Gezichtsuitdrukkingen en geheugen analyseren werken veel beter dan leugendetectie met bijvoorbeeld de polygraaf, zegt Peter Olsthoorn.
Wij doen het beroerd als we leugens willen detecteren, zo toont een test van tv-programma Labyrint aan. Of het nu om tekst, audio of video gaat, onderscheid tussen een waar en een gelogen verhaal onderkenden we niet.
Vier jaar geleden schreven we over Steve Porter. Hij en zijn Canadese lab stonden centraal in een uitzending van Laybyrint van de VPRO. Samen met collega Leanne ten Brinke gaf hij een indrukwekkend college over ‘microuitdrukkingen’ in het gezicht om het liegen te kunnen detecteren.
Ze ontwikkelden een computerprogramma dat in 90 procent van de gevallen kan detecteren of iemand na een misdaad liegt of niet. Het venijn zit natuurlijk in die 10 procent.Vandaar dat Porter en Ten Brinke van mening zijn dat hun methode wel gebruikt kan worden om politieonderzoek te sturen maar niet als wettig en overtuigend bewijs.
Vervolgens is te zien hoe de Belg Bruno Verschuere van de Universite van Amsterdam in een Belgische rechtszaak over moord of doodslag met succes de betrouwbaarheid van een leugendetector ter discussie stelt. Ook Ewout Meijer van de Universiteit van Maastricht, medeproducent van Leugendetectie.nl vindt de betrouwbaarheid van legendetectoren onder de maat.
Ze meten emoties die lang niet altijd op leugens duiden. Dat probleem doet zich minder voor bij gebruik van een MRI-scanner om lichaamsreacties te meten, maar kan nog onbetrouwbaar zijn als de leugen zich bijvoorbeeld na enige tijd heeft genesteld bij een persoon.
Beiden staan de methode voor van ‘geheugendetectie’: je vertoont beelden die samenhangen met een gebeurtenis en de vermeende betrokkene moet in hoog tempo antwoorden of hij de beelden herkent. Een kortstondige twijfel bij beelden waarbij zich niet mag verraden en dus ‘nee’ moet zeggen geeft een goede indicatie.
Opnieuw is dit geen overtuigend bewijs maar wel een belangrijk hulpmiddel bij opsporing. Je kunt er wellicht ook getuigenissen boven water halen. Het is wat minder wreed dan bijvoorbeeld water boarding.