COLUMN - van Prof.Dr. Bert van den Braak
Artikel 85 van de Grondwet bepaalt dat een voorstel van wet zoals het door de Tweede Kamer is aangenomen ter overweging aan de Eerste Kamer wordt gezonden. De Eerste Kamer komt bij wetgeving dus pas in beeld nadat zij een wetsvoorstel heeft toegezonden gekregen.
De brief waarin oppositionele fracties minister Kuipers waarschuwen rekening te houden met een wens van de Eerste Kamer is in die zin inconstitutioneel. De Eerste Kamer verlangt dat de (nog in te dienen) coronawet bepalingen bevat waardoor de Eerste Kamer de mogelijkheid krijgt om mee te praten over uitvoeringsmaatregelen.
Nu kun je de stelling innemen dat het wetsvoorstel in consultatie is en dat ook leden/fracties van de Eerste Kamer de mogelijkheid hebben om commentaar te leveren en zelfs wensen te formuleren. Het is aan de minister om daaraan wel of niet tegemoet te komen. De Eerste Kamer is echter zelf speler in het wetgevingsproces, met als krachtig middel het vetorecht. De Eerste Kamer kan zo de minister nagenoeg dwingen zijn wetsvoorstel op voorhand aan te passen, los van wat de Tweede Kamer daar van vindt.
Over de vraag of zeggenschap van de Eerste Kamer bij uitvoeringsmaatregelen noodzakelijk is, kan worden getwist. Ook daarbij geldt het primaat van de Tweede Kamer: die kan het kabinet op dat punt controleren. Overigens heeft de Eerste Kamer het recht van interpellatie en is ook zij bij machte het kabinet ter verantwoording te roepen.
Over wat de ‘roeping’ van de Eerste Kamer is, kan worden gediscussieerd. Veel leden zien toetsing op uitvoerbaarheid, rechtmatigheid en kwaliteit als belangrijkste taak. De politieke keuzes moeten door de Tweede Kamer worden gemaakt (veel partijen erkennen het politieke ‘primaat’ van de Eerste Kamer.
Toen er in 1974 discussie was over de vraag of de Eerste Kamer een novelle (een aanpassing van een wet of wetsvoorstel) mocht ‘afdwingen’ oordeelde de Raad van State dat dit niet inconstitutioneel was, omdat de keuze om dat te doen, primair bij het kabinet lag. Ook een beleidsmatige aanpassing mocht worden ‘afgedwongen’ (door dreiging door de Eerste Kamer met verwerping van het oorspronkelijke wetsvoorstel) mits dat maar met enige terughoudendheid zou gebeuren.
Toen ging het echter om wetgeving die de Tweede Kamer al was gepasseerd. Bij de verzonden brief gaat het om een wetsvoorstel dat zelfs nog niet is ingediend. Het is onbegrijpelijk dat partijen als PvdA en GroenLinks, die altijd nadrukkelijk wijzen op het primaat van de Tweede Kamer, deze brief mede hebben meeondertekend. In 1974 maakten PvdA en GroenLinks-voorloper PPR zelfs bezwaar tegen de novelleprocedure, die zij als een verkapt recht van amendement voor de Senaat zagen.
Als minister Kuipers zwicht, dan kan de Eerste Kamer voortaan bepalen hoe de wetgeving die zij, na aanvaarding door de Tweede Kamer krijgt toegezonden, eruit moet zien. Dat is de omgekeerde staatsrechtelijke wereld.
Deze column verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut.
-o-o-o-
Toevoeging redactie Sargasso:
Het gaat om het concept-wetsvoorstel Eerste tranche wijziging Wet publieke gezondheid (Wpg). Dat is in juli voor advies naar de Raad van State gestuurd, nadat het in juni op Internetconsultatie ter inzage was (alwaar het concept en de memorie van toelichting in te zien is).
Het Nederlands Genootschap Burgemeesters, het Veiligheidsberaad en de Vereniging Nederlandse Gemeenten reageerden gezamenlijk op de consultatie en vinden het sterk voor verbetering vatbaar: “Zeker met de huidige teksten wordt eerder meer onduidelijkheid gecreëerd, dan dat een bijdrage wordt geleverd aan een nieuw robuust stelsel“.
De SGP ondertekende als enige oppositiepartij de brief niet, onder andere omdat de brief veel te vroeg komt en het advies van de Raad van State wordt afgewacht. “Dit is niet de koninklijke weg”, zei SGP-senator Van Dijk. Hij vindt “dat we met een dergelijke brief het gezag van instituties als de Raad van State en de Senaat ondergraven”. (bron: Reformatorisch Dagblad).
Reacties (11)
Zoals ik al eerder plaatste maar wat niet wordt vermeld in de column van Van den Braak; het oneigenlijke gebruik van de 1e Kamer verplaatst zich al naar de Provinciale verkiezingen :
“BBB zet er vol op in om in alle provincies te zijn vertegenwoordigd. “Daar staat veel te gebeuren op stikstofgebied”, benadrukt Van der Plas, die erop wijst dat de Staten ook de Eerste Kamer kiezen. Als BBB daarin komt, denkt ze dat het kabinet er niet omheen kan om ook met haar partij te onderhandelen”.
https://nos.nl/artikel/2440421-op-zoek-naar-perfecte-statenlid-bbb-bezig-met-megaklus
Omdat de column daar niet over gaat en ook niet relevant is voor wat de columnist wil zeggen.
Heb jij een hele andere column gelezen?
Het is heel relevant voor wat de columnist wil zeggen, het past 1 op 1 in het verhaal.
De column gaat niet over de Provinciale verkiezingen, gaat niet over de BBB en ook niet over wat de BBB in de Eerste Kamer denkt te kunnen doen. In heel de column komt ‘Provinciale verkiezingen’ en ‘BBB” niet voor, noch wordt er op enigerlei wijze naar verwezen.
De column gaat over een brief van een aantal Eerste Kamerleden die, volgens de columnist, invloed vooraf willen i.p.v. achteraf (= na indienen wet en afhandeling door Tweede Kamer).
Heeft Van der Plas ergens gezegd dat ze door deelname aan Eerste Kamer invloed denkt te kunnen krijgen op dat voortraject van wetgeving?
Dat is inderdaad een tekortkoming in de column, hetgeen ik de columnist overigens niet kwalijk neem.
Het is ook niet verboden een aanvulling te geven die perfect in de column had gepast.
Met haar aankondiging probeert ze nota benen al invloed uit te oefenen nog vóór ze zelfs maar in de 1e Kamer zit. Drie keer raden wat ze (haar secondanten in de 1e Kamer) gaat doen als een wet eerst nog door de 2e Kamer moet.
Het afschaffen van de eerste kamer mag wat mij betreft weer hoger op de agenda. Het lever alleen maar extra veto-mogelijkheden op, het tast de besluitvaardigheid aan en het is minder democratisch.
Van den Braak heeft vanuit de invalshoek van het staatsrecht een punt. Er is ook nog een politieke kant. De brief van de Eerste Kamerleden suggereert kritiek op de collega’s ‘aan de overzijde’. Als in de Eerste Kamer het gevoel bestaat dat de Tweede Kamer zich te gemakkelijk laat leiden door de regering en daardoor ondeugdelijke wetten aflevert kun je dat uit politiek oogpunt gezien moeilijk negeren. Misschien wordt het tijd voor partijgenoten van beide Kamers om dat eens met elkaar uit te praten.
Het is effectiever en efficiënter dat de eerste kamer vooraf onderhandelt, dan dat hij achteraf een voorstel afkeurt.
Oorspronkelijk was de eerste kamer bedoeld om de koning meer macht te geven (hij benoemde de leden), en we kunnen discussiëren of de eerste kamer nodig is, maar een wet is pas van kracht als de tweede en eerste kamer hem goedgekeurd hebben.
Ik vind goed dat de eerste kamerleden laten merken dat ze die macht hebben, dan weten de kiezers wat er op het spel staat bij de provinciale verkiezingen.
Het is een andere situatie als de eerste kamer iets besluit dat de tweede kamer niet goedgekeurd heeft.
De eerste kamer mag dus niet voorstellen veranderen. Maar een minister mag natuurlijk wel beloften doen.
“De Eerste Kamer werd in 1815 gevormd door de splitsing van de Staten-Generaal in twee kamers, op verzoek van de zuidelijke provincies die de adel een plaats in het parlement wilden geven. De noordelijke provincies aanvaardden dit, onder de voorwaarde dat niet alleen adel lid kon worden, maar allen die “door diensten aan den Staat bewezen, door hunne geboorte of gegoedheid onder de aanzienlijksten van de lande behoren”.[1]
De Koning benoemde de leden van de Eerste Kamer voor het leven, de reden dat de Eerste Kamer gezien werd als het ‘bolwerk van de Kroon’. ”
https://nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_Kamer_der_Staten-Generaal
Daarmee maak je dus de facto de provinciale verkiezingen een speelbal van de 1e Kamer en zet je de provincie in hun eigen verkiezingen opzij als niets beduidend.
Als je vindt dat ze die macht moeten hebben, dan moet je de 1e Kamer rechtstreeks door de kiezer laten kiezen en niet via de happy few van de Provincie van wie je niet zeker weet wie ze in de 1e Kamer gaan zetten en bij slechts 56% opkomst.
Goed dat er aandacht wordt gegeven aan constitutionele zuiverheid, ik hoop dat de Eerste Kamer zo lang mogelijk apolitiek van karakter blijft. Het wordt helaas steeds moeilijker om dit vol te houden omdat iedere partij in de Tweede Kamer af en toe behoefte heeft om de Eerste Kamer te beïnvloeden.