Geen bal op tv | O.J.: Made in America

COLUMN - Het duurde even voordat de documentaireserie O.J. Made in America mij bij de kladden kreeg. Bij de eerste aflevering dacht ik: vijf afleveringen van anderhalf uur over een uitgekauwde zaak als dat van O.J. Simpson? Deze jongen heeft wel wat beters te doen. Maar zo rond de klok van 22.45 uur had ik de afgelopen dagen helemaal niet zoveel beters te doen, zo bleek. Met als gevolg dat ik steeds weer werd terug gezogen in deze Amerikaanse tragedie, zoals The Times het ooit doopte.

En langzaam maar zeker begreep ik wat de makers van deze serie voor ogen hadden. Het ging ze niet alleen om een nauwgezette reconstructie van de opkomst en ondergang van de superster O.J. Simpson met de rechtszaak als apotheose, het ging ze ook om de context. Aan de ene kant om duidelijk te maken hoe het mogelijk was dat O.J. Simpson vrijgesproken kon worden terwijl het bewijs tegen hem zo onweerlegbaar was. Aan de andere kant om te laten zien hoe deze zaak de verschillen tussen zwart en wit Amerika wist te gebruiken en daarmee nog groter maakte. 

De ster van O.J. Simpson kon ook buiten het veld rijzen juist door zich nooit uit te spreken over de problemen van de zwarte gemeenschap. Hij was niet zwart, hij was O.J. Simpson. Hij vond dat hij geen enkele verantwoordelijkheid had voor welke gemeenschap dan ook. Hij was voor zichzelf verantwoordelijk en voor niemand anders. Dat maakte hem ook bij blank Amerika geliefd. Waardoor hij het boegbeeld van autoverhuurbedrijf Herz kon worden, wat weer emancipatoir voordeel voor zwart Amerika opleverde.

Terwijl O.J. Simpson het ene na het andere zakelijke succes boekte en bevriend raakte met de witte jetset van L.A., gaat het steeds vaker mis in de zwarte getto’s zo blijkt in aflevering 2, met als dieptepunt de afranseling van Rodney King en de vrijspraak voor de betrokken politieagenten. Zo begrijp je steeds beter hoe het kan dat een moordzaak met zo’n sterke bewijslast toch tot een vrijspraak van de hoofdverdachte kan leiden. Want wat het Openbaar Ministerie maar niet inzag en het dreamteam van O.J. Simpson wel, was dat een bewijslast nooit sterk genoeg kon zijn om het culturele vraagstuk te kunnen negeren. Het O.M. weigert zich mee te laten slepen in het rassen-frame dat de verdediging creëert. Dat lijkt verstandig, totdat de rollen ineens zijn omgedraaid en O.J. Simpson niet meer een verdachte in een moordzaak is, maar een slachtoffer van de racistische L.A.P.D. Als het O.M. vervolgens het racisme van de L.A.P.D. hadden onderkend en de plek gegeven die het had verdiend, dan hadden ze zich weer op de bewijzen kunnen concentreren. Ze doen in eerste instantie hun best om in onverdachte hoek te blijven door een hoofdzakelijk zwarte jury goed te keuren en een zwarte advocaat in te lijven. Maar die laatste weigert, net als de rest van het O.M., mee te gaan in het racisme-fram en weet zich zo binnen de kortste keren in een Uncle Tom-frame te drijven.

Ergens halverwege aflevering 3 brengt de jury een bezoek aan het huis van O.J. Simpson. In een poging O.J. wat zwarter te maken, vervangt de verdediging de foto’s van O.J. met witte celibrity-vrienden door foto’s met zwarte vrienden (vooral van vroeger). Het gaat heel vlug, maar op een van de verwijderde foto’s zien we O.J. Simpson op de foto staan met de toekomstige President van Amerika, Donald Trump.

Aan het eind van aflevering 4 komen de man en vrouw van de straat aan het woord. Alle zwarten zijn overtuigd van O.J.’s onschuld, alle witten weten zeker dat hij het wel  heeft gedaan. CNN had nog het monopoly op 24-uursnieuws, Fox News bestond nog niet, Facebook en Twitter zorgden er niet voor dat iedereen in zijn eigen zeepbel leefde. Toch weten twee groepen hun eigen waarheid te creëren. De verdediging was er in geslaagd O.J. Simpson weer zwart te maken. Voor hem had dat een positieve uitwerking, voor de rest van Amerika niet.

De tweedeling is alleen maar groter geworden, het eigen gelijk moeilijker te doorbreken. Het enige wat helpt is elkaar opzoeken en elkaar willen leren kennen.

Vanavond aflevering 5: de uitspraak.