Feit of fabel: antibiotica

ACHTERGROND - Minister Schippers (VVD) zei in het Vragenuur van 28 mei: ‘De sectoren hebben de handschoen opgepakt en de voortgang van de reductie van het antibioticagebruik in de veehouderij ziet er hoopvol uit. In de veehouderij wordt op dit moment 50% minder antibiotica gebruikt dan in 2009.’

Even later in het debat stelde Gerard Schouw (D66): ‘Mijn fractie begrijpt eerlijk gezegd de jubelstemming niet zo goed over het verminderd antibioticagebruik, want wij weten allemaal dat de illegale productie van antibiotica is toegenomen en dat de cijfers onbetrouwbaar zijn.’ (Vragenuur 28 mei)

Beide sprekers hebben een punt. Onderzoek toont inderdaad aan dat de hoeveelheid verkochte antibiotica is afgenomen. Tegelijkertijd zijn er signalen dat er sprake is van illegale productie.

De regering maakt zich zorgen over onzorgvuldig en overmatig antibioticagebruik in de veehouderij. Dit zorgt ervoor dat steeds meer bacteriën ongevoelig worden voor antibiotica, wat een gevaar kan zijn voor de volksgezondheid.  Zo bleek onlangs nog uit een onderzoek van de Consumentenbond dat 40% van het onderzocht kalfsvlees en 13% van de onderzochte biefstuk de ESBL-bacterie bevatten. Deze bacterie is niet direct schadelijk voor de gezondheid, maar is resistent tegen veel antibiotica.

Is het antibioticagebruik sinds 2009 afgenomen?

De regering heeft zich voorgenomen het antibioticagebruik in de veehouderij ten opzichte van 2009 te reduceren met 20% in 2011, met 50% in 2013 en met 70% in 2015.

Uit de verkoopcijfers van de branchevereniging Veterinaire Farmacie (FIDIN) blijkt dat de verkoop van antibiotica in 2011 met ruim 30% is gedaald. Het Landbouw Economisch instituut (LEI) rapporteert op basis van gegevens over de eerste helft van het jaar in 2012 een verwachte daling van ten opzichte van 2009 met 51%. De verkochte antibiotica daalde tussen 2009 en 2012 van 495 ton naar een verwachte 244 ton.

Hierbij moeten twee kanttekeningen worden geplaatst. Ten eerste zijn de cijfers over 2012 een extrapolatie van de cijfers over de eerste helft van 2012. De daadwerkelijke cijfers over heel 2012 kunnen afwijken, bijvoorbeeld als gevolg van de uitbraak van een ziekte of extreem weer.

Ten tweede betekent de daling van verkoopcijfers van antibiotica niet ook per se een daling van het daadwerkelijk gebruik. Het kan bijvoorbeeld zijn dat bedrijven illegale antibiotica gebruiken, zoals Gerard Schouw stelt. Het is moeilijk om iets over de illegale productie te zeggen, aangezien illegale productie voor een groot deel onder de radar blijft. Maar er zijn inderdaad aanwijzingen dat er op grote schaal illegale productie van antibiotica plaatsvindt. Zo werd in 2011 door inspecteurs van de Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) 3,5 ton illegale antibiotica in beslag genomen.

Maar het LEI heeft niet alleen naar de verkoopcijfers, maar ook naar het daadwerkelijk gebruik van antibiotica gekeken. Ook hier blijkt een sterke daling ten opzichte van 2009. Omdat verschillende diersoorten verschillende doses antibiotica nodig hebben, is gekeken naar het gebruik per diersoort. Voor zeugen/biggen is het gebruik tussen 2009 en 2012 naar verwachting met ongeveer 60% afgenomen. Voor vleesvarken geldt een verwachte afname van zo’n63%, voor pluimvee ongeveer 62%, voor vleeskalveren 30% en voor melkkoeien 28%.

Hoeveel dieren worden er geslacht in de veehouderij? 

In 2012 werden er ongeveer 2 miljoen runderen, 14 miljoen varkens, 520 miljoen kippen en 600.000 schapen geslacht.
Ten opzichte van 1990 worden er minder runderen worden geslacht. Dit komt voor een groot deel door een scherpe daling tussen 2000 en 2001, wat kan worden verklaard door de uitbraak mond en klauwzeer. Bij pluimvee zien we een sterke groei vanaf 2003. Het aantal geslachte varkens is sinds 2003 aardig stabiel.

Bronnen
Compendium voor de Leefomgeving
rapport LEI
NOS artikel over illegale antibiotica
CBS Statline: aantal slachtingen

Via The Fact Club.