COLUMN - Kristofer Marinus Schipper (Rik voor westerse vrienden, Shi Zhouren voor Chinese vrienden) wilde ons net inwijden in de grote geheimen van het taoïsme, toen presentator Chris Kijne hem moest onderbreken. Er was nieuws uit Breda. Ik was even van mijn à propos. Wat kon er in godsnaam in Breda gebeurd zijn dat een onderbreking van het marathoninterview met de belangrijkste Chinakenner van ons taalgebied rechtvaardigde? Was er een kerstmarkt omvergereden, had onze koning zijn voet verzwikt, was Guus Meeuwis overleden? Nee, het ging om Serious Request. De opbrengst was bekend: 8 miljoen 744 duizend 131 euro.
Ik denk niet dat er een luisteraar van het drie uur durende interview met Schipper was, die dit nieuws ook maar iets interesseerde. Ik deed mijn best niet te smalend te denken over alles wat ik hoorde in het daaropvolgende interviewtje met een van de twee dj’s die zich in het Glazen Huis had laten opsluiten. Geert Wilders, Jesse Klaver en Lodewijk Asscher hadden mij eerder deze week uit m’n social media-luchtbel gehaald door foto’s van hun gelakte nagels te laten zien waarmee ze de actie van ene Tijn steunden, een jongetje van zes jaar dat terminale kanker had. Hashtag #lakaan.
Terug in de studio vroeg Kijne aan Schipper wat hij ervan vond. ‘Geweldig!’, zei Schipper. Ik dacht in eerste instantie dat het pure beleefdheid was, maar hij meende het. En zoals hij zijn hele leven al had aangepakt wat er op zijn pad kwam, soepel meedeinend op al het moois dat de kosmos hem voorschotelde, zo deed hij dat ook nu. Want in plaats van zich te ergeren aan deze hinderlijke onderbreking, gebruikte hij het om een wezenlijk onderdeel van de taoïstische traditie te belichten.
Schipper legde uit dat er in het taoïsme niet geofferd wordt. Goden en hogere machten eten en drinken immers niet. En priesters krijgen geen salaris. Maar dat betekent niet dat het taoïsme gratis is: er moet wel degelijk iets tegenover staan als je wat vraagt aan een priester of een heilige. Je valt ze lastig, dus ben je ze iets schuldig. Je schenkt echter niets aan de priester of aan de heilige, maar aan de gemeenschap. Oftewel: aan het goede doel.
Het werd me duidelijk waarom Geert Wilders zijn nagels had gelakt. Het was wisselgeld. Diezelfde week had hij, nadat een vrachtwagen op een kerstmarkt in Berlijn was ingereden, Angela Merkel afgebeeld met bloed aan haar handen en gezicht. Omdat hij waarschijnlijk ook wel wist dat hij voor het delen van deze smerige fotomontage zal branden in de hel, moest Wilders hier iets tegenover zetten. Yin en yang, weet je wel. Zie daar de roodgelakte nagels en de steun aan een zesjarig jongetje dat nog maar even te leven heeft. Dat was niet voor electoraal gewin, maar voor het eigen zielenheil.
Onze religies denken te klein, begreep ik van Schipper. Het taoïsme niet, die hangt er vaderlijk boven. Als allesomvattende kosmologische filosofie, berustend in de natuurwetten. Boven de hemel is er nog een hemel en daar huist een natuurprincipe dat alles spontaan doet ontstaan. Onder die kosmologische paraplu is plek voor elke denkbare religie en voor elk denkbaar ritueel. Rituelen zijn belangrijk. Ze binden ons, geven houvast en zorgen ervoor dat we met het hart leren in plaats van enkel met het hoofd. Het plaatsen van een kerstboom is een belangrijk ritueel. Samen eten is een belangrijk ritueel. En het Glazen Huis is inmiddels ook een belangrijk ritueel. Het lakken van je nagels kan er een worden. Daar zou je smalend over kunnen doen, maar het hoeft niet.
Enige minpuntje in dit drie uur durende gesprek, was dat Schipper wel heel makkelijk wegkwam met zijn opmerkingen over de Westerse kritiek op het gebrek aan mensenrechten in China. Hij vond dat het Westen geen recht van spreken had. Ten eerste omdat het communisme een Westerse uitvinding was (maar dat lijkt mij net zoiets als zeggen dat de Chinezen schuld hebben aan de bombardementen op Aleppo, omdat de Chinezen het buskruit hebben uitgevonden) en ten tweede omdat het Westen eerst naar zichzelf moet kijken. Dat laatste mag wel waar zijn, maar het betekent niet dat ik hier mijn ogen maar moet sluiten voor de manier waarop China met dissidenten, (vermeende) misdadigers, Tibet en de Oeigoeren omgaat. De universele rechten van de mens gaan om de bescherming van het individu en passen uitstekend in het taoïsme, lijkt mij. Het was nota bene Confucius zelve, zo leerde ik van Schipper, die als eerste het principe van ‘wat je zelf niet wil, doe dat ook een ander niet’ als gulden leefregel had bedacht. En waarom zou ik, decadente westerling, de Chinese staat daar niet aan mogen herinneren?
Reacties (16)
Uiteindelijk denkt het christendom nog veel groter dan het taoïsme. Immers, het christendom bevat een mystieke kern die overeenkomt met wat Schipper over het taoïsme leert en wat Ramon Lull verwoordde als: “una religio in varietate rituum” (er is slechts één religie die zich manifesteert in een veelheid aan rituelen/godsdiensten). Sowieso wordt het christendom vaak verweten dat het nogal een eclectisch ratje toe is die alle andere religies als het ware heeft verzameld en leert het christendom dat het er niet om gaat dat je de juiste rituelen/godsdienst beoefent maar dat je het juiste geloof hebt c.q. de naaste liefhebt (tegen de wettische farizeërs die later in de islam een vervolg hebben gekregen).
Maar het christendom kijkt niet alleen zo van boven maar heel tolerant neer op alle rituelen/godsdiensten, het schaft ze ook allemaal af: God is mens geworden en aan het kruis gestorven zodat we allemaal zelf onze moraal moeten vinden en zo elk mens een god en een schepper van de wereld is geworden. Deze christelijke ‘dood van God’ en humanisme heeft het atheïsme doen zegevieren in de westerse wereld.
@1:
Je bent een onwetende dwaas.
1. “Una religio in varietate rituum” komt bij Nicolaas van Cusa vandaan, niet bij Ramon Llull.
2. Cusa was slechts één theoloog. Atypisch bovendien. Zijn gedachtegoed is allesbehalve kenmerkend voor het christendom als geheel.
3. Riten van andere geloven konden volgens Cusa worden getolereerd mits deze afdoende op de ware God waren gericht (wat bijvoorbeeld bij de joden volgens hem nog geen uitgemaakte zaak was). Het christendom bleef echter hoe dan ook superieur.
4. In zijn hoedanigheid als kardinaal nam Cusa maatregelen tegen al te zichtbare joodse activiteiten, welke later door Paus Nicolaas V weer werden teruggedraaid. Zo ruimdenkend was zelfs Cusa in de praktijk dus helemaal niet.
Kortom: die zogenaamd ongeëvenaarde christelijke tolerantie is niets meer dan je zoveelste hersenspinsel.
Beseffen jullie linkse mensen wel dat jullie vreselijk veel schelden, beledigen, op de man spelen en respectloos jegens anderen zijn, zodanig veel dat zelfs Wilders in vergelijking wel een heilige lijkt en daarom ook uiteindelijk meer stemmen krijgt?
Maar in de context van Cusanus met z’n docta ignorantia als centrale filosofie is “onwetende dwaas” natuurlijk wel weer een compliment. :)
@3:
Ik leg godbetert haarfijn uit waarom je full of shit bent en dan klaag je nog over op de man spelen?
Als ik jou een dwaas noem, is dat geen schelden, maar een observatie.
Ter verdere illustratie van het bovenstaande: Cusa’s De docta ignorantia gaat over manieren om de beperkingen van de menselijke geest en de daaruit volgende ‘normale’ onwetendheid te veranderen in ‘geleerde’ onwetendheid middels gedisciplineerde studie.
Een onwetende dwaas (zeg maar iemand als jij die zo maar wat roept zonder zich ergens daadwerkelijk in te verdiepen) beschikt echter niet over ‘geleerde onwetendheid’ maar over normale onwetendheid.
En iemand dat laatste verwijten, is uiteraard allesbehalve een compliment. En dat had je direct geweten als je ook maar iets van ‘de context van Cusanus met z’n docta ignorantia als centrale filosofie’ had begrepen.
Quod non.
@3:
Ik zal me wat minder wetenschappelijk en beleefd uitdrukken dan #2 en #4 .
Laat santsodeluja je immuunsysteem, om het even, links- of rechtsom resetten:
Misschien komt er dan wat orde in je grijze massa.
Je gebazel begint vormen van complete krankzinnigheid te vertonen.
De redactie van Sargasso moet veel verdraagzamer zijn dat ik, daar je anders op het internet bekend zou zijn als:
”Geband van Joop & Sargasso”
;-)
@5: Moet altijd aan Cliff Clavin denken als Geband iets roeptoetert:
@1
Wat fijn toch dat je hier geboren bent en niet daar.
@7: Ik geloof niet dat het Westen superieur is (misschien juist inferieur), maar wel uniek. Culturen en religies zijn beslist niet gelijk: d.w.z. ze zijn allemaal min of meer gelijk behalve het christendom (en jodendom) dat de mensheid naar een totaal nieuwe fase in de wereldgeschiedenis heeft gekatapulteerd.
Ik ben een typische westerling, d.w.z. een echte cultuur-christen (de nazi’s zouden me Joodser dan een echte Jood vinden), en dus hartstikke individualistisch, materialistisch en atheïstisch en zo. Maar ik weet zelf niet of dit een zegen of een vloek is (waarschijnlijk een vloek zoals ook de Joden als voortrekkers van de moderniteit zich wel als een vloek zagen). Ik weet alleen dat de westerling (christen/Jood) uniek is in de wereld en in de geschiedenis en vanwege zijn modernisme ook de hele rest van de natuur en mensheid onder zijn gezag heeft geplaatst (al kwamen eerder de nazi’s en nu de moslims in opstand). Alle cultuur is uiteindelijk The West vs. The Rest (ofwel: moderniteit vs traditie).
Geachte heer Van Joop,
Beste Geband,
De vader van Schipper (niet zijn biologische overigens) was een dominee. Van het vrijzinnige soort, begreep ik, maar toch. Aan zijn jeugd heeft Schipper naar eigen zegge een grote liefde voor het Christendom overgehouden. Maar luistert u vooral zelf naar het interview.
Wat u beschrijft (de mens als schepper en God van zijn eigen wereld) klinkt eerder taoistisch dan Christelijk. Wellicht is het tijd om een switch te maken. Kunt u ook stoppen met bekeren, want als er iets is wat het taoïsme een stukkie grootser maakt dan het Christendom, is het totale gebrek aan zendingsdrang.
Lieve groet,
Max
@9: Alvorens ik naar het interview luister, wil ik nog iets filosofisch zeggen. :)
Het enige wat ik van het taoïsme weet is dat Tao ‘Weg’ betekent en dat heeft bij mij op basis van wat ik ooit lang geleden eens las over het taoïsme gevormd tot een soort ‘go with the flow’-ethiek als de kern van het taoïsme (of zit ik er helemaal naast?). Van Griekse filosofie weet ik meer en ik heb wel eens overeenkomsten gemeend te zien tussen enerzijds taoïsme (in mijn uiterste simpele voorstelling ervan) en anderzijds Heraclitus en het stoïcisme. Nu is dat allemaal heel klassiek: de mens wordt vrij door zich te onderwerpen aan de Rede/Wet/Weg e.d. (ik herinner me ook al die paradoxale wijsheden van het taoïsme als dat wie alles weg geeft de rijkste zal zijn etc). Het doel is om één te worden met de kosmos c.q. het hogere.
Het christendom doet precies het omgekeerde (en is daarom modern of zelfs antireligieus i.p.v. klassiek): het zet het individu boven alles en vrijheid is zelfbepaling. Je zou kunnen zeggen dat het allemaal een soort mystiek is (het idee dat de mens zelf een god is is m.i. een mystieke gedachte), maar waar de klassieke doctrines als het ware beginnen met de buitenwereld waarin het ‘ik’ zich dan moet oplossen (de mens stijgt op naar God om zo één met God te worden), begint het christendom met een (platoonse) inkering in de eigen ziel van waaruit het de buitenwereld omvat (de mens – geschapen naar het beeld van God – herschept de wereld op grond van zijn eigen positie en wiskunde; zie bv. het typisch moderne perspectieftekenen).
@6:
:-)
Persoonlijk dacht ik aan deze
@8
Ik zal het morgen eens aan een Japanse vriend in Kobe vragen. “Voel jij je onder het gezag geplaatst van Het Westen?”
Hij zal wellicht antwoorden dat de Gregoriaanse kalender, het tientallig stelsel, het Romeinse schrift, het Système Internationale d’Unités en andere standaarden een Westers ding (voornamelijk voortvloeiend uit een Perzisch/India’s ding) zijn, maar om dat nou ‘superieur’ of ‘gezag’ te noemen. Meer een uiting van globalisering.
Ondertussen is 90% van wat we hier consumeren Chinees.
Ik vraag me waarschijnlijk nog even af wat aan dit draadje nog toe te voegen is. Daarnaast vraag ik me af wat Geband eigenlijk wil bereiken of wat hij wil zeggen. Als hij iets wil bereiken en/of zeggen.
Nou, HansR, in aansluiting op wat ik zeg in #1 zou je kunnen zeggen dat het Westen superieur is precies omdat het zo bescheiden is: het erkent grootmoedig dat het alles heeft gejat van andere culturen zoals het christendom ook een mix lijkt van alle andere religies. Juist het multiculturalisme heeft het Westen groot gemaakt!
In de woorden van onze vriend Jona:
https://mainzerbeobachter.com/2016/12/29/het-belang-van-rome/
Klein beginnen
@10: Zo zou je het wellicht kunnen stellen. Maar er zijn wel twee dingen: de revolutionaire boodschap van Christus (de mens als god) en de cultus die erna ontstond. Die cultus heeft, en kon deaarmee uitgroeien tot een van de grootste religies ter wereld, diverse rituelen geïncorporeerd. Puur uit pragmatisme als je het mij vraagt – omdat de blijde boodschap beter landt in iets wat al bestaat. Dat zou je bescheiden kunnen noemen, maar mij is dat wat te ver gezocht.
Schipper vergelijkt het taoïsme met het spinozisme, waarin de natuur god is en god de natuur. En aangezien de mens deel uitmaakt van de natuur, zit god ook in de mens. En heeft de mens de individuele verantwoordelijkheid om de boel in evenwicht te houden.
Zo heb ik het althans begrepen.