ACHTERGROND - Hoe groot kan een coöperatief project zijn? Hoe groot klinkt ’93 windturbines’ en ‘400 miljoen euro’? Het grootste windpark op land in Nederland zal 50% groter zijn dan het grootste windpark tot nu toe – en dat is misschien pas het begin. Hoe komt het dat Nederlandse coöperatieve windprojecten zo op het niveau van nutsbedrijven zitten? Craig Morris onderzoekt het.
Zeewolde: een enorm succesvol wind park in gemeenschappelijk bezit (foto Floris Oosterveld, edited, CC BY 2.0)
De provincie Flevoland is letterlijk gevormd uit land dat gewonnen is uit het IJsselmeer. De provincie bestaat grotendeels uit landbouwgrond en is het centrum van de Nederlandse windenergieproductie op land.
De nieuwe Nederlandse reclamecampagne (Bron: Windunie.nl)
Honderden windturbines in Flevoland naderen het einde van hun 20-jarige productieve leven. Het vervangen van deze turbines – een proces dat in het Engels repowering heet – is geen één-op-één-voorstel, omdat windturbines zo veel gegroeid zijn in de afgelopen decennia.
Wanneer ik het succes van Duitse gemeenschapsprojecten in de windenergiesector presenteer wordt vaak de vraag gesteld of of projecten niet simpelweg te groot zijn geworden voor kleine spelers. In het licht van de groei van turbines lijkt dat een logische vraag.
Het windpark bij Zeewolde geeft een duidelijk antwoord. Grofweg 200 lokale burgers, veel van hen boeren, en eigenaren van de oude windturbines, realiseerden zich een decennium geleden dat ze een plan moesten gaan maken voor het eind van hun huidige windturbines. Siward Zomer, hoofd van de Nederlandse windcoöperatie De Nieuwe Molenaars, legt uit:
Er was sprake van oud zeer. Sommige landeigenaren verdienden 30.000 euro per jaar omdat de turbines op hun land stonden, maar hun buren, die net zo dicht bij de windturbines woonden, kregen niks.
Onder invloed van de Europese Commissie schakelen de meeste Europese landen nu over op veilingen, een systeem waarin bieders met elkaar concurreren. Maar om de ongelijkheid van de huidige situatie te overkomen lieten de gemeentelijke en provinciale overheden iedereen samenwerken.
Het resultaat was een vijf jaar lange discussie waarin burgers vragen moesten beantwoorden zoals: ‘Hoeveel geld zou een landeigenaar moeten ontvangen als er een kabel over zijn eigendom loopt?’ en ‘Hoeveel krijg je als een windmolen op je land staat en hoeveel krijgen de buren?’ Normaal gesproken wordt over dit soort voorwaarden onderhandeld met de projectontwikkelaar. Nu werden deze voorwaarden vastgesteld door een democratisch georganiseerde windorganisatie, opgezet door burgers zelf. De overheid wilde slechts doorgaan met het verlenen van de vergunning als het publiek de uitkomsten van dit proces accepteerde – niet na één of ander referendum of een verkiezing gebaseerd op loze beloftes, maar na geïnformeerde en langdurige onderhandelingen tussen burgers. “Het was niet makkelijk” zo vat Zomer de ervaring van dit proces samen.
De burgers die een windturbine bezaten of die eigendom in de buurt bezaten waren al lid van een windorganisatie, maar burgers die in omliggende dorpen woonden vielen buiten de boot. REScoop.nl en REScoop.eu (de Nederlandse en Europese federatie van burger-energiecoöperaties) brachten daarom geld bij elkaar om een bestaande windturbine in het gebied te kopen en ze zetten een lokale energiecoöperatie op voor bewoners van de dorpen. Deze lokale energiecoöperatie zou dezelfde rechten krijgen om aan het nieuwe windpark deel te nemen. Zomer herinnert zich:
We kwamen op enig punt 40.000 euro te kort, dus gingen we samen werken met REScoop.eu om internationale burgers investeerders te vinden
REScoop verbond de Nederlanders met Spaanse burgers, die mee investeerden uit solidariteit en samenwerking met hun noordelijke mede-burgers.
Uiteindelijk moet voor de realisatie van het windpark zo’n 80 miljoen euro aan eigen vermogen opgehaald worden en zo’n 320 miljoen aan bankleningen om het totale prijskaartje van 400 miljoen euro te dekken. Daan Creupelandt, woordvoerder voor REScoop.eu, zegt dat zijn organisatie momenteel werkt aan een revolving fund, als onderdeel van het REScoop MECISE project, om het voor lokale energie coöperaties eenvoudiger te maken om internationale investeringen aan te trekken.
10,4 miljoen euro van het project zal via De Nieuwe Molenaars publiek aangeboden worden in de vorm van obligaties en risicodragende aandelen en obligaties. De prijs voor een aandeel start op € 250. Om ruimte te bieden aan elk budget worden de obligaties in coupons van € 50 uitgegeven. Hiermee wordt het project toegankelijk voor een brede groep burgers. Lokale bewoners krijgen voorrang, aldus Zomer, maar andere burgers kunnen deelnemen als niet alle aandelen lokaal verkocht worden. Uiteindelijk is de verwachting dat zo’n 1000 burgers de krachten zullen bundelen met zo’n 200 boeren en eigenaren van de bestaande windturbines om het gigantische project te financieren.
Als alles goed gaat kan het leiden tot vervolgprojecten. Tenslotte zullen binnenkort meer oude windturbines in aanmerking komen voor repowering. Zomer hoopt dat:
we binnenkort een revolving fund hebben. Nieuwe coöperaties die het aan geld ontbreekt zouden hun krachten kunnen bundelen met oude coöperaties die op zoek zijn naar nieuwe projecten.”
Zomer schat het potentieel aan vervangingsprojecten voor windenergie op 1.000 MW. Om dat in perspectief te zetten: eind 2016 was slechts 4.328 MW aan windenergie geïnstalleerd in Nederland (PDF).
Perspectief kan ook nuttig zijn om de omvang van het project te beoordelen. Met 350 MW is het project twee keer zo groot als enig enkel project in Duitsland (lijst in Duits). Het grootste windpark op land in Europa is een 600 MW project in Roemenië, gebouwd door de CEZ Group uit Tsjechië in 2012.
Bovendien zorgt de discussie over eigendomsmogelijkheden ervoor dat windenergie populairder wordt in Nederland. In andere landen zou je protesten verwachten tijdens de informatiebijeenkomsten in de planningsfase, maar Zomer zegt:
In toenemende mate komen mensen langs om te zien hoe hun windpark er uit komt te zien.
De geplande opleveringsdatum voor windpark Zeewolde is 2019, meer informatie over de Nieuwe Molenaars vind je hier.
Craig Morris (@PPchef) is de hoofdauteur van Global Energy Transition. He is co-auteur van Energy Democracy, de eerste geschiedenis van de Duitse Energiewende en hij is momenteel Senior Fellow bij IASS.
Dit artikel is eerder verschenen op Energytransition en met toestemming van de auteur vertaald door Krispijn Beek.
Reacties (27)
Zou iemand dit stukje een klein beetje willen redigeren?
Dit gaat zo niet.
Ik vind het knap om een verhaal over financiering van een windpark in elkaar te knutselen, zonder de woorden “subsidie” of “SDE” of “15 jaar lang” te gebruiken.
@2: subsidie raakt steeds meer achterhaald.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/04/18/eerste-windparken-zonder-subsidie-8264577-a1554856
@3: “subsidie raakt steeds meer achterhaald”
Ja alleen niet in de UK. Daar zijn ze behoorlijk in de aap gelogeerd zonder subsidies.
http://www.independent.co.uk/environment/solar-power-crisis-tory-government-new-installations-drop-80-per-cent-conservatives-solar-trade-a7682501.html
@4: he, trol, lees jij je eigen aangedragen artikelen wel? De subsidie op zonne-energie is niet meer mogelijk, maar de subsidie op fossiele energie blijft gewoon gehandhaafd. Dat is ten eerste oneerlijke concurentie, en ten tweede volledig in strijd met wat jij steeds beweert. En dat zegt het artikel wat jij zelf aandraagt. En ten derde: jij haalt nu zonne-energie erbij, terwijl het stuk en de opmerking van @3 over windenergie gaat.
Hier is een enkele faceplam niet meer eens op z’n plaats.
@1 mail je tekstsuggesties even naar me of meld ze in de reacties. Mailadres: krispijn at krispijnbeek.nl
Nee dat heet geen repoweren, dat betekent gewoon vervangen.
Als jij een nieuwe auto aanschaft na 10 jaar is hij ook efficiënter.
Of ben jij er zo een die naar de Phoneshop gaat om zijn smartphone te repoweren met een sell-leasebackconstruction?
@6
Ik heb het stuk ook al wat geredigeerd. Je kunt in de adminpagina bij ‘revisies’ kijken wat er veranderd is. Het was wat slordig.
Daarbij zijn er ook wat onjuistheden en onduidelijkheden, ook in het originele document. Het (oorspronkelijke) IJsselmeer ligt in het noordwesten van het land? En er worden ‘bonds’ (obligaties) uitgegeven, maar de rest van de alinea gaat over ‘shares’ (aandelen) klopt dat?
@7: Nee hoor, repoweren van windmolens betekent gewoon je oude windmolen afbreken waarvan de subsidietermijn is afgelopen en dus niks meer opbrengt en een nieuwe SDE-subsidie aanvragen voor vijftien jaar voor je nieuwe molen.
Meneer zomer organiseert gewoon 1000 SDE subsidie parasieten. Hij speelt met rescoop gewoon hetzelfde bedrijfskleptocratie spel als commerciële windpark huisjesmelkers.
Deze 350 MW kan per kavel door ca 170.000 huishoudens gekocht worden. Zij kopen een kavel koop-windpark voor eigen gebruik.
Daarmee wekken ze hun eigen stroom op, voor 2 cent per kWh. SDE subsidie is dan overbodig.
@6: het is in het Nederlands gewoon een warrig verhaal, Krispijn.
Kun je niet wat uitwijzingen weglaten.
En inderdaad het gebruikelijke windpark huisjesmelkers jargon gebruiken, want dat is dit project.
@7 en @8 jullie hebben gelijk. Aantal aanpassingen gedaan. Stuk is wat te snel na vertaling meteen geplaatst, omdat ik weinig content voor vandaag zag staan. Uurtje in de trein is onvoldoende voor vertalen van dit soort teksten:-) Zal volgende keer weer wat strakker opletten.
@8 aandelen en obligaties verheldert t.o.v. eerdere stuk.
@10 waar blijven je burgerwindparken, hoeveel deelnemers heb je zelf al gerealiseerd? Als jij er een realiseert voor de door jouw geclaimde 2 Eurocent/kWh teken ik in.
@9 dus je hebt de een fles ontkurkt toen vorige week duidelijk werd dat de eerste offshore windparken zonder subsidie zijn aanbesteed in Duitsland?
En wat betreft stukken over energie: je kan er geen een schrijven zonder het te hebben over subsidie volgens de definitie van IMF/OESO, want die ontvangen ze allemaal. Zelfs als je de CO2 prijs volledig internaliseert betalen bewoners de gezondheidsschade t.g.v. luchtverontreiniging.
@11 als je een energiecoöperatie beschouwt als een standaard projectontwikkelaar dan zijn we het inhoudelijk simpelweg niet eens. Als je vind dat het proces waarin tot afspraken over vergoedingen is gekomen standaard bij dit project idem dito.
Als je aanmerkingen hebt op de kwaliteit van de vertaling of als zaken onhelder zijn dan svp concreet aangeven wat en waar, zoals @7 en @8 doen. Met ‘uitwijzingen’ weglaten kan ik niet zo veel, weet ook niet wat je met die term bedoelt.
Is het niet eens tijd dat we de subsidieregelingen vervangen voor energiebelastingkortingen? Deze laatste wordt namelijk door mn de norse rechtsmens niet gezien als subsidie (zie vrijwel iedere discussie over HRA of subsidie op fossiel). Maw, dit verhoogt draagvlak.
Mijn idee is dat voor de prijs die de consument betaald (25 ct/kwh) het absoluut mogelijk moet zijn om een duurzaam energiesysteem te realiseren. Met een paar aanpassingen in de wetgeving ontstaat er dan een enorme boost voor allerlei projecten (bedrijven of burgerinitiatieven).
Ikzelf zit nu ook te denken over zonnepanelen, maar wacht nu wel even op een nieuw kabinet. Hopelijk met GL die een subsidie (uh, belastingkorting) of andere regeling weet uit te onderhandelen voor zonnepanelen. En ik ken meer mensen die er zo over denken.
@12: Nee, geen fles ontkurkt, want windparken zijn nooit zonder subsidie. Bij windparken moet altijd 24/7 fossiele back-up capaciteit geleverd worden ter grootte van het geinstalleerd vermogen op dat netwerk. En dat is niet gratis. Dat jullie het daar nooit over hebben of weg wensdenken, is een ander verhaal. Het produceert bovendien ook nog eens extra CO2-emissies, wat ook altijd weggejokt wordt.
Als je als marsmannetje bovenstaand verhaal zou lezen, zou je aannemen dat windparken volledig zelfstandig zouden draaien zonder back-up en zonder extra CO2-emissies. Niks over subsidie, niks over SDE, niks over back-up en niks over extra CO2- emissies.
Die subsidies op fossiel van OESO/IMF neem ik echt niet serieus. Dat is puur cabaret. Ken je trouwens iemand die dat eindbedrag nagerekend heeft Krispijn ? Ik niet. En de definitie van “klimaatschade” ? Ligt dat ergens vast of zo en waren we het allemaal eens ? Waar begint en eindigt dat ? En hoe beprijs je dat ? En zijn die prijzen in dat rapport overal gelijk, want het gaat toch over “global” ? Niettemin, succes ermee.
@Michiel de Pooter: je negeert dus als je aangesproken wordt op je eigen falen? Logisch ook, want wat je steeds beweerde wordt in je eigen aangehaalde artikel volstrekt onderuitgehaald. Doen mensen wel vaker die weten dat ze gewoon onzin praten: alles wat hen daarop wijst, wordt genegeerd. Is dat iets psychologisch of iets wat des trols eigen is?
@15
Je bedoelt dat energiecentrales (ook wind en zon) gebalanceerd dienen te worden? Dat moeten windturbine eigenaren veelal zelf in te kopen, als ze dat niet doen krijgen ze een lagere marktprijs voor de elektriciteit die ze opwekken. De 100% die je noemt lijkt me dan ook verre van waar. Wat ook zo is, want als je even zoekt op ‘cost for balanced windenergy’ kom je uit op verschillende wetenschappelijke studies die de kosten op ongeveer 10% schatten. Zie bv:
https://www.wind-energy-the-facts.org/additional-balancing-costs.html
Of laten we eens kijken naar de situatie in Duitsland. In 2002 stond daar 10,2 GW aan windenergie op land. In 2016 was dat opgelopen tot 45,5 GW aan windenergie. Als je gelijk hebt zou je verwachten dat er ongeveer 35 GW aan fossiele centrales geopende dient te zijn die 24/7 draaien. Makkelijk te falsificeren: Het geïnstalleerd vermogen aan fossiele centrales liep in dezelfde tijd terug van zo’n 97 GW naar zo’n 92 GW. Bron: Energy Charts.
Dus onderbouw je getrol nu eens met cijfers.
Extra CO2 emissies van windernergie? Waarom dalen de CO2 emissies van de Duitse, Deense, Portugese, Ierse en Engelse elektriciteitssector dan al jaren? Zie bv. hier voor de situatie in Duitsland. En als je denkt dat dat extra emissies oplevert in Duitse buurlanden: CO2 emissies dalen in de hele EU met dank aan duurzame energie.
Dan wat betreft narekenen van de kosten van CO2: ja, ik ken mensen die die getallen zelf berekenen en/of narekenen. Als milieu-econoom heb ik namelijk nogal wat milieu-economen in mijn netwerk :P Verdiep je dus eens in de materie voor je brult. Veel leesplezier.
@14 ik beschouw (net als IMF en OESO) een belastingkorting ook als subsidie, dus wat dat betreft is het mij om het even.
Wat betreft je hoop op subsidies voor zonnepanelen: De kostprijs van zonnepanelen is ongeveer 14 Eurocent per kWh (misschien al wel minder), dus waarom zou daar bij de huidige prijs voor huishoudens nog meer subsidie bij moeten dan de huidige 10 cent van de salderingsregeling? Met een sector die zelf pleit voor ombouw van de huidige regeling denk ik dat er weinig steun is voor een overbodige subsidieregeling voor zonnepanelen voor particulieren.
@12: Stukken beter zo! En nog een interessant verhaal ook. :-)
@17:
Over het extra brandstofverbruik dat nodig is om windparken in stand te houden ga ik geen stammenstrijd voeren. Dat hebben Pieter Lukkes, Kees Le Pair en Professor Alt al eens een keer veel beter gedaan. Overigens heb ik nergens gezegd dat fossiele back-up 100% operationeel moet zijn. Dat is wat anders dan beschikbaar.
Ook de indruk wekken dat achter installatie van windvermogen hetzelfde vermogen aan fossiel geinstalleerd moet worden is belachelijk. Ik heb dat helemaal nergens gezegd.
De CO2 vermindering in Duitsland in de electriciteitssector is veroorzaakt door hernieuwbaar ? Dat zou best kunnen. Maar is daar harde wetenschappelijke substantie over voorhanden ? (behalve dan een rapport van de EEA met een hoog wc-eend gehalte).
@20: kom eens met cijfers, onderbouwingen, feiten ipv dit soort reacties waarin je enkel twijfels zaait maar niks aanbrengt.
@14 Belastingkortingen zijn ook geen subsidie, bij een belastingkorting krijgt de overheid nog steeds geld een subsidie kost netto geld, voor de staatsballans een cruciaal verschil.
Als je iets bij de supermarkt in de aanbieding koopt dan spreek je ook niet van subsidie, dat is een korting waar beide van profiteren.
Voor de overheid geld hetzelfde, met slimme quantum korting behouden ze energie intensieve bedrijven voor Nederland met als netto resultaat meer inkomsten. Dat heet marktwerking, iets wat totaal niet begrepen wordt door zure linksmensen.
Fossiele brandstoffen zijn netto een enorme inkomstenbron voor de staat, als die allemaal vervangen worden door groene energiebronnen die netto kosten dan ontstaat er een gat wat onherroepelijk lijdt tot gigantische bezuinigingen. Dit wordt het grootste dilemma voor links, ze moeten straks kiezen uit of groen of sociaal, beide kan niet.
@20 ik geef je groot gelijk. Een stammenstrijd over Le Pair is me de zondag ool niet waard. Zijn verhaal is jaren geleden al ontkracht en weerlegt. Zie bv hier .
@22 vervelend voor je dat de doorrekening van het verkiezingsprogramma van GroenLinks wederom anders laat zien dan je beweert. Groen en sociaal zijn geen tegenpolen.
Mijn visie voor de energietransitie:
– Schaf SDE subsidie af.
– Verplicht klimaatneutrale centrales, met CCS2, de goedkoopste CO2 reductie volgens PBL
– Met alle centrales klimaat neutraal, wordt de stroom duurder, waardoor de lopende SDE projecten veel goedkoper worden.
– daardoor zijn huishoudens goedkoper uit
– huishoudens krijgen de kans een kavel koop-windpark te kopen.
– stroom voor 2 cent per kWh
– mogelijk gemaakt met salderen
– dan is de warmtepomp verwarming niet zo duur
– en ontstaat er minder afhankelijkheid van russisch aardgas
http://www.duurzamebrabanders.nl/blog/2017/04/energietransitie-visie-fnv-huishoudens-centraal-regels-voor-bedrijven/
@24 je visie kan ik dromen. Ik vraag je om realisatie van de burgerwindpark. Als je geen subsidie nodig zegt te hebben staat niets je in de weg. Bij 2 Eurocent per kWh meer dan de helft goedkoper dan het leveringstarief van het energiebedrijf, dus ook de energiebelasting hoeft je dan niet in de weg te zitten. Kortom: waar blijft dat concrete windpark waarin ik voor 2 Eurocent / kWh kan deelnemen. Dat is namelijk al goedkoper, hoef je de SDE+ ook niet voor af te schaffen. Die help je vanzelf om zeep als je in de praktijk laat zien dat het kan. Je bent namelijk minstens 3 Eurocent goedkoper dan stroom van een energiebedrijf.
@20 eerst schrijf je zelf in @15 dat voor windenergie
Nu schrijf je:
Wat bedoelde je in @15 dan met fossiele back-up capaciteit ter grootte van het geïnstalleerd vermogen? Als ik een 3 MW windmolen neerzet dan lees ik bij @15 dat er 3 MW fossiel als back-up beschikbaar moet zijn. Dan verwacht ik bij groei van het geïnstalleerd vermogen aan windturbines geen afname van het geïnstalleerd vermogen aan fossiele centrales, maar eerder een toename of mogelijk gelijk blijven. Als ik wat anders zou moeten verwachten: schrijf je verwachte uitkomst dan eens op. Dan kunnen we dat toetsen. Daarnaast ben jij degene die stelt dat de CO2 emissies stijgen door windmolens. Dus graag bewijs.
@18: Dat weet ik wel, maar zie @22 :). Zie hoe belastingkorting meer draagvlak heeft als subsidie. Evenzo is CO2-tax een zeer slechte naam. Maak er waardebonnen van of iets dergelijks. Jij zegt, het maakt niet uit, maar het punt is; het maakt wel uit.
Op het tweede punt. Ik het vervelend vinden als er dadelijk een potje met aanschafsubsidie komt.. dus ik wacht nog even..