EU en Nederland vergroten de vaccinatie-ongelijkheid

Dossier:

De Europese Commissie, gesteund door Nederland, frustreert een eerlijke verdeling van vaccins wereldwijd door de TRIPS waiver te blokkeren en onvoldoende bij te dragen aan donaties voor COVAX.

“From ‘COVID is an equalizer’ to ‘patents over human lives”, tweette People’s Vaccine Kenya vorige week, op de dag dat de Wereldhandelsorganisatie (WTO) opnieuw het voorstel van India en Zuid-Afrika voor een ‘TRIPS waiver’ afwees. Het voorstel houdt in dat de intellectuele-eigendomsrechten (IE-rechten) op coronavaccins, -tests en -behandelingen tijdelijk worden opgeheven. India en Zuid-Afrika kwamen met dit voorstel, dat niet alleen gaat over patenten maar ook over handelsgeheimen en kennis, in oktober 2020.

Hoewel het Europees Parlement in juni voor het voorstel stemde, wijst de Europese Commissie het af. Ook het VK, Ierland, Zwitserland, Noorwegen, Australië, Japan en Brazilië zijn ertegen. De VS veranderde in mei van positie en is nu voor, waarmee de EU nu binnen de WTO een sleutelrol heeft.

Ondertussen gaan Israël, het VK en binnenkort ook Duitsland beginnen met het toedienen van derde prikken voor kwetsbare groepen en ouderen. In Nederland onderzoekt de Gezondheidsraad deze optie, terwijl het RIVM en de WHO nog niet overtuigd zijn van de noodzaak. Wereldwijd waren er op 1 augustus 4,18 miljard vaccindoses toegediend, waarvan ruim 3,4 miljard in de hoge- en middeninkomenslanden. In de lageinkomenslanden zijn op 1 augustus slechts 11 miljoen doses toegediend; 1,1% van de mensen is gevaccineerd.

Eigendomsrechten zijn niet absoluut

Voorstander van de TRIPS waiver – waaronder de VN, meer dan 100 landen en honderden maatschappelijke en mensenrechtenorganisaties – zeggen dat het vrijgeven van IE-rechten onderzoek naar en de productie en verspreiding van vaccins en medicijnen aanzienlijk zou opschalen. Zonder de barrière van IE-rechten kunnen ook andere, lokale fabrikanten vaccins en medicijnen produceren.

Meer dan 180 juristen en wetenschappers met expertise op het gebied van intellectuele-eigendomsrecht tekenden een open wetenschappelijke brief waarin ze oproepen akkoord te gaan met de TRIPS waiver. Zij wijzen erop dat “Intellectual Property (IP) rights – including patents, copyrights, trade secrets and other undisclosed information – are not, and have never been, absolute rights and are granted and recognised under the condition that they serve the public interest.” Ook twee LSE-experts herinneren de rijke landen eraan dat zij tijdens de TRIPS-onderhandelingen in 1994 beloofden dat de armere landen zouden profiteren van de afspraken.

De Europese Commissie (EC) houdt echter vol dat IE-rechten geen obstakel vormen en kwam in juni met een tegenvoorstel. Nederland sluit zich bij dit voorstel aan, zo blijkt uit antwoorden op Kamervragen. “Universele en eerlijke toegang tot vaccins is van levensbelang en het kabinet stelt zich dan ook positief op bij iedere kansrijke oplossing om dit doel dichterbij te brengen,” aldus minister De Jonge, maar de TRIPS waiver steunt hij niet.

Vrijwilligheid is ontoereikend

Volgens Artsen zonder grenzen is het voorstel van de EC te beperkt, onder meer omdat de voorgestelde (bestaande) regelingen rondom kennisdeling alleen op patenten toezien en niet op alle noodzakelijke kennis eromheen, omdat de regelingen ingewikkeld en tijdrovend zijn, en omdat het te veel uitgaat van vrijwilligheid. De ervaringen met mogelijkheden voor kennisdeling die de EC noemt zijn in het verleden al ontoereikend gebleken. In dit verband wordt ook wel verwezen naar de Aids-crisis, toen het jaren duurde voordat arme landen toegang hadden tot medicijnen.

Big Pharma blijkt ook nu bijzonder weinig interesse te hebben in door de WHO voorgestelde samenwerkingsinitiatieven. En waarom zou je, als je zo’n profijt hebt van je monopoliepositie. Het argument dat het vrijgeven van IE-rechten in de toekomst zou kunnen leiden tot minder inzet en innovatie van de farmaceutische bedrijven snijdt dan ook geen hout: een monopoliepositie kan er juist ook toe leiden dat bedrijven minder noodzaak zien om te innoveren. Bovendien brengt de TRIPS waiver de enorme winsten van de farmaceutische bedrijven niet in gevaar.

Ook het huidige COVAX-initiatief van de WHO, gebaseerd op vrijwillige donaties, is tot op heden ontoereikend gebleken. Hoewel eind maart 100 miljoen doses waren beloofd, duurde het tot 6 juli voor dit doel was bereikt. Ter vergelijking: alleen de bevolking van Afrika telt al ruim 1,2 miljard mensen. Inmiddels zijn 135 landen – meer dan 60% van de wereldbevolking – afhankelijk van COVAX. Momenteel komt COVAX een half miljard doses tekort.

Een belangrijke reden voor het falen van COVAX is dat het niet dwingend is, schrijft Oneworld. Donaties van vaccins zijn afhankelijk van wat er nodig is in eigen land en van wat er overblijft. De EU heeft nog geen drie procent van de beloofde 160 miljoen vaccins afgeleverd aan armere landen. Noorwegen, dat ook tegen de TRIPS waiver is, doneerde de eerste doses pas in juli. Waarschuwingen dat er te weinig gedoneerd zou worden werden in de wind geslagen. Ook hebben de rijke landen de beloofde 6 miljard dollar nog niet volledig gedoneerd. Financiële steun is nodig voor opslag en transport van vaccins in de ontvangende landen. Vanwege problemen hiermee liggen in zeker negen Afrikaanse landen ontvangen vaccins te bederven.

Catastrofaal moreel falen

Minister De Jonge zei in antwoord op Kamervragen over COVAX dat de doelen “nastrevenswaardig en ambitieus” zijn, en dat “het niet behalen van de initiële doelstellingen daarom ook spijtig [is] maar wel te begrijpen.” Maar volgens Bruce Aylward van de WHO worden er voldoende doses geproduceerd: “there’s not a supply problem, there’s a choice problem.” Onze keuze: eigen bovenarm eerst.

WHO-directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus sprak in januari al van een ‘catastrophic moral failure’, toen rijke landen massaal grote hoeveelheden vaccins inkochten ten koste van arme landen. “Vaccine equity is a moral test of global solidarity,” zei VN-secretaris generaal António Guterres in april.

Dat arme landen afhankelijk zijn van donaties van rijke landen – geld en (overgebleven) vaccins in natura – getuigt bovendien van een koloniale houding. Voorstanders van de TRIPS waiver wijzen er ook op dat de vaccins zijn ontwikkeld met miljarden aan publiek geld en dat het dus niet aan vaccinproducenten is om IE-rechten te claimen. Neem een voorbeeld aan de dezer dagen veel geciteerde Jonas Salk, die het poliovaccin ontwikkelde, in antwoord op de vraag wie het patent had: “Well, the people I would say. There is no patent. Could you patent the sun?”

Solidariteit

En als we het dan niet om morele redenen willen doen: het is ook in ons eigen belang om snel wereldwijd te vaccineren omdat het voorkomt dat er nieuwe Covid-varianten rondgaan waartegen vaccins mogelijk minder effectief zijn.

Het was al in het begin van de pandemie duidelijk dat het virus geen gelijkmaker zou zijn – de huidige vaccinatie-ongelijkheid bevestigt dit nog eens. Het afwijzen van de TRIPS waiver in combinatie met achterblijvende donaties van vaccins en geld aan armere landen bewijst het gelijk van de WHO-directeur generaal Tedros: de enorme vaccinatie-ongelijkheid is het gevolg van de hebzucht van rijke landen. Dit herhaalt zich, nu er gesproken wordt over het toedienen van derde vaccindoses.

De EU is medeverantwoordelijk voor het vergroten van de vaccinatie-ongelijkheid en de extra doden en zieken in arme landen die dit tot gevolg zal hebben – en Nederland is daarin medeplichtig. Minister De Jonge beaamde in reactie op Kamervragen dat solidariteit het enige antwoord is op de pandemie: “COVAX is gebaseerd op solidariteit, niet op liefdadigheid”. Dat zou moeten betekenen dat, ook als de Europese Commissie niet akkoord gaat met de TRIPS waiver, Nederland zich gaat inzetten voor een eerlijke verdeling van vaccins en zelf besluit om geen derde vaccin voor de eigen bevolking in te kopen, voordat op zijn minst het beloofde en benodigde aantal vaccins gedoneerd is aan COVAX en de hele wereldbevolking voldoende gevaccineerd is.

Reacties (12)

#1 Joost

Aanvullend: de vrees bestaat ook dat die derde dosis af zal gaan van de donaties.

Het is interessant hoe het eigenbelang hier voorrang lijkt te krijgen, maar dat dat in feite maar de vraag is. Zo veel mensen zonder vaccinatie vergroot ook de kans op nieuwe mutaties enorm, en zo’n nieuwe variant zou wel eens immuun kunnen zijn voor onze vaccins, of op zijn minst minder gevoelig, zoals je nu ook al ziet bij de Delta-variant.

  • Volgende discussie
#2 Co Stuifbergen

Als van een medicijn weinig gebruikt wordt, wordt het duur gemaakt omdat anders de ontwikkelkosten niet terugverdiend worden.
En als een vaccin honderden miljoen keer verkocht wordt, wordt de prijs verhoogd.

De prijsstijging betekent dat voor een dosis Pfizer voortaan 19,50 euro wordt afgerekend, voor Moderna 21,50 euro.

(Maar voor arme landen geldt wel een lage prijs. Wanneer de arme landen hun vaccins ontvangen, weet ik niet).

https://joop.bnnvara.nl/nieuws/pfizer-en-moderna-laten-concurrentie-achter-zich-en-verhogen-vaccinprijs

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Daan van der Keur

Wanneer gaan mensen eindelijk inzien dat ze gewoon verder moeten gaan met leven want er is geen andere uitkomst mogelijk dan dat we met SARS-CoV-2 moeten leren leven. Uitroeien is een totale illusie!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3.1 Frank789 - Reactie op #3

[ Uitroeien is een totale illusie! ]

Ja, dus “leren leven” is vooral massale (mogelijk voortdurende) vaccinatie, net als bij de griep.

#4 KJH

Is een van de voornaamste argumenten tegen het vrijgeven van de patenten, niet dat je er dan nog helemaal niks aan hebt? Omdat je vervolgens een fabriek moet gaan bouwen waarin het gemaakt kan worden volgens een met zeer stringente kwaliteits-eisen omgeven proces, en dat zo’n ding niet zomaar van de ene op de andere dag bestaat in – pak ‘m beet – Soedan?

Plus, dat als dat vervolgens niet helemaal zorgvuldig gebeurt (en die kans is best groot), en het gaat eens een keer goed fout, dat de bedenker van zo’n middel dan maar tegen de wereld-opinie in moet gaan zitten beargumenteren dat het hun fout niet was? – zet de miljarden maar opzij.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4.1 Hans Custers - Reactie op #4

Is een van de voornaamste argumenten tegen het vrijgeven van de patenten, niet dat je er dan nog helemaal niks aan hebt?

Nee.

(Er zijn massa’s producten op de markt waar geen patent op zit. Bijvoorbeeld omdat het is verlopen. Ook medicijnen.)

  • Volgende reactie op #4
#4.2 KJH - Reactie op #4.1

Dat zijn een aantal experts toch echt niet met je eens. Een vaccin is geen broodrooster, of een paracetamolletje.

In a discussion with industry professionals organised by the WTO, which IFPMA attended, pharmaceutical companies insisted that the problem was not so much intellectual property as trade barriers and manufacturing problems.

“Vaccine manufacturing is not just about patents,” said Sai Prasad, chairman of the Developing Countries Vaccine Manufacturers Network, which brings together laboratories in developing countries.

“It’s a very complex industry, with complicated science, very complicated manufacturing processes. We have to be very careful who we transfer expertise to,” he said, not least because of safety and quality imperatives.

“We don’t want to do anything that undermines confidence in vaccines,” said Michelle McMurry-Heath, president of the Biotechnology Innovation Organisation (BIO), a group of biotech companies.

Bron: https://www.euronews.com/2021/05/06/what-is-the-argument-against-lifting-covid-vaccine-patents

#4.3 Frank789 - Reactie op #4.2

[ “It’s a very complex … , with complicated … , very complicated …. We have to be very careful … ]

Typische taal van een lobbyist.
“about 80 percent of the active pharmaceutical ingredients used to make drugs in the United States are said to come from China and other countries like India.”

  • Volgende reactie op #4.2
#4.4 Hans Custers - Reactie op #4.2

Het enige dat het aantoont is dat de farmaceutische industrie geen betere argumenten heeft.

Overigens heeft niemand beweerd dat het alleen om patenten zou gaan, of dat het produceren van vaccins simpel is. Dat soort stropoppen is karakteristiek voor een lobby die onwelgevallige regels probeert te blokkeren. Het getuigt niet bepaald van een constructieve houding.

Pfizer en Moderna hebben afgelopen week hun strategie al onthuld: prijzen verhogen vanwege schaarste. En ondertussen lobbyen voor een derde prik in rijke landen. Lekker verdienen zonder dat er extra geïnvesteerd hoeft te worden is belangrijker dan vaccins leveren aan mensen die er weinig voor kunnen betalen.

  • Volgende reactie op #4.2
  • Vorige reactie op #4.2
#4.5 Joost - Reactie op #4.2

Landen als India hebben al gigantische expertise op dit vlak, dus er is geen enkele reden om aan te nemen dat dit te complex zou zijn. Het land vraagt er niet voor niets om.

  • Vorige reactie op #4.2
#4.6 lmgikke - Reactie op #4

Die fabrieken zijn er. Het is niet voor niets dat India vraagt om de waiver. Die hebben die fabrieken, sterker nog vorig jaar heeft India al maatregelen genomen om de productie capaciteit op te schalen als er een vaccin zou zijn. Nu zijn die vaccins er , maar kan de (extra) productie capaciteit niet gebruikt worden….

Het is gewoon crimineel dat technieken die met publiek geld ontwikkeld worden, vervolgens in private handen via patenten tot enorme winsten leidt. Winsten die niet terugstromen naar de samenleving.

Zoals in een comedy serie wel eens gek scherend gezegd werd: in the farma: mo infections is mo money

Dus het is niet eens in het belang van de farmaceutische industrie om iedereen op de wereld gevaccineerd te krijgen. Liever niet zelfs, laat die nieuwe varianten maar komen, het rijke westen zal blijven betalen. Mooie eeuwig durend verdienmodel.

  • Vorige reactie op #4
#5 Sjoerd

Het erge is dat het ontwikkelen van de vaccins grotendeels zijn gefinancierd door de overheden, lees belastingbetalers. Miljarden en miljarden hebben de farmaceutische bedrijven gekregen aan subsidies. Zoals gewoonlijk moet er alsnog flink verdiend worden aan ziekte en leed en zoals gewoonlijk kunnen de armen het doen met broodkruimels. Ik zie in corona dan ook wel iets van rechtvaardigs. Het discrimineert niet. Patenten in stand houden willens en wetens daarmee mensen de dood injagen is niet bepaald rechtvaardig. Vaccins distribueren, eerst wij en dan pas zij, waarbij het eigen volk eerst principe geldt, is een vorm van racisme.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie