Geen uitbreiding briefstemmen

In alle tumult over de avondklok, raakte een andere rechtszaak wat ondergesneeuwd. Gisteren deed het gerechtshof in Den Haag nog geen uitspraak in het hoger beroep over de avondklok. De rechters willen er nog een weekje goed over nadenken.

Gisteren deed de voorzieningenrechter in Den Haag wel een uitspraak in het kort geding dat de Partij voor de Dieren had aangespannen tegen de Staat. Doel was het briefstemmen mogelijk te maken voor alle kiezers of ten minste voor álle kiezers die extra kwetsbaar zijn voor het coronavirus. Het briefstemmen is alleen mogelijk gemaakt voor 70-plussers.

De voorzieningenrechter heeft de vordering afgewezen. Zou de rechter de PvdD wél in het gelijk hebben gesteld, dan had het kabinet een tweede groot probleem gekregen. Want uitbreiding van het briefstemmen is organisatorisch niet te doen voor 15 maart.

Uitbreiding van het briefstemmen gaat dus niet door, afschaffen zit er ook niet in. Bij een recente proef, georganiseerd door Leer zelf online, werd in het ‘stemlaboratorium’ het briefstemmen door 70-plussers getoetst op duidelijkheid en gebruiksvriendelijkheid.
De deelnemers vonden het makkelijk, maar toen hun formulieren werden nagekeken bleek dat de helft van de stemmen ongeldig waren. De procedure lijkt op het oog goed te begrijpen, maar toch werden sommige stempassen niet ondertekend en/of waren in een verkeerde envelop gestopt. Soms ontbraken ze gewoon.

In een reactie tegenover Binnenlands Bestuur zei minister Kajsa Ollongren dat als bij het briefstemmen de handtekening ontbreekt, de stem niet ongeldig zal worden verklaard. Ook als de documenten in de verkeerde envelop worden opgestuurd, zullen de stemmen niet ongeldig worden verklaard.
De minister zei ook dat er de afgelopen tijd is geoefend met grote groepen. Aan de Haagse proef deden twaalf mensen mee. Nu hebben wij allen die Haagse poef kunnen vinden, maar nog nergens ook maar iets over die testen met grote groepen. Kan de minister nog even zeggen waar en wanneer die zij gehouden en wat de resultaten waren?

De minister zei wel dat er “de komende tijd wordt ingezet op communicatie richting 70-plussers om de procedure goed uit te leggen”.
Dat laatste adviseerde de organisatoren van de proef tegenover Omroep West ook: “Alle spullen liggen al bij de drukker, dus daar is niets aan te veranderen. Je moet nu gaan inzetten op extra duidelijke communicatie naar de groep die mag briefstemmen.”

In De Volkskrant fileert Jasper van Kuijk de reactie van de minister. Haar statement over de omvang van de proef ziet Van Kuijk als een soort Pavlovreactie: “Dit type reacties zie je vaker als een gebruikstest ernstige problemen onthult, maar het te laat is om daar nog iets aan te doen: ontken de problemen en stel de opzet van de test ter discussie. Want we moeten door.”

Hij vindt, evenals de organisatoren van de poef, de uitkomst wel zorgwekkend. De proef mag dan kleinschalig zijn, maar het “kleine aantal participanten is eerder een waarschuwing dat er serieuze gebruiksproblemen kunnen zijn dan dat het wel meevalt.”

Van Kuijk’s redenatie: Als van alle 70-plussers slechts een klein deel dezelfde fouten zou maken, dan is het wel heel erg toevallig dat in een steekproef van twaalf personen stomtoevallig zes mensen wél de fout in gaan.

In november 2020 gaf de Kiesraad te kennen geen voorstander te zijn van het briefstemmen. Het zou gevoelig zijn voor fraude. Niet alleen door mogelijke ronselpraktijken, ook omdat kiezers van 70 jaar of ouder minder vaak gaan stemmen. Zij krijgen nu automatisch de briefstembewijzen toegestuurd en dus bestaat de kans dat “daardoor relatief veel ongebruikte stembiljetten in omloop komen die de risico’s op oneigenlijk gebruik vergroten.”

Dat kan voorkomen worden als briefstemmen alleen op aanvraag mogelijk wordt gemaakt. Dan kunnen ook alle kiezers die daar behoefte aan hebben van die mogelijkheid gebruik maken.
Simpeler kan het niet. Enige probleem is dan wanneer de gemeenten die aanvragen binnen moeten hebben, om in te kunnen schatten hoeveel formulieren en briefstembiljetten er gedrukt moeten worden.

Op toch relatief erg korte termijn moeten de verkiezingen coronaproof zijn opgetuigd. Zo’n mega-operatie kan bijna niet foutloos verlopen. Zo bekeken is het wellicht goed dast het briefstemmen nu niet meer verder wordt uitgebreid. Wel erg sneu voor alle andere kwetsbare kiezers.