Een staalkaart van de Grote Depressie

Nog maar vlak voor de invoering van Roosevelt’s New Deal en de totstandkoming van de grootschalige Marshall hulp, kenden de Verenigde Staten een geheel andere economische werkelijkheid. Zwarte Donderdag (24 oktober 1929, waarbij de aandelenkoersen instortten) veroorzaakte een volledige instorting van het economisch systeem die men nu alom kent als de Grote Depressie van de jaren ’30. Het gevolg was een daling van 40% van het Bruto Nationaal Product en een werkloosheid die steeg naar 25% van de beroepsbevolking. Men rekende uit dat wanneer men de conjuncturele beweging zou volgen, het dertig jaar zou duren voordat men weer hetzelfde niveau als voor die bewuste donderdag zou bereiken. Ondanks het liberale karakter van de Amerikaanse staat achtte men het dit keer noodzakelijk om in te grijpen. Roosevelt’s politiek richtte zich in eerste instantie op het herstel
van het bankwezen, maar dit was niet genoeg om de gehele economie te stimuleren. De gevolgen van de depressie waren daardoor nog lang voelbaar. Het ergst daarbij werden de boeren op het platteland getroffen. Zij bezaten nagenoeg niets meer en waren niet in staat om leningen af te sluiten bij de banken om een nieuwe start te maken. Pas tijdens de Tweede Wereldoorlog werd dankzij daadkrachtige staatsinterventie de industriële productie meer dan verdubbeld en kropen de Verenigde Staten op naar de status van economische grootmacht die ze nu nog steeds bezitten.

Eind jaren ’30 kregen zo’n vijftien fotografen de opdracht van de Farm Security Administration (FSA) om de gevolgen van de depressie op het platteland vast te leggen. Deze speciaal opgerichte overheidsinstelling had tot doel om draagvlak te creëren bij het congres en de bevolking om het controversiële beleid van gedwongen herhuisvesting van arme boeren te kunnen uitvoeren. Het resultaat was onbedoeld tweeledig; enerzijds slaagden de fotografen erin de schrijnende armoede in beeld uit te drukken, anderzijds vormen de foto’s een staalkaart van de Amerikaanse geschiedenis van de jaren ’30 en ’40. Het project dat onder de noemer Bound for Glory in Foam te zien is, is één van de omvangrijkste foto-documentatieprojecten dat in opdracht van de overheid is uitgevoerd. Het resulteerde in meer dan 160.000 foto’s die bewaard worden in de Library of Congress in Washington. De meeste foto’s zijn zwart/wit waarbij Dorothea Lange’s Migrant Mother (1936), een portret van een vrouw die lijdzaam doch strijdbaar in de lens kijkt waarbij haar kinderen zich uit schaamte lijken te hebben afgewend, de bekendste is (zie link). Het gezin leefde in een kamp van rondtrekkende abeiders en heeft zichzelf moeten voeden met bevroren groenten van omliggende akkers en vogels die door haar kinderen werden gevangen. In 1960 verklaarde Lange (1895 – 1965) dat de moeder zich leek te realiseren dat de foto’s haar konden helpen en zodoende hielp zij de fotografe met dit krachtige beeld in een soort van verbond tussen geportretteerde en fotografe.

Minder bekend was dat er in die tijd ook kleurenfoto’s zijn gemaakt. Vanaf 1939 was de zogenaamde ‘Kodachrome’ techniek van Eastman Kodak zo goed ontwikkeld dat kleurschakeringen konden worden behouden. Ondanks dat er maar achttien foto’s per rolletje van 35 mm konden worden gemaakt en de ontwikkelingskosten aanzienlijk waren, leverde de nieuwe techniek zulke heldere kleuren op dat men er enthousiast gebruik van ging maken. Op deze foto’s concentreert Bound for Glory zich, aangevuld met een aantal bekende zwart/wit werken. De kleurenfoto’s zijn namelijk pas onlangs boven water gekomen uit het
archief en gecatalogiseerd. De nooit eerder in Europa vertoonde foto’s zijn unieke beelden die dankij de lichtheid in kleuren doen denken aan oorspronkelijk zwart/witte films die later ingekleurd zijn. Dit geeft een surrealistische lading mee aan de voorgeschotelde beelden.

Belangrijkste fotografen wiens werk getoond wordt zijn Jack Delano, Marion Post Wolcott en Russell Lee. Aan het begin van de tentoonstelling is de armoede nog niet zo zichtbaar; de beelden laten winkels, tankstations, arbeiders op katoenakkers en dorpsfeesten zien. Bij Lee wordt deze armoede een stuk zichtbaarder. Halverwege de jaren ’30 gaat hij naar Pie Town, New Mexico, letterlijk ontstaan als dorp waarin men taarten verkocht dat in 1909 is gesticht als gevolg van de vlucht voor de stofwinden in Texas. In deze gemeenschap leven grote families in plaggenhutten en uitgegraven woonholen die sober zijn ingericht. Om zich aan de armoede te kunnen onttrekken heeft men een collectief systeem opgezet van zelfredzaamheid en gemeenschappelijke inspanning. Men ziet de plattelandspioniers met gescheurde hoeden en versleten kleren met grote families in nauwe behuizingen waaraan een stuk grond grenst voor de verbouw van bloemkool of bonen. Het enige vermaak vindt men in de square dances waarbij men er met de hele familie op uit trekt om de uitzichtloze situatie voor even te kunnen vergeten.

Bound for glory is nog tot t/m 7 september te zien in Foam

Foam
Library of Congress
Migrant Mother