zo veel mogelijk te bezuinigen op arbeid.
Het antwoord is uiteraard simpel: gewoon het tarief geleidelijk verhogen. Dat is door de jaren heen ook gebeurt bij de belasting op arbeid.
@6
De overheid natuurlijk. Markten kunnen niet eens belastinghervormingen gaan realiseren. De overheid moet de voorwaarden scheppen zodat de markt het werk kan doen.
Dat is ook het hypocriete van het VVD-standpunt. Ze kraken GL af omdat klimaatbeleid meer aan de markt overgelaten moet worden, maar de voorwaarden daarvoor willen ze niet scheppen. Terwijl zo’n belastinghervorming het ultieme middel is om het aan de markt over te kunnen laten. Juist als je de markt heilig verklaart is dit de kip met de gouden eieren.
De problemen met links zijn hetzelfde als die met de Bremainers: zij hebben geen positief betoog voor hun eigen zaak. Vraag een ‘echt links’ iemand hoe je, over de langere termijn en met een kloppende begroting, hun idealen moet bereiken en er valt een lange stilte. Ja, links wezen kunnen ze allemaal wel, maar niet onder voorwaarde dat het een levensvatbare staat achterlaat. Het blijft toch gewoon zo, dat hard werkende mensen met een glimlach hier de rekening moeten willen blijven betalen. Je kunt ze wel beroven, maar dan gaan ze gewoon weg, op termijn.
De PvdA geeft deze boodschap af, juist *omdat* ze de enige zijn die ooit regeringsverantwoordelijkheid hebben genomen. Zij weten heus iets wat de roepers vanaf de zijlijn, GL en SP, niet weten.
@19: Altijd grappig … natuurlijk zal Links nooit uitleggen hoe je hun idealen met een “kloppende begroting” kunt bereiken, want de meeste Linkse mensen geloven niet in het rechts sprookje van een kloppende begroting.
@20: Dat klopt, dat is inderdaad ook een sprookje. (spookje)
@19, @20, @21: http://www.joop.nl/nieuws/sinterklaas-is-niet-links
Links is niet meer te helpen en de democratie is op sterven na dood.
Noam Chomsky: How the Word ‘Liberal’ Has Been Totally Distorted in America Voor het eerst in ruim dertig jaar vertoonden de Amerikaanse presidentverkiezing enige gelijkenis met verkiezingen in Nederland. Dat Bernie Sanders als socialist zoveel succes had ondanks de tegenwerking van zowel de conformisten van de democratische kant als de republikeinse kant en bovendien door media lang genegeerd werd, is net zo verklaarbaar als de verkiezing van Trump. Chomsky citeert niet voor niets Gore Vidal:
In Nederland zal het stokje van de PvdA gewoon worden overgenomen door CDA, D’66 … en wat gereformeerden.
Over een paar jaar gaat de strijd nog slechts tussen rechts en alt-rechts.
@20: Precies. En leven met het idee dat ‘een kloppende begroting’ eigenlijk alleen maar ‘een rechts sprookje’ is, kan dus eigenlijk alleen onder de volgende voorwaarden:
– de revolutie is internationaal, dwz de belangrijkste landen waarmee je zaken doet, zijn ook allemaal ‘om’ (want anders wordt je toch, zij het indirect, aan je begrotingsdiscipline gehouden),
– je kunt iedereen die wel iets kan en die wil vertrekken, tegenhouden (want anders loopt al je talent weg),
– de revolutie is eeuwigdurend (want anders wordt het bij de eerste de beste verkiezing weer afgeschaft).
Allemaal al geprobeerd in dat geweldige experiment, de ‘Sovjet Unie’.
@23: Nou nee, dat ben ik niet met je eens. Er zal altijd behoefte zijn aan een partij die echt de issues van de onderkant weet te adresseren. Wat wel duidelijk is, is dat geen enkele linkse partij dat op dit moment over de hele breedte doet. En dat komt weer, omdat ze allemaal een stokpaardje hebben waar ze aan vast blijven houden, terwijl iedereen kan zien dat in dat bepaalde opzicht, de keizer geen kleren aan heeft. Het is dus, IMHO, niet zo dat er geen linkse issues zijn, het gaat erom om de zin van de onzin te scheiden.
@25: Zo, dat stuk van Chomsky heb je snel gelezen (of niet gelezen). Zelfde wil ik wel doen voor de destructieven als @7 via Budget Madness in the Netherlands waarin Simon Wren Lewis net zo ‘liegt’ als de SP of voor de constructieven als @2 via We wilden zand in onze ogen, die de inherente problemen van de sociaal-democratie maar niet wil begrijpen. Op het blog van Merijn Oudenampsen ben ik geabonneerd. Ik las dit stuk een paar dagen geleden. Prima stuk, maar erg kort. Bewust, denk ik. Om een discussie mee te beginnen Gebeurt niet; echt niet. Niet hier, niet elders. @22 geeft iets over Sinterklaas waarbij Hans Wiegel 20 jaar geleden al door Wim Duisenberg ergens in Duitsland verbaal zo’n beetje onder de grond werd getrapt. Bereikte Nederland niet vanwege ‘paars.’
@26: Ik lees Chomsky’s politieke dingen liever niet; vind ik zo jammer van z’n wetenschappelijke werk. Bovendien denk ik dat de mogelijkheid om politieke werkelijkheden en observaties over de Atlantische oceaan heen te tillen, door prominenten (lees: vnl babyboomers) aan beide zijden zwaar overschat wordt. Als het niet gewoon stik-onmogelijk is. Dus zelfs als ik het las, denk ik, weet ik vrij zeker, dat ik er nog niks aan had. Jesse Klaver is geen Obama, Bernie Sanders geen Emile Roemer, en Reagonomics werkt niet in Nederland.
@24: We hadden het helemaal niet over de Sovjet-Unie. We hadden het simpelweg over overheidsfinancien, en over het idiote idee, dat een begrotingsoverschot goed voor een land zou zijn. Jammer dat je discussie hierover probeert te ontwijken.
@27: Jij leest niks en je reactie heeft niets te maken met wat ik stel in #26. Bovendien eindigt het in valse vergelijkingen; ik heb niets als zodanig gesuggereerd. Als een partij als de VVD al >20 jaar probeert Amerikaanse ‘werkelijkheden’ in Nederland te introduceren (Frits B: Bernhard Lewis; Mark R: Von Hayek; Ayn Rand; Jozias A: Nederland kan het Manhattan van Europa worden; Edith S die cross-ownership in de hand werkt die door zakelijke belangen bij media, zorginstellingen, etc. etc. voor sociale rampen zorgt in de VS en nog een lange lijst waarbij diezelfde ideeën geleid hebben tot een VS met een Gini vergelijkbaar met Afrikaanse ontwikkelingslanden) en de zgn. sociaal-democratie probeert daar volslagen inadequaat ‘de scherpe kantjes’ vanaf te halen, dan is er anno nu sprake van een consensus waardoor de zorgen van Chomky iets wordt waar we ook in Europa rekening mee moeten gaan houden. Enige gelijkenis, schreef ik in #23. Dacht ik in 2012 ook al en toen heb me daar elders druk over gemaakt. Doe ik niet nog eens. Die ‘consensus’ heeft er toe geleid dat Washington inmiddels politiek in brand staat. Welterusten, linksmenschen.
Smurfconsensus Utilitarisme zonder moraal eigenlijk.