Nu de spanning in de gedoogconstructie toeneemt, wordt het tijd om de staatsrechtelijke kaarten te schudden. Kan er een nieuw gedoogblok onder het kabinet Rutte worden gezet? Of is het woord meteen aan de kiezer, als de PVV het gedoogakkoord opzegt?
Staatsrechtelijk gebeurt er eigenlijk niets als de PVV het voor gezien houdt. Alleen als de Tweede Kamer een motie van wantrouwen tegen het kabinet aanneemt, dan moet er ontslag worden aangeboden en schrijft de ‘Conventie van 1966′ (Maximaal één volwaardig kabinet per verkiezingsuitslag) voor dat in beginsel nieuwe verkiezingen moeten volgen. Maar tot die tijd lijkt er staatsrechtelijk niet zoveel te verhapstukken. Er zijn geen PVV-ministers die het kabinet in hun val zouden kunnen meetrekken.
Het zou een mooi experiment zijn om het minderheidskabinet gewoon te laten zitten. Dat kan als de andere partijen (of misschien de PVV ook wel) besluiten het wantrouwensvotum in de binnenzak te houden. Het kabinet, op zijn beurt, zal dan moeten accepteren dat wetgeving ter uitvoering van het gedoogakkoord stokt. Het ligt niet voor de hand dat partijen die zich nu fel tegen die plannen hebben uitgesproken, zich alsnog laten verleiden de plannen te steunen. In de politiek wordt vaak in linzenmoes gehandeld, maar zo openlijk dat de PvdA de absurde verhoging van het griffierecht opeens wel zou steunen onder verwijzing naar de schrapping van de JSF – dat wordt wel heel gortig. Als er nieuwe voorstanders worden gezocht voor de bezuinigingsoperatie zal het kabinet moeten bewegen om het ook voor nieuwe voorstanders verkoopbaar te houden. Misschien is het wel realistisch om de Kunduz-combinatie het genoegen te gunnen om plannen uit het gedoogakkoord door de shredder te mogen halen, om vervolgens de onderhandelingen te beginnen over de begroting van 2013.
Daarnaast, zo constateerde Goslinga vorige week in een mooi betoog, heeft dit kabinet wel een PVV-stempel meegekregen. Daar zullen andere partijen niet mee geassocieerd willen worden, dus zal het kabinet zich daarvan moeten ontworstelen, bijvoorbeeld door expliciet afstand te doen van het moslimpesten met boerkaverboden en van de caviapolitie. Het kabinet zal zich moeten terugtrekken op neutrale gronden. Als dat lukt, dan zou het kabinet gewoon kunnen blijven zitten.
Tenzij de Conventie van 1966 zijn werk begint te doen, omdat hier eigenlijk toch sprake is van een ander kabinet, Rutte II. Normaal herken je een nieuw kabinet aan het indienen van collectief ontslag, gevolgd door een besluit van Beatrix om dit ontslag wel of niet te verlenen. In zo’n geval nummeren we door van Balkenende II naar Balkenende III. Dat is hier niet het geval. Het kabinet kan zijn omvorming tot neutral minderheidskabinet gewoon missionair ondergaan.
Toch is het heel goed verdedigbaar om dan van een nieuw kabinet Rutte II te spreken. Het regeerakkoord, het gedoogakkoord, het Constituerend Beraad, de Regeringsverklaring – alles waar dit kabinet tot nu to op gebouwd was, wordt fundamenteel herzien en vervangen door andere plannen met een andere toon. En dat zou volgens de Conventie van 1966 alleen via de kiezer kunnen. In beginsel, althans.
Reacties (7)
De PVV gaat het vertrouwen niet opzeggen. Met wie gaat Wilders daarna regeren?
Het kabinet, op zijn beurt, zal dan moeten accepteren dat wetgeving ter uitvoering van het gedoogakkoord stokt.
Het lijkt me sterk dat niet het zelfde voor het regeerakkoord (waar toch al geen eenduidige Kamermeerderheid voor was te vinden!) geldt. Vergeet niet dat de PVV alleen op grond van het gedoogakkoord heeft geaccepteerd dat het de regering niet op punten in het regeerakkoord ten val zal brengen.
Het lijkt me sterk dat als de PVV niet meer wil gedogen dat het kabinet dan kan blijven zitten zonder een nieuw akkoord. Er hoeven niet perse nieuwe verkiezingen te komen, maar dan moet de nieuwe gedoog/regeringspartners wel een goede deal geboden worden. Die kans lijkt me klein.
Uit interesse: Wat houdt de ‘conventie van 1966’ in? Is dat een formele afspraak waarvan de tekst ergens na te lezen is, of er in 1966 een precedent geweest? Google hielp mij dit keer niet…
Als je het stuk van Goslinga leest wordt het wel duidelijk.
Nee, het is een soort Nederlandse traditie (net als de meeste Nederlandse tradities overigens van recente oorsprong) dat er niet tussentijds van kabinet gewisseld “mag” worden zonder demissionair te gaan en als ze niet al in aantocht zijn nieuwe verkiezingen uit te schrijven. Het ligt aan de basis van het benoemen van buitenlandse wisselkabinetten tot ondemocratisch, waar de Sargassoredactie zich de laatste maand omvangrijk aan bezondigt.
Ideaal moment voor de PVV om te breken. Nog even flink de trom roeren mbt ontwikkelingssamenwerking en Europa en dan hopen op nieuwe verkiezingen.