Filipijnen: strijd om landhervorming loont

Iedere twee weken publiceert Sargasso een kort filmpje uit de serie Niet in het Nieuws van Lokaalmondiaal. Lokaalmondiaal informeert mensen over wereldse onderwerpen en wil bewustwording creëren over internationale samenwerking en begrip voor andere culturen bevorderen.

Nadat dictator Marcos in 1986 werd afgezet, kondigde de nieuwe Filipijnse overheid twee jaar later een grote landhervormingswet aan, CARP genaamd. Meer dan tien miljoen hectare land moest verdeeld worden onder enkele miljoenen arme boeren. Afgelopen week liep de wet af. Maar nog steeds zitten ruim een half miljoen boeren zonder land.

De Task Force Mapalad (TFM), een partnerorganisatie van ICCO, strijdt voor verlenging van de wet omdat een groot deel van het land nog steeds niet verdeeld is.

De ongelijke verdeling van land is al eeuwenlang de belangrijkste oorzaak van armoede op de Filipijnen. Een kleine groep van invloedrijke families heeft het grootste deel van de landbouwgronden in handen. De afkondiging van de landhervormingswet leek dan ook op een doorbraak.

In de praktijk verliep de uitvoering van de CARP echter traag. Dit had te maken met corruptie, de weerstand van invloedrijke landeigenaren en met de mazen in de wet zelf.

De procedure om een eigen stukje land te krijgen is ingewikkeld en traag. Boeren krijgen een stuk land toegewezen van het ministerie van landhervorming (DAR). Ze krijgen hiervoor een certificaat, maar dan begint de strijd pas echt. Landeigenaren kunnen de beslissing juridisch aanvechten en dat gevecht kan jaren duren. Of ze kopen of leasen het land weer terug van de boeren. Maar veelal werd er ook gekozen voor minder frisse methodes. Zo zijn er met regelmaat privé-legertjes ingezet om de boerengroepen die hun land opeisten te intimideren.

TFM helpt de boeren om hun rechten op te eisen. De organisatie werkt voor ongeveer 20.000 landloze boeren in 84 dorpen. Een van deze hacienda’s is Velez Malaga op het eiland Negros. Velez Malaga groeide uit tot het symbool van de strijd van boeren voor hun rechten. Meer dan tien jaar vochten de bewoners voor een stuk van 144 hectare land.

De inwoners van Velez Malaga werkten onder belabberde omstandigheden op de suikerrietplantages van de grootgrondbezitter Roberto Cuenca. Toen ze aangaven het stukje grond te willen hebben waar ze volgens de landhervormingswet ook recht op hadden, werden ze onmiddellijk ontslagen door Cuenca. De invloedrijke grootgrondbezitter wist de beslissing bijna tien jaar met juridische middelen tegen te houden. En ondertussen intimideerden zijn goons (huursoldaten) de hacienda. Toen de juridische middelen van Cuenca in 2006 waren uitgeput, verhevigde de strijd om Velez Malaga zich pas echt. Drie dorpelingen werden door de goons van Cuenca doodgeschoten en uit angst sliepen de bewoners van Velez Malaga iedere avond in het suikerriet.

Maar ze bleven onverzettelijk. Een groep dorpelingen trok naar de hoofdstad Manilla waar ze voor het kantoor van het ministerie van landhervorming in hongerstaking gingen. Hun zaak trok zowel nationale als internationale aandacht. Uiteindelijk werd Cuenca door de overheid gedwongen om een stuk land af te staan.

Nu is het weer vrede in Velez Malaga en zijn de inwoners energiek begonnen met het opbouwen van hun eigen leven. Ook hierbij worden ze ondersteund door TFM. ‘Vroeger hielpen we de boeren alleen bij het verkrijgen van een stuk land’, zegt Karen Tuason van TFM. ‘Dat is nog steeds belangrijk, maar tegelijkertijd helpen we de gemeenschappen ook bij het ondersteunen van productontwikkeling. Zo hebben we in Velez Malaga een verwerkingsmolen voor de suiker. De suiker zal worden verkocht in Manilla en via een fair trade organisatie later ook in het buitenland. Ook trainen we de boeren in organic farming en helpen we ze met het toegang krijgen tot kapitaal.’

Half juni liep de landhervormingswet af. Nog steeds is ruim 1 miljoen hectare land voor zo’n 500.000 boeren niet verdeeld. Duizenden zaken hangen nog bij de rechtbank. TFM wil dat de wet verlengd wordt, maar hier is veel weerstand tegen. De grote landeigenaren hopen dat ze hun land kunnen behouden en dat de wet niet verlengd wordt.

Volgens Manon Stravens, Filipijnen deskundige van ICCO, heeft landhervorming ook een symbolische waarde. ‘In gesprekken laten boeren vooral weten dat ze eindelijk iets voor zichzelf hebben. Het land heeft hen iets opgeleverd in termen van zelfrespect, ook omdat ze nu zelf kunnen bepalen wat ze verbouwen. Eigenlijk gaat het om het breken van macht. Land is het symbool van de machtsconcentratie van een aantal families die de politiek hier kenmerkt.’