Eigen verantwoordelijkheid

Het kabinet-Rutte is het kabinet van de eigen verantwoordelijkheid. In de zorg komt dit het helderst naar voren: het kabinet wil besparen op de zorgkosten, mensen meer zelf laten betalen voor hun zorg en mensen hun zorg en mensen meer voor elkaar laten doen. Eigen verantwoordelijkheid zegt Rutte dan, Sabine Uitslag lacht erbij “iets doen voor een ander.”

Als liberaal ben ik een groot voorstander van eigen verantwoordelijkheid, maar je moet een correcte balans slaan tussen gemeenschappelijke verantwoordelijkheden en individiduele verantwoordelijkheden. Individuele verantwoordelijkheden moet je zelf dragen en gemeenschappelijke verantwoordelijkheden moeten we gemeenschappelijk dragen.

Dit kabinet maakt dat onderscheid niet: het persoonsgebonden budget wordt voor allerlei mensen afgeschaft. Waarom je zo’n budget nodig hebt, maakt eigenlijk niet uit. Als niet permanent zorg nodig hebt, maak je geen aanspraak op een budget waarmee je op de markt zorg kan kopen en ben je gebonden aan de lokale zorgmonopolis. Als iemand door zijn eigen gedrag gehandicapt is geworden, dan wordt hij uit hetzelfde potje betaald als iemand die buiten zijn schuld om gehandicapt is geworden. Het uitgangspunt in de verdeling van zorgmiddelen is dus nood en niet verantwoordelijkheid. Dat lijkt me niet liberaal.

Je kan, in na volging van de Amerikaanse links-liberale filosoof Dworkin,een onderscheid maken tussen drie soorten risicio’s: risico’s die je zelf neemt, risico’s die verzekerbaar zijn en onverzekerbare risico’s. Je kan je benen kwijt raken door je eigen gedrag, bijvoorbeeld door te hard motor te rijden en te vallen. Dat kan ook door een verzekerbaar risico: bijvoorbeeld als bent aangereden worden door een motorrijder. Het kan ook door een onverzekerbaar risicio, als je bent geboren zonder benen. Ik denk dat je bij zorgkosten van dit principe uit moet gaan: als je zelf een risico loopt, moet je daar zelf voor betalen. Het kan toch niet zo zijn dat als je door je eigen gedrag allerlei letsel oploopt, dat je kosten daarvan afwentelt op de rest van de samenleving. Het plezier is voor jou, maar de kosten zijn voor de samenleving. Bij verzekerbare risico’s geldt dat iedereen een gelijk risico loopt en daar dus gelijk voor zou moeten betalen. Bij onverzekerbare risico’s geldt dat sommige mensen met grote talenten zijn geboren en andere mensen met grote handicaps. De mensen die zijn geboren met talenten hebben daar niets voor gedaan, even zeer als mensen die zijn geboren met handicaps. We zullen dus de kosten van de zorg moeten herverdelen tussen mensen die door hun handicaps grote zorgkosten hebben, en mensen die door hun toevallig gekregen gezondheid geen zorgkosten hebben.

Dat betekent dat ik drie verschillende mechanismen van zorgfinanciering voor mij zie: een zware accijns op allerlei risico’s die mensen bewust lopen: alcohol, tabak, soft drugs (legaliseren en belasten!), vet, zout en zout eten. Motorrijden, prostitutiebezoek, mobiele telefoons. You name it, zolang er een bewijsbaar medisch risico is van de consumptie, dan zul je ervoor moeten betalen, vooraf. Zo kan je eigen verantwoordelijkheid verbinden aan de garantie voor zorg voor mensen die het nodig hebben. Voor verzekerbare risico’s voldoet een verzekering met een gelijke premie voor allen: iedereen loopt een gelijk risico. En onverzekerbare risico’s moeten betaald worden door een premie die afhankelijk is van inkomen: de mensen die meer door toeval talenten hebben en dus meer verdiencapaciteit moeten betalen voor mensen die door toeval veel zorgkosten oplopen.

Eigen verantwoordelijkheid lijkt me een liberaal principe, maar je moet het toepassen waar mensen zelf risico’s lopen, niet voor mensen die er niets aan kunnen doen.
[cmon]