RECENSIE - Naar Frankrijk toog Het Nationaal Theater afgelopen zomer om een serie video-opnames te maken bij een toneelstuk. Deze noviteit pakte gisteravond bij de première van Sexual Healing fenomenaal uit.
Het begin is direct al geweldig gevonden, met een half toneel als onderste helft van het beeld, en een videoscherm als bovenste helft; en bovendien het echtpaar in de hoofdrol dat in de zaal zit, we in onmin zien vertrekken en dan op de huid gevolgd door een camera op straat en in een taxi naar huis in Den Haag. En ze komen daar aan op het toneel.
Een tweede hoogtepunt vormt het einde waarbij pas de titel, Sexual Healing, echt in praktijk komt als een louter zwijgende Artun (Emmanuel Ohene Boafo), met zijn vurig uitgelichte ogen in het donkere gezicht omgeven door lange dreadlocks op een perfect jong lijf, de familieleden één voor één neemt. En ze weldadig vrijmaakt van alle worstelingen die hun levens tot dan toe teisterden.
Alleen voor dit weergaloze begin en eind moet je het stuk Sexual Healing van Het Nationale Theater gaan bekijken. Daartussen zien we een getourmenteerde familie eerst een vreselijk etmaal in Den Haag beleven en vervolgens een heldhaftige poging wagen om een nieuw bestaan op te bouwen in Frankrijk. Analoog naar de meeste afleveringen van het tv-programma ‘Ik vertrek’ staat hun daar een bouwval te wachten die ze willen omtoveren tot een bloeiende business, in dit geval een bejaardentehuis.
Want dat etmaal in Nederland draait om een vader/opa die is overleden in een bejaardenhuis waar de meest schrikbarende praktijken plaatsvonden waar de familie overigens – tijdgebrek, je weet wel – tijdens het leven van vaderlief geen acht op geslagen had.
Dat zijn eerst het echtpaar Stef en Diana, Hein van der Heijden en Romana Vrede, die we vanaf het begin volgden met de camera, hun moeizame relatie perfect etalerend in vaak geestige dialogen. Hij de romanticus, zij de rationalist, een zo herkenbaar soort van evenwicht waar je eerder vraag- dan uitroeptekens bij zet.
Ze zijn ook bij elkaar vanwege hun nog thuiswonende dertigjarige dochter India (Mariana Aparicio Torres) die zich uit een soort schuldgevoel laat onderwerpen door haar vriend Boye in een rolstoel (Bram Suijker). Maar de overtreffende trap van dissonantie is Stefs zus Tania (Ariane Schluter), die met psychosen kampt.
Hier ontspinnen zich taferelen in de beste absurdistisch traditie van Pinter en Beckett, de verdienste van de tekstschrijvers Jan Hulst en Kasper Tarenskeen, regie van Jeroen De Man en dramaturgie van Willemijn Barelds.
De dood van de opa brengt Stef het gevoel dat hij nu als pater familias groots en meeslepend zal gaan leven, de schepen achter zich verbrandt om in Frankrijk een heel nieuw leven op te bouwen. De tot dan rationale echtgenote Diana is kennelijk plotseling om na het zien van de taferelen in het verzorgingshuisen zegt stante pede haar directeursbaan op voor een ‘leven als God in Frankrijk’.
Dat is ook het sein om video in het stuk te integreren, van het hilarische inpakken van de auto, de kennismaking met het krot in Frankrijk en bovenal het grenzeloos optimisme om er iets van te maken. Daar gaat Sexual Healing ook over de top, want waar je als tv-kijker nog met een venijnige guilty pleasure de ondergang van de vergeefs worstelende familie kunt bezien, gaan hier alle registers open om van de ondertoon de boventoon te maken.
Da gebeurt aan de hand van de tv-presentator van On y va die het geheel vastlegt voor een uitzending, ene Brent (Mark Kraan) die, nogal clichématig, alle registers van de exploitatie opentrekt, zo zeer dat hij aan het einde ook aan zichzelf gaat twijfelen. Hier wordt absurdisme een klucht, waarbij de familie uiteraard reddeloos de ondergang tegemoet treedt.
Tot Artun, die tot dan toe zich steeds even zwijgend op de achtergrond vertoont, als een engel die reddend zal optreden. En dat uiteindelijk ook doet met seks, een idee dat Willemijn Barelds opdeed uit de jaren ’60-film Teorema van Pasolini over een vreemdeling die in een gezin komt aanwaaien en dat bij de les brengt met een relatie met allen. Een intrigerend thema dat in Sexual Healing op een prachtige wijze de slotscène vormt.
En om dit te verbeelden gebruikt Jeroen de Man nu juist geen video en dat is knap. Geen moment krijg je het idee dat video wordt toegevoegd uit effectbejag of gemakzucht, omdat tevoren opnamen nu eenmaal makkelijker en soms indrukwekkender is dan uitbeelden op toneel. Dit maakt voor mij Sexual Healing een baanbrekend stuk. Ook vanwege de treffende details in keuzes, bijvoorbeeld om niet het nummer Sexual Healing van Marvin Gaye te laten horen, maar als zo passend slot m’n favoriete melancholieke Franse chanson.
Dat genot komt – uiteraard – vooral door het wederom uitstekende spel van de individuele acteurs, waarbij iedere toeschouwer z’n eigen favoriet zal vinden. Voor mij – ook maar een mening – is dat Ariane Schluter, een topactrice voor wie elke rol dankzij haar onder meer fenomenale dictie op het lijf geschreven lijkt. En ook Bram Suijker speelt, nu fraai worstelend met z’n rolstoel, al een aantal rollen achter elkaar zo natuurlijk en sterk dat het etiket ‘topacteur’ hem past. En Hein van der Heijden zag ik z’n beste rol tot nu toe spelen. De brille en overgave van Romana Vrede, Emmanuel Ohene Boafo en Mariana Aparicio Torres maken Sexual Healing eens te meer tot een genot om te mogen zien.
Sexual Healing, gezien 12 oktober 2019, Koninklijke Schouwburg, nog tot 7 december in Den Haag en in 20 andere steden van het land.
Foto’s: Sanne Peper.