COLUMN - De afschuwelijke moord op de Britse parlementariër Jo Cox heeft de discussie op gang gebracht over feiten, fictie en toon van het politieke debat. De laatste jaren is er sprake van een verruwing: er komen geen vluchtelingen of ontheemde mensen meer die alles kwijt zijn, maar er komt een ‘tsunami van asielzoekers’. Van Marokkanen willen we ‘minder, minder, minder’ en Trump wil het liefst helemaal geen moslims meer toelaten tot de VS. Ook de Brexit-campagne was hard en meedogenloos: voor veel Engelsen was de poster van UKIP met een stroom vluchtelingen en daarboven de titel ‘Breaking Point’ het keerpunt.
In heel Europa is de moord op Cox als een bom ingeslagen. Hoewel er officieel nog niets over kan worden gezegd, lijkt het er verdacht veel op dat de harde, verdeeldheid en haat zaaiende Brexit-campagne in ieder geval een bijdrage heeft geleverd aan de gestoorde gedachten van de moordenaar. Dan ga je je als politicus, en zeker als rechts-populistische politicus, toch wel afvragen of je misschien niet wat te ver bent gegaan. Zou je zeggen.
Dat geldt kennelijk niet voor de PVV. Deze week nog noemde Fritsma het kabinet een ‘gevaar voor de samenleving’. Hij doelde daarmee, hoe kan het ook anders, op het vluchtelingenbeleid. Fritsma en de PVV bouwen liever vandaag dan morgen hekken en muren om Nederland om asielzoekers buiten te houden. Heel humaan en ook erg effectief, toch?
De PVV mag dit vinden en mag dit ook zeggen, vrijheid van meningsuiting is een groot goed. Maar dit betekent niet dat alles maar zonder rem kan worden gezegd. Politici staan in de schijnwerpers en hebben een voorbeeldfunctie, wat ook betekent dat ze een grote verantwoordelijkheid hebben. Dat hebben de Engelsen vorige week wel gezien en ervaren.
Populistische politici roepen graag iets shockerends. Dan krijgen ze aandacht in de pers en kunnen ze ook hun andere thema’s naar voren brengen. Om elke keer weer op te vallen in deze toenemende kakofonie, moeten de uitspraken steeds confronterender worden. Zo zei de Zwitserse rechts-populistische SVP-leider Blocher onlangs dat zijn partij net zo vervolgd wordt door de media als de joden destijds door de nazi’s. De verontwaardiging was groot, en dat was nou net de bedoeling. Later gaf hij ook toe dit opzettelijk gezegd te hebben: aandacht tegen elke prijs. Daar komt nog iets bij: er blijft altijd iets hangen van een dergelijke uitspraak. Al weten mensen vaak later niet meer wat het precies was, ze weten nog wel dat de SVP niet fair behandeld wordt. Nog een doel bereikt.
Er worden dus verschillende tactieken ingezet door populisten: ze zeggen opzettelijk shockerende dingen die veelal direct gericht zijn op de persoon, de politieke partij of andere tegenstander. En, ze nemen het vaak niet zo nauw met de waarheid, of rukken feiten uit hun verband. Zo zei de SVP-parlementariër Glarner onlangs dat Zwitserse gepensioneerden uit hun huis zouden worden gezet voor asielzoekers. Klinkklare onzin, maar het is wel gezegd. De poster van UKIP met de vluchtelingenstroom is hier ander voorbeeld van.
Nederlandse politici willen nu een andere toon. Dat is een eerste stap. Een volgende stap is feiten te checken en als deze niet kloppen, politici hier op aan te spreken. De Tagesanzeiger is hiermee begonnen: na grote politieke debatten worden de belangrijkste uitspraken geanalyseerd en gecontroleerd. Vervolgens worden deze uitspraken op een schaal van 1 (niet waar) tot 100 (waar) ingedeeld. Dit maakt de discussie transparant, en zorgt er bovendien voor dat politici beter op hun woorden gaan letten.
In Duitsland wordt dit voorbeeld nu gevolgd. En wat blijkt: AfD-leider Frauke Petry verkondigde de meeste leugens. Een kwart van haar uitspraken klopte niet, tegen een op de zeven gemiddeld. Ook geen beste score, overigens.
Een feitencheck is een faire manier om de politieke discussie in een andere richting te duwen. Het is veel werk voor journalisten, maar het levert wel wat op. En niet alle uitspraken hoeven gecheckt te worden. Zo komt de uitspraak van Trump dat België een mooie stad is automatisch uiterst links in de balk te staan. Dat scheelt dan weer.
Reacties (24)
Extreem-rechtse politici bereiken precies wat ze willen, alleen kunnen ze het nog niet hardop zeggen. Daar heb je de ‘nuttige idioten’ voor nodig.
Voor een ieder die het nu nog niet door heeft dat de PVV simpelweg een fascistische stroming is is het te laat en ook zij zijn medeplichtig aan de moorden die nog komen van rechterzijde.
De ontmaskering van die leugens bereikt waarschijnlijk alleen de tegenstanders van de AfD. Veel aanhangers van die partij geloven niet meer in “die Lügenpresse”.
“Dan ga je je als politicus, en zeker als rechts-populistische politicus” De Brexit aanhangers zitten zowel bij linkse als bij rechts ongeveer 50/50, links ziet de EU vaak als “neoliberaal” complot. De links populisten doen net zo hard mee aan de harde taal met hun Nazi vergelijkingen etc., onlangs is er een SP politicus nog voor veroordeeld. De kans is levensgroot dat de volgende Volkert weer van links komt, niet voor niets is Wilders nog steeds de enige politicus die doorlopend beveiligd moet worden.
Het lijkt mij een uitstekend idee de toon te matigen, maar dan de hele politiek van links tot rechts. Ook moet nog eens goed gekeken worden of dit soort gehypte referenda wel zo’n goed idee zijn of dat ze alleen maar de polarisatie aanwakkeren.
Altijd smakelijk lachen om Le Redoutable.
Zoek de fouten in zijn betoog, ik zie er al drie. :-)
Belgium, Wisconsin; Belgium, Illinois of Belgium, West Virginia?
Een jaar of wat geleden kwam in het nieuws dat bij een paar toonaangevende (Amerikaanse) kranten de fact checkers zouden worden wegbezuinigd. Het blijkt dus toch wel nuttig werk.
In plaats van de schuld bij de populisten te leggen, kan men zich beter afvragen waarom het systeem zo shocking klem is gelopen en de bevolkingen weinig vertrouwen in de toekomst hebben. Maar daar is wel wat moed voor nodig: nl ook erkennen dat de fout vooral bij de politiek zelf ligt. Doet ze dat niet dat kun je nog 10x hetzelfde doen maar schiet je niks op.
@3: De links populisten doen net zo hard mee aan de harde taal met hun Nazi vergelijkingen etc., onlangs is er een SP politicus nog voor veroordeeld.
Nee.
@6: Maar daar is wel wat moed voor nodig: nl ook erkennen dat de fout vooral bij de politiek zelf ligt.
Zeggen al jaren gezegd wordt (politiek=zakkenvullers) is moed. O-kee.
Er is sprake van polarisatie. De vraag die we ons zouden moeten stellen is of dit erg is. Ging het vroeger om de links-rechts polarisatie. Nu gaat het om populistisch vs niet-populistisch.
In GB zien we dat de scheidslijnen dwars door de conservatieven heen loopt. In NL zien we dat zowel SP als de PVV (en 50+, maar die tellen niet mee) zich populistisch gedragen. De rest is naar het midden gevlucht.
Natuurlijk zorgen lui als Trump, Le Pen en Wilders voor braakneigingen. Maar dat moeten we niet overdrijven. De populisten blaffen, de karavaan trekt verder.
Het mag dan zo zijn dat populistische politici graag wat shockerends roepen, maar ook dat went. Laat Roemer en Wilders maar kletsen zou ik zo zeggen. Des te meer is het een verademing als je een politicus gewoon een genuanceerd verhaal hoort afsteken. Juist de populistische politici maken de eerbare politici weer waardevol.
@9: Ik moet het gemist hebben, wat heeft Roemers voor shockerends gezegd?
@10
Dan heb je het rancune referendum vast en zeker gemist;-)
Maar zoals gezegd: het went. En dan shockeert het ook niet meer. Laat Roemer maar kletsen. We richten de blik op serieuze politici.
Goed vertelt, een paar aanvullingen nog. Een belangrijke speler in dit steeds meer verruwende spel zijn de media. Ze spelen maar al te graag de rol van brave boodschapper, er moet immers brood op de plank komen. Ook berichten ze liever over de controverse dan op de inhoud in te gaan. Bovendien helpt het uitleggen van de fout vaak niet, het overtuigt mensen juist nog meer van hun gelijk: het zogenaamde backfire effect. Het is goed dat er nu aan feitencontrole gedaan wordt, maar of het veel zal helpen betwijfel ik. Jos @2 lijkt ook in die richting te denken.
Het zou beter zijn als de media anders gefinancierd zouden worden (vooral radio, tv maar ook kranten) zodat die niet voortdurend op jacht naar kijkers/lezers hoeven te zijn.
En tenslotte, wat denk ik ook Nietingelogd @6 stelt: doe ook eens wat aan de oorzaak want de twijfel aan de gevestigde partijen komt niet uit de lucht vallen. De neoliberale ideologie is diep doorgedrongen in het denken van de politieke elite: de staat wordt gezien als een gevaarlijke moloch en wordt geprivatiseerd; democratische instituties worden een voor een ontmantelt; bevoegdheden worden weggesluisd naar het kapitaal en Brussel. Is het gek dat politiek steeds meer de vorm van theater begint aan te nemen, een theater waarin de clowns het hoogste woord hebben?
@12
Bijvoorbeeld een publieke omroep met met overheidsgeld gefinancierde omroepen?
Die discussie loopt al sinds Fortuyn. We hebben de populistische kiezer veel te serieus genomen. Die kiezer is populistisch vanuit emotie. Daarop reageren met ratio getuigt niet van intelligentie.
Juist het serieus nemen van de populistische kiezer is de grootste fout die we kunnen maken. Gun hem het politieke theater waar de clowns het hoogste woord voeren. Soms kon en kan ik er trouwens zelf ook om lachen.
-Doe normaal man.
-Doe zelf eens normaal man!
@13: door reclame gefinancierde omroepen deugen ook niet.
@13: Ja, althans niet direct maar bijvoorbeeld via een systeem zoals kijk-en-luister-geld. In ieder geval op zodanige manier dat de overheid op afstand staat, maar wel zodanig dat de omroep onafhankelijk kan functioneren: onafhankelijk van de overheid èn onafhankelijk van de commercie – zoals Gladiool @14 ook stelt.
@13:
Hier heb je een goed punt: de opkomst van de populisten is evenzeer een gevolg van het in gebreke blijven van links, dat zich vaak erg rationeel en koud opstelt, dat niet in staat is om de mensen echt te raken, maar alleen een beroep doet op het verstand. Men argumenteert slechts. De argumenten zijn misschien wel correct maar ze overtuigen niet omdat ze alleen maar een beroep doen op het verstand. De populisten spreken daarentegen het hart aan: zij wijzen schuldigen aan en snappen dat mensen boos en bang zijn voor de veranderingen. Dat de schuldigen die zij aanwijzen slechts zondebokken zijn maakt hen niet uit. Populisten spreken de taal van de mensen, links spreekt de taal van het intellect. Maar vaak kan links zelfs dat niet: ze snapt het zelf vaak maar half en gaat mee in het economisme – het verkeerd begrepen economisch denken.
@14
Dat ben ik met je eens. Reclame zou geweerd moeten worden bij de publieken.
@15
Kijk en luistergeld is moeilijk verdedigbaar. Het is eigenlijk gedwongen winkelnering. Populisten zullen het iig zeker zo verkopen. En juist vanuit die hoek zijn de media verdacht. Daarnaast is het huidige systeem gunstiger voor de lagere inkomens.
@16
Links mist autoriteit. Dat wat we ‘links’ noemen eindigt vaak in intellectueel gezwam. Daarmee verwijder je je nog meer van de populistische kiezer. Deze is immers veelal laag opgeleid en daarom gevoelig voor emotionele argumenten.
Ik zou populisme niet de taal van de mensen noemen. Populistische politici spreken de mens aan op hun egoïstische verlangens/behoeftes. Intelligente mensen prikken daar door heen. Populisme is dus de taal van domme, egoïstische mensen.
Op links ziet men dat niet. Daarom missen ze autoriteit. Men gaat op links te veel uit van idealen. Daar kun je dan vervolgens heel intellectueel over doen, maar dat verschaft geen autoriteit. Zo creëer je alleen maar het beeld van een ‘elite’.
Beter zou zijn als ‘links’ zich gewetensvol gedraagt. Dat verschaft autoriteit. Daarbij benadruk je juist dat je niet anticipeert op egoïstische gevoelens bij het electoraat.
Kijk- en luistergeld via de kabelaanbieder gaat prima. Dat hoeft geen gedwongen winkelnering te zijn als je er ook voor kunt kiezen de publieke omroep op zwart te laten. Het kan zelfs nog beter en fijnmaziger als we de omroepen meer ruimte geven en ik me bijvoorbeeld alleen voor de VPRO-uitzendingen en / of die van een andere omroep kan aanmelden. RTL-achtigen kunnen hun pulp dan desgewenst gratis met onbeperkt reclame aanbieden.
@17:
Dat is vooral een probleem van het Nederlandse links, maar dat ligt dan ook in bed met de neo-liberalen.
In de VS, VK, Spanje en Griekenland lijkt links wel de goede argumenten te kunnen vinden.
@17: Kijk- en luistergeld als gedwongen winkelnering:
Wat Emile M @18 zegt. Je kan altijd nog naar commerciele zenders/bladen kijken/lezen. Ook moet het altijd mogelijk zijn om ongehinderd je eigen werk te publiceren. Op Sargasso bijvoorbeeld ;-)
Daar zou ik aan toe willen voegen: sommige dingen zijn nu eenmaal niet vrijblijvend. In een democratie is een goede (onafhankelijke, informatieve en vooral relevante) nieuwsvoorziening onontbeerlijk.
@17: Links ontbeert volgens volgens jou gezag omdat het
a) gezwam is
b) omdat men idealistisch is
Dat links zwamt is jou mening. Prima, laat maar zien waarom denk ik dan. Aan gezwam heb ik ook een hekel. Maar wil je echt idealisme voor cynisme inruilen? Wordt de wereld daar beter van?
Waarom niet gewoon constateren dat je beide kwaliteiten nodig hebt: hart èn verstand?
@18
De PO op zwart, gaat niet meer sinds we internet hebben.
@19
Meen je dat nou serieus? Ik heb Syriza verleden jaar maanden zien steggelen. Een referendum zien houden en uiteindelijk toch maar akkoord zien gaan. Over Spanje hoeven we het niet te hebben, volgens mij is men daar niet eens in staat geweest een regering te vormen.
@21
Ik zeg toch niet dat er cynisme voor terug moet komen? Links heeft geen antwoord op het populisme. Nederlandse politici willen nu een andere toon beweert Elsje Moulijn. (ik betwijfel dat, maar dat terzijde) Die andere toon zal niet van de VVD afkomstig zijn. Zij bedienen zich zonodig van populisme uit politiek opportunisme.
Mijn bewering is dat links autoriteit moet zien te verwerven door zich gewetensvol te gedragen. Ik heb gezien hoe in GL ene Tofik Dibi voor eigen eer en glorie ging 4 jaar terug. Ik hoef toch niet nader te duidden dat het niet verbazingwekkend was dat GL de TK verkiezingen verloor? Dat was heus niet vanwege het programma. Gewetensvolle politici waren nergens te bekennen bij GL. Een schoolvoorbeeld van door idealisme gedreven politici die er een puinhoop van maakten.
En dat zeg ik niet om cynisch te zijn, het is een constatering. Dan heeft van Ojik heel knap de schade weten te beperken, maar wie garandeert de kiezer dat dit soort zaken niet weer gebeurd? Is het dan zo moeilijk te begrijpen dat links synoniem dient te zijn met zaken als het collectief, (internationale) solidariteit enzovoorts? Niet uit idealisme, maar uit intrinsieke gedrevenheid.
@22: Een belangrijke reden dat Links geen autoriteit heeft, is dat Rechts nu ongeveer 15 jaar bezig is geweest om die bewust af te breken door middel van stromannen. Kijk maar eens rond op TPO of GS; het aantal mensen dat echt denkt dat links aan “zelfhaat” zou leiden of dat links een complot met “de Islam” heeft gesloten is onrustbarend groot.
@22: ‘Cynisme’: ik kwam tot die constatering omdat je het idealisme van links bekritiseert. Nu weet ik dat vaak wordt beweerd dat het tegendeel van idealisme realisme is, maar dat is volgens mij onjuist: je kan tegelijkertijd realistisch en idealistisch zijn.
Maar dat punt maak je niet in #22, je stelt nu dat links niet integer is. Als ik het goed begrijp: men is niet integer omdat men alles doet voor het ideaal. Het doel heiligt de middelen. Is dat wat je bedoelt?
In dat geval: ik heb die discussie bij GL niet in detail gevolgd, maar wat bewijst dat? Dat is geen argument maar een anekdote. Wat het volgens mij vooral laat zien – en je ziet dat niet alleen bij GL, ook bij de PvdA, D66, en zelfs bij de SP – is dat men vooral met de mannetjes en vrouwtjes bezig is. Het gaat om persoonlijkheden, wie komt goed over bij de kiezer, wie kan goed spreken, wie is charismatisch genoeg om de partij te leiden. Nu is persoonlijkheid niet geheel onbelangrijk, maar de nadruk daarop de laatste jaren is vooral een gevolg van het gebrek aan goede ideeën, aan ideologie, of idealen zo je wilt. Niet cynisme, niet gebrek aan integriteit, maar gebrek aan ideeën is het probleem van links. Daarom heeft men geen antwoord op de populisten want probeert deze te bestrijden op hun eigen terrein, dat van de volksmennerij. Men probeert de taal van de mensen te spreken, zoals ik hierboven al schreef, maar links spreekt slechts de taal van het intellect en dat vaak ook nog erg slecht, en valt daarom door de mand.