De hele tijd naar je eigen navel zitten staren, het heeft iets vunzigs. Iets eenzaams ook. Toch is dat wat de helft van de maatschappij zo’n beetje de hele dag zit te doen. Politici, journalisten, kunstenaars, wetenschappers. Ze hebben het contact met de samenleving verloren. Dat is in ieder geval wat ons de hele tijd wordt verteld. Niet zelden door die politici, journalisten, kunstenaars en wetenschappers zelf. Maar wat is het alternatief? Geert Mak? De Verdonk van de geschiedwetenschap als schoolvoorbeeld van het nieuwe engagement?
Vanuit de wetenschap bereikte ons een tijdje geleden de stem van technologiesocioloog in midlifecrisis Wiebe Bijker. Hij was geïnspireerd geraakt door het boekje Intellectuelen in Nederland van collega René Gabriëls. Wetenschappers moeten weer hun ‘handen vuil maken’, zegt Bijker in een interview met tijdschrift Mosaïek. Gabriëls betoogt in zijn boek dat intellectuelen nieuwe manieren moeten vinden om zich te mengen in het publieke debat. De traditionele intellectueel uit de twintigste eeuw moet plaatsmaken voor de ‘nieuwe kosmopoliet’.
Dat kosmopolitisme is in ieder geval bij geschiedkundigen ver te zoeken, vindt hoogleraar geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, Klaas van Berkel. “Het is moeilijk geld te krijgen voor onderzoeksvoorstellen die zich niet op Nederland richten.”, zei hij vorige week tijdens een debatavond in Amsterdam, georganiseerd door het Historisch Platform. Het is volgens hem slechts een voorbeeld van hoe “instanties als NWO elke vorm van engagement vermoorden”.
Met dat engagement is het bij historici dan ook treurig gesteld, volgens de tijdens de debatavond geïnterviewde Jos Palm. “Er zijn veel aardige boekjes, maar ze zijn allemaal zo vrolijk, zo weinig problematiserend. Geert Mak schrijft boeken waar je van naar bed kunt gaan.” Palm is historicus, maar werkt ook voor het radioprogramma OVT en schrijft voor Trouw en de Groene Amsterdammer. Samen met historicus Wim Berkerlaar schreef hij Ik wil wekken en waarschuwen, een boek over geëngageerde historici in de vorige eeuw. “Om geëngageerd te zijn moet je buiten komen, ergens voor staan. Dat kan tegenwoordig als wetenschapper niet meer.”
Berkelaar heeft van de historici uit zijn boek niet geleerd hoe je vandaag de dag als historicus geëngageerd kunt zijn. Desgevraagd komt hij niet verder dan een enthousiast verhaal over een historicus die is geboren in 1920 en nu dus met pensioen. Of dood. Medeauteur Palm ziet de dubbele geëngageerdheid -geëngageerd met zowel heden en verleden- van de in het boek besproken historici niet als slecht. Het is een ‘positief gebrek’. Maar nu de samenleving religie en ideologie wantrouwt, kun je niet meer zo schrijven als historici in de vorige eeuw.
Niet alle debaters vinden dat historici ver van de samenleving verwijderd zijn. Er zijn historici die wel degelijk met succes naar buiten treden, alleen niet als historicus. Thomas von der Dunk vanuit het publiek: “Ik breng met mijn stukken een historische dimensie aan in een debat, maar ik noem mij dan geen historicus.“ Daarnaast moeten we een onderscheid maken tussen bekend en belangrijk, vindt historicus H.L. Wesseling. Hoewel de Geert Maks van Nederland de politieke waan van de dag volgen (normen en waarden, burgertrots, de canon) hebben historici achter de schermen wel degelijk een positieve invloed.
Misschien is die indirecte manier van beïnvloeding wel de beste. Naar buiten treden brengt namelijk ook risico’s met zich mee. Klaas van Berkel heeft dat persoonlijk ondervonden tijdens de canon hype, waaraan hij tot zijn spijt heeft mee gedaan. “Historici vernauwen in zo’n situaties hun blik. Anderen doen daar hun voordeel mee.” Geëngageerd zijn is dus gevaarlijk. Alsof dat nog niet genoeg is, ontdoet historicus Han Van der Horst het concept van de geëngageerde historicus van alle betekenis door het tereduceren tot persoonlijke drijfveer. “Alles wat ik doe, doe ik omdat ik geëngageerd ben.”
Niemand is echt enthousiast over meer engagement in de geschiedwetenschappen. Het debat in Amsterdam loopt dan ook vooral uit op een potje ongevaarlijk navelstaren. Precies zoals Van der Horst in zijn column aan het begin van de avond al had aangekondigd: “Dadelijk ziet u een interview van een historicus met twee historici over hun historische boek met daarin gesprekken tussen historici over historici.” Politici blijven in hun achterkamertjes, kunstenaars verschuilen zich in hun atelier, journalisten achter een muur van schijnbare objectiviteit en historici houden stand in hun spiksplinternieuwe academische vesting. En dat is -Geert Mak en zijn door de politiek ingegeven campagne voor de nieuwe burgerlijkheid in gedachten houdend- misschien maar goed ook.
Reacties (25)
Populair-historici zijn geen historici; en de andere historici zijn niet populair genoeg in debat te mogen in een Amsterdams cafe.
Omg de new world order VERMOORDEN elke vorm van engagement, had annemarie godverdomme toch gelijk.
…technologiesocioloog in midlifecrisis Wiebe Bijker. en …De Verdonk van de geschiedwetenschap als schoolvoorbeeld van het nieuwe engagement?
Wat een arrogante vlerk is die Buzink eigenlijk. Zijn er geëngageerde mensen is het niet goed. Nee, je moet historicus zijn om over geschiedenis te mogen praten. En dan moet je als historicus een mening geven en een positie bepaald hebben. En als ze dan praten is het saai. Navelstaarderig.
Er zit iets fundamenteel fouts in de redenering en dus in dit stukje.
Behalve dat Buzink gewoon een pesthekel heeft aan Mak en Bijker en ze even lekker afzeikt mist hij het punt waarom historici zich meestal buiten het debat en positiebepaling houden.
En dat punt is dat historie een wetenschap is. Het feitenonderzoek is objectief maar niet de interpretatie. Historici zijn wetenschappers en dienen zich in eerste instantie te beperken tot het feitenonderzoek.
Na het feitenonderzoek begint de interpretatie. En die is vreemd genoeg altijd subjectief. Historische feiten blijken meervoudig interpreteerbaar. Je kunt de geschiedenis vervormen, anders weergeven, met dezelfde gegevens die er aan ten grondslag liggen.
Wat Buzink zou moeten zoeken zijn geen historici die geëngageerd zijn maar mensen met kennis van historie die geëngageerd zijn. Dat zou wellicht een verdwaalde historicus kunnen zijn maar het moet niet zo zijn dat van historici een sociaal of politiek standpunt wordt geëist. Het zou de objectiviteit niet ten goede komen. Met alle kritiek die je op Mak kunt hebben, hij heeft nooit van zichzelf gezegd dat hij historicus is. Hij is journalist. En een die met geschiedenis in zijn hoofd de wereld beschouwd.
Interpretatie van geschiedenis door niet-historici wordt blijkbaar niet geaccepteerd. Nee: je moet je geschiedenisdiploma hebben voordat je mag interpreteren.
Ik zou oproepen tot meer geschiedenis in het debat maar niet tot meer historici met engagement in het debat. Het zou de geschiedeniswetenschap geen goed doen.
En daarmee zeg ik eigenlijk hetzelfde als Buzink: Geëngageerde historici? Liever niet! Alleen doet Buzink dat uit de overweging dat de discussie saai wordt en ik uit de overweging dat geschiedenis zijn wetenschappelijke status wel eens zou kunnen verliezen.
Met alle kritiek op Mak die mogelijk is: ik wil meer Makken.
HansR | 23 October 2008 | 14:00
Jawel, maar zoals al eerder aangetoond; Mak beperkt zich niet tot interpretatie; hij verdraait ook de feiten die hij alleen maar geacht wordt te interpreteren. Maar de kift die hij losmaakt in mensen is niet een links/rechts-, maar een generatie-dingetje volgens mij: den baby boomert wil dat de verlichting begint in 1967, en ‘In Europa’ lijdt aan eenzelfde kwaal als ‘Len uns et les autres’: de geschiedenis is een donkere tijd vol sublieme (als in de 19e eeuwse betekenis van dat woord) momenten alvorens het uitkomen van ‘Sgt Pepper’s’, en niks dan Hosanna erna.
Ja prima – laat dit geen Mak discussie worden – maar wat hij wel doet is in openbaarheid en dus kwetsbaar, geschiedenis als onderwerp en als argument neerleggen. Dat hadden we dus lang niet gezien.
Laten anderen zich maar aangevallen voelen. Laat hem als onjuist bezien worden. Schrijf gewoon een ander boek waarin de huidige tijd belicht wordt vanuit de geschiedenis. Het gebeurt altijd anders en het dwingt mensen om te argumenteren.
Het is een misvatting dat het bij geschiedenis om feiten zou gaan. Er valt immers niets sluitend te bewijzen, omdat alle bewijzen in het verleden liggen (bronnen e.d. kunnen in theorie vervalst zijn). geschiedenis is dan ook wat mij betreft maar voor de helft een wetenschap, en voor de andere helft meer een kunstvorm. Daarom hoort geode gescheidsschrijving ook leesbaar te zijn, en dat is nou juist waar veel Nederlandse historici falen. Niet door gebrek aan engagement, want dat is er vaak wel, maar hun werk is vaak zo droog geschreven dat het buiten de professionele kring nauwelijks gelezen wordt. Dat is in bv Engeland heel anders.
@Eurocraat
Het is een misvatting dat het bij geschiedenis om feiten zou gaan. Er valt immers niets sluitend te bewijzen, omdat alle bewijzen in het verleden liggen (bronnen e.d. kunnen in theorie vervalst zijn).
De geschiedeniswetenschap gaat om de feiten. Dat bronnen vervalst kunnen zijn is geen argument om te zeggen dat feiten niet meer tellen. Het onderzoek moet dan uitwijzen of een bron vervalst is of niet. Er zijn wel degelijk zaken sluitend te bewijzen.
Dat men tussen de feiten door lekker subjectief invult of interpreteerd daar is op zich niks mis mee. Zolang dat maar duidelijk is en b.v. als nieuwe onderzoekshypothese gaat gelden. Maar ga niet zeggen dat het bij geschiedenis niet om de feiten gaat. Dan diskwalificeer je jezelf.
…geschiedenis is dan ook wat mij betreft …
Wat jou betreft ja.
Wetenschap, wat is dat?
Oh, en Engelse geschiedschrijving is behoorlijk subjectief hoor. Daarom is ze zo goed leesbaar en daarom is Engeland een van de belangrijkste landen ter wereld. Wie schrijft die blijft. Geldt ook voor geschiedenis. Dat hebben die romantische geschiedschrijvers (dat is iets anders dan een romantische historicus) goed voor elkaar.
Eurocraat | 23 October 2008 | 14:22
Geschiedenis is meer dan alleen maar leesvoer; het hele staatsbestel en de rechtspraak hangt aan elkaar van het kennen van geschiedenis. Het is misschien niet het meest spectaculaire onderdeel van het vak, maar wel een van de meest essentiele. Zonder archieven en dus zonder geschiedenis geen aanspraak op land, erfenis, huwelijkse voorwaarden, kinderen, auteursrecht, het recht om in gelijkaardige gevallen gelijkaardig berecht te worden, moet ik doorgaan ?
Wat is dan een historich feit? In de natuurweteschappen kun je dingen toetsen aan de werkelijkheid. We noemen zwaartekracht een feit omdat het niet alleen in theorie klopt, maar ook in miljoenen praktijkvoorbeelden. Geschiedschrijving heeft die mogelijkheid niet.
Wat dat betreft is geschiedsschrijving te vergelijken met een moordzaak. Je kunt met alelrlei aanwijzibgen koemn dat iemand het gedaan heeft: motief, getuigenverklaringen, moordwapen vinden etc. Maar echt 100% zeker bewijzen dat iemand het heeft gedaan is bijna onmogelijk.
@8: ik heb het over geschiedschrijving, wat iets anders is dan geschiedenis.
het wordt eens tijd dat als die z.g. geëngageerde historici uit hun ivoren toren geschopt worden.. de tijd van makkelijk zakkenvullen is wel voorbij..
nou, ik moet weer verder, DOei!!
@Eurocraat
Wat is dan een historich feit?
B.v. Dat keizer Wilhelm II in zijn memoires allerlei handelingen en communicaties beschrijft inclusief zijn handelen bij het uitbreken van WOI. Die memoires zijn een feit.
Maar dat feit is nog niet de waarheid.
En net zo min zijn de parallelle communicaties en memoires (feiten) van andere spelers uit dat tijdperk de waarheid. Maar al die feiten bij elkaar geven wel het beeld.
En iemand die zo een beeld beschrijft, interpreteert.
Is subjectief.
Uit de aard der zaak omdat het geheel der feiten te complex is voor objectiviteit en de verbanden tussen de feiten nu eenmaal niet mathematisch te beschrijven zijn.
Maar ga niet zeuren dat historische feiten niet bestaan.
WOI is een feit.
De vrede van Versaille is een feit.
Het verdrag dat daarbij hoort is een feit.
De memoires van Wilhelm II is feit, bevat feiten.
Maar het leven en de wereld is complex.
Als complexiteit je doet zeggen dat feiten niet bestaan bezondig je je aan religie. Die begreep nl het draaien van de hemellichamen niet en ontkende de feiten.
Opgepast dus.
Grappig dat iemand denkt dat historicus zijn makkelijk zakkenvullen is.
@12: het verdag van Versailles en de memoires van Wilhelm zijn bronnen, geen feiten. Zoals je zelf al stelt kunnen bronnen bijzonder subjectief zijn.
WOI en verdrag van Versailles feiten? Het zijn gebeurtenissen, en er zijn een hele hoop aanwijzingen dat het heeft plaatsgevonden. Maar 100% bewijzen?
@Eurocraat
Een bron kan een feit zijn. Ze bestaat nl.
Een gebeurtenis idem. Ze heeft nl plaatsgevonden.
De Venus van Willendorf bestaat. Maar dat is natuurlijk geen feit maar een object, een product, een kunstuiting. Telt dus niet mee in de geschiedenis.
En WOI bewijzen? Laten we hier maar stoppen hoor. Het Romeinse rijk heeft ook niet bestaan, is niet te bewijzen.
Eurocraat is dom.
Niet te bewijzen maar wel een feit.
@14
Wat een solipsistische onzin. Ga jij maar bewijzen dat Versailles, Wilhelm II allemaal niet hebben plaatsgevonden, dan loop je meteen tegen het gat in je denkwijze aan.
Uit de discussie over verschillende interpretaties van historici wordt duidelijk wat mening is, en algemeen geaccepteerd feit.
Nee het is geen natuurkunde, nogal wiedes, maar dat maakt iets nog wel bewijsbaar.
@16: dat argument is als zeggen “ga jij maar eens bewijzen dat god niet bestaat”. Dat is natuurlijk onzin. Zorg jij maar voor sluitend bewijs dat het wêl zo is. Zelf doe je al een stap terug door te spreken van “algemeen geaccepteerd feit”. Dat is natuurlijk al iets anders. Twee eeuwen geleden was het onder historici (en alle andere mensen) algemeen g geacepteerd dat de geschiedenis 8000 jaar geleden begon met de schepping. Een eeuw geleden was iedereen er van overtuigd dat Columbus de eerste EUropeaan was die voet zette op het Amerikaans continent. En deze week nog is een historicus opgestaan de beweerd dat Amsterdam 200 jaar ouder is dan “algemeen geaccepteerd”. Niet alleen interpraties in geschiedenis zijn veranderlijk en staan voortdurend ter discussie, feiten doen dat ook.
@15: de definitie van “feit” is dan ook niet “iets dat bestaat”, al is het alleen maar omdat er ook een hoop leugens en misvattingen bestaan. En de stelling “Eurocraat is dom” is ongetwijfeld gemakkelijker te bewijzen dan de meeste historische fieten, al is het alleen maar dat Eurocraat bestaat om het aan te toetsen.
Van Dale online:
feit het; o -en
1 daad, handeling
2 gebeurtenis of omstandigheid waarvan de werkelijkheid vaststaat: in ~e feitelijk
Maar misschien is de term gegevens (data) beter.
Volgens mij is het de sluier van objectiviteit die de geschiedwetenschappen zo ondoordringbaar en tegelijkertijd zo gevaarlijk maakt.
Verhalen over het verleden worden verteld om iets te bereiken in het heden. Historici moeten zich daar voortdurend van bewust zijn. Anders verworden ze tot de wapenleveranciers van het kleinburgerlijkheidsoffensief van Balkenende.
Er zijn inderdaad twee opties: Of een standpunt innemen, zodat niemand jouw creatie voor onderbouwing van een ander standpunt kan gebruiken. Of zo ondoordringbaar optreden, dat niemand jouw creatie voor wat dan ook kan gebruiken.
Als je er voor kiest een standpunt in te nemen is het denk ik je plicht als intellectueel om niet de waan van de dag te volgen. Dus: De VOC is de handelsmotor van de kolonisatie en dus onverantwoord maatschappelijk ondernemen. De Canon is een machtsstrijd tussen de elite en emancipatiegroeperingen en dus moet je die niet voor eens en voor altijd institutioneel vastleggen.
@17 Nee, dat is niet hetzelfde. Kennis over God kan alleen uit obenbaring bestaan, want bestaat niet in een fysieke wereld, net als kennis over een onzichtbare roze eenhoorn of onzichtbaar vliegend theekopje (en is dus onzin m.a.w.) Kennis over historische feiten is gebaseerd op bronnen. Die zijn algemeen geaccepteerd tot er een betere bron voorbij komt, of een meer overtuigende verklaring van bestaande bron. Over WO I en Versailles bestaan ontelbare historische documenten, en nog een ontelbare reeks studies en onderzoeken. Die zijn het niet allemaal met elkaar eens, maar uit het geheel daarvan, uit dat constante debat, destilleer je iets wat de werkelijkheid vrij dicht benaderd. Zo werkt de “echte” Beta wetenschap trouwens ook: je hebt een theorie op basis van bewijs, tot er een betere theorie voorbij komt.
Gewoon maar beweren dat Versailles en WO geen feiten zijn, zoals jij gedaan hebt, is gewoon maar wat roepen. Dat is wetenschapsfilosofie van de koude grond, goed voor eerste jaars studenten die nog met zichzelf in de knoop liggen. Als je dat hard wil maken moet je met bewijzen komen die al die documenten en studies weerspreken. En als je denkt dat de wereld niet op die manier kenbaar is, wat zit je hier dan te bloggen.
pleurisop met je nonesensdebat stelletje feuten
IK ZEG ALLEEN: KORNUIT.
@m44
leg uit
Dat is een historicus met HEEL VEEL DISKUSSIE!!!!111 over vandaag in ze pen. Genoeg voor dertig zou ik zeggen. Waarom mekkeren dat je die er ook nog bij wilt ?