COLUMN - Ik zocht op Uitzending Gemist naar iets om mijn zoon voor te schotelen, zette ‘Pinguïns undercover’ op en ging aan de kokkerel. Een paar maanden geleden zou hij gewild hebben dat ik iets anders had opgezet, maar dankzij de onvolprezen Freek in ’t Wild (zoals mijn zoon de hyperenthousiaste bioloog Freek Vonk noemt) begrijpt mijn zoon dat dieren interessant kunnen zijn.
Terwijl ik de tafel dekte, hoorde ik de voice-over vertellen dat een pinguïnkuiken het moeilijk had. Zo moeilijk dat hij stierf. De moederpinguïn kon het niet accepteren. Ik zag een klein, stijf bevroren pinguïnkuikentje op de grond liggen. De moederpinguïn wilde het weer onder haar lijf schuiven. Het mocht niet baten. Hartverscheurend tafereeltje.
‘Aah,’ zei ik, vol van medelijden.
‘Waarom zei je aah?’ vroeg mijn zoon.
‘Omdat de babypinguïn dood is,’ zei ik.
‘Waarom is ie dood?’ vroeg mijn zoon.
‘Hij is doodgevroren,’ zei ik.
‘Wat is hij?’
‘Doodgevroren?’
‘Waarom is hij doodbevroren?’
‘Omdat het daar veel te koud is en zijn moeder ‘m niet warm kon houden.’
‘Waarom kon z’n moeder hem niet warm houden?’
Afijn, u begrijpt dat dit gesprek nog wel even door ging. Mijn zoon vindt de dood al moeilijk te begrijpen (en terecht), dat pinguïns hun kinderen in de ijzige kou ter wereld brengen met het risico dat ze dood vriezen, ging er bij hem niet in.
En bij mij eerlijk gezegd ook niet. Ik had het bij March of the Penguins ook al: ik zat me tijdens het kijken zwaar te irriteren aan de passiviteit waarmee de keizerpinguïn jaar in jaar uit die bizar lange tocht naar het water maakt om het jong van eten te voorzien. Ze zijn gewoon te koppig om uit te sterven. Mensen zien er iets heroïsch in, maar het enige wat die pinguïns doen is, zonder enig besef van tijd, domweg doorgaan. Het maakt hen niet uit of die tocht een halve dag of drie maanden duurt. Heroïek is soms niet meer dan het lijdzaam dragen van je lot, onwetend van alles wat het leven en de wereld je nog meer te bieden heeft. Mistroostige kop in de sneeuwstorm en waggelen maar. Gewoon waggelen totdat je bent waar je moet zijn. Dan doe je wat je moet doen. En ga je weer terug.
Je zou zeggen: dat is toch geen systeem? Alhoewel je nu natuurlijk die zogenaamde opwarming der aarde hebt, waardoor de pinguïn steeds minder lang hoeft te lopen. Als Mozes niet naar de berg komt, komt de berg wel naar Mozes. De pinguïn lijkt mij het eerste dier dat zich niet aanpast aan z’n omgeving, maar dat gewoon stug doorgaat totdat de omgeving zich heeft aangepast aan zijn gewoontes.
Excusez le vergezochte bruggetje, maar zo’n barre tocht waar geen einde aan komt, is een beetje als tv-kijken. Soms moet je weken lang stug door kille liefdeloosheid ploeteren voordat je weer eens iets goeds ziet. Zoals Jeuk, een soort polderversie van Curb Your Enthousiasm met Thomas Acda als zijn sullige zelf. En True Detective, bloedstollend drama uit de HBO-stal. Bekijk de leader en je weet meteen dat het goed zit.
Overigens, zojuist heb van de pinguïn geleerd hoe je op ijs loopt. Instinctief wist ik het al, maar toch is het goed om het van een pro te vernemen.
Reacties (7)
Heroïek is soms niet meer dan het lijdzaam dragen van je lot, onwetend van alles wat het leven en de wereld je nog meer te bieden heeft.
Prachtige observatie en meteen de verklaring waarom films over mieren, bijen en pinguïns en zo het altijd zo goed doen. Met die zoetgevooisde voice overs. Simpelweg omdat ze de mens klaarstomen voor of bevestigen in wat er van hen wordt verwacht : het lijdzaam dragen van je lot, onwetend van alles wat het leven en de wereld je nog meer te bieden heeft. Meer hoef je niet te doen.
Onze beschaving geilt op lijden.
Van helden dat dan weer wel.
En dat laten ze via die pinguïns zien.
Wij moeten allemaal pinguin zijn. Of bij. Of mier. Als je maar niets bent en als niets kunt sterven maar toch je steentje bijdraagt.
Dank!
Leuk dat je het zegt. Die ene zin is een keer of vijf over de kop gegaan. Blij dat ie doel treft. Ik moet eerlijk toegeven dat ik er zelf ook wel over te spreken was.
Die ene zin is een keer of vijf over de kop gegaan.
Schrijven is lijden.
Maar toch, als auteur doe je het voor zo’n reactie of niet dan ;)
@2 Grappige comments. Ik was ook sterk onder de indruk van precies die zin.
Dit experiment toont aan dat de mensenzoon nog geheel vrij is van het antropomorfisme van zijn vader:
“moederpinguïn kon het niet accepteren, hartverscheurend, de passiviteit van de keizerpinguïns, bizar lange tocht, te koppig om uit te sterven, heroïsch, geen besef van tijd, domweg doorgaan, lijdzaam dragen van het lot, onwetend van alles wat het leven en de wereld te bieden heeft, mistroostige kop, stug door kille liefdeloosheid ploeteren, animal that has figured this out”.
Het toeschrijven van menselijke eigenschappen en waardeoordelen aan niet-menselijke wezens is blijkbaar onnatuurlijk en cultureel aangeleerd, van vader op zoon.
“De pinguïn lijkt mij het eerste dier dat zich niet aanpast aan z’n omgeving, maar dat gewoon stug doorgaat totdat de omgeving zich heeft aangepast aan zijn gewoontes.”
Of de zoon en de vader daadwerkelijk gekeken hebben blijft dus ongewis: er worden namelijk drie soorten pinguïns gevolgd: Keizerpinguïns op Antarctica, Rotspinguïns op de Falklands en Humboldt-pinguïns in Peru.
De zoon heeft het helemaal bekeken. De vader slechts flarden. Ik nam aan dat mijn intro dat wel duidelijk maakte.
Voorts is de antropomorfisering in dit stukje zowel een stukje ironiegebeuren naar de welwillende lezer toe als een milde kritiek op dit soort documentaires. De documentairemakers willen juist dat ik menselijke eigenschappen in de pinguïns leg. Dat maakt het programma ook zo populair. Vind ik overigens prima, ik wilde het alleen een beetje op de hak nemen.
En verder had ik niet de pretentie het hele programma te recenseren. Ik zag het meer als aanleiding om eens een beetje te foeteren op de pinguïn in het algemeen en de keizerspinguïn in het bijzonder. Stelletje wezenloze waggelaars.