Wat betekent de Miljoenennota voor de verschillen tussen lager en hoger opgeleiden? Op vrijwel alle onderwerpen die voor hoger opgeleiden belangrijk zijn wordt zwaar tot zeer zwaar bezuinigd. Zo zorgt de opkomst van populistische partijen voor een correctie van de diplomademocratie. ‘Dit is bij uitstek een law-and-order kabinet’. Een analyse van politiek filosoof Mark Bovens en politicoloog Anchrit Wille.
Opleidingsverschillen zijn een bron van sociale verschillen. Loop een willekeurige straat in en je ziet ze. Hebben de huizen geveltuintjes, ja/nee-stickers op de brievenbus en staan er bakfietsen voor de deur, dan weet je dat er hoger opgeleiden wonen. Zijn de tuinen volledig betegeld, hangt er een bordje met ‘hier-waak-ik’ en hangen er rolluiken voor de ramen, dan wonen er vooral lager opgeleiden.
Opleidingverschillen leiden ook tot verschillen in politieke opvattingen. Dat speelt vooral bij sociaal-culturele issues, zoals immigratie, integratie, criminaliteit en Europese eenwording. Lager opgeleiden zijn nationalistischer en meer op law and order gericht dan hoger opgeleiden, ze willen paal en perk stellen aan immigratie, zijn vaker vóór monoculturalisme en voor strenger straffen, maken zich vooral zorgen over de leefbaarheid in hun buurt en zijn sceptisch over Europese eenwording. Hoger opgeleiden zijn vaker kosmopolitisch georiënteerd, voorstander van open grenzen en van ruime ontwikkelingshulp, en ze maken zich eerder zorgen over de natuur en de wereldwijde klimaatverandering.
Die verschillen zijn de laatste jaren ook zichtbaar geworden in het politieke landschap. Electoraal-geograaf Josse de Voogd heeft laten zien dat in de straten met de bakfietsen wordt gestemd op sociaal-liberale partijen, zoals GroenLinks en D66. In de straten met de rolluiken stemt men vooral op nationalistische en populistische partijen, zoals Trots op Nederland, de SP en de PVV.
Dit is een kabinet van waakhonden en rolluiken
Wat betekent de Miljoenennota voor deze verschillen tussen lager en hoger opgeleiden? Het zal duidelijk zijn dat dit geen kabinet is van geveltuintjes en bakfietsen, maar van waakhonden en rolluiken. De lijn van het regeer- en vooral van het gedoogakkoord wordt komend jaar verder doorgetrokken. Op vrijwel alle onderwerpen die voor hoger opgeleiden belangrijk zijn wordt zwaar tot zeer zwaar bezuinigd: natuur en milieu, cultuur, hoger onderwijs, ontwikkelingshulp. Geen aandacht voor geveltuintjes dus en al helemaal niet voor de ecologische hoofdstructuur. Voor bakfietsen is er overigens wel meer ruimte. Bij Infrastructuur en Milieu wordt er extra geld uitgetrokken voor fietsenstallingen bij stations. Maar in de Randstad komt er vooral ook veel extra ruimte voor asfalt en auto’s.
Dit is ook bij uitstek een law-and-order kabinet, en ook in dat opzicht wordt de politieke agenda van veel lager opgeleiden goed bediend. Op sociaal-cultureel gebied is de invloed van de PVV duidelijk zichtbaar. Er wordt gewerkt aan de invoering van minimumstraffen, er komt een verbod op het dragen van boerka’s in de openbare ruimte, er komen animal cops en het landelijke nummer 1-1-4 (‘redt een dier’) wordt operationeel. Die laatste maatregelen zijn echter niet bedoeld voor de bescherming van zeggekorfslakken, kamsalamanders of korenwolven, waar de hoger opgeleiden zich druk over maken, maar vooral voor honden, katten en andere aaibare dieren.
Voor vreemdelingen worden, voorzover de EU het toelaat, de rolluiken nog verder neergelaten. Illegaal verblijf in ons land wordt strafbaar, uitgeprocedeerde gezinnen met kinderen zullen sneller worden uitgezet, de rechtsbijstand voor vreemdelingen wordt verder ingeperkt, en immigranten moeten zelf gaan betalen voor hun verplichte inburgeringcursus.
Het is, kortom, een kabinet waarbij nationalistisch Nederland zijn vingers kan aflikken. Op één uitzondering na en dat is de EU. Met Europa gaat het inmiddels zo slecht dat het kabinet zich steeds meer vóór Europese samenwerking moet uitspreken. Anders zijn de noodfondsen en garanties aan Griekenland helemaal niet te verkopen. Het kabinet gaat dan ook niet mee in de euroscepsis van de PVV en heeft veel warme woorden over voor de Europese Unie.
Henk en Ingrid zijn sociaal economisch eerder links dan rechts
Hoe zit het met de sociaal-economische dimensie, met de tegenstelling tussen overheid en markt en tussen arbeid en kapitaal? Is het ook een kabinet dat rechts is op sociaal-economisch gebied? Hier is het beeld genuanceerder. Dit is zeker geen libertair anti-overheidskabinet. Veel bezuinigingen zijn vooral ombuigingen. De overheid stoot geen taken af, maar verhoogt de lasten voor de burger, bijvoorbeeld bij de kinderopvang en in de zorg. Opvallend is ook dat op sommige terreinen, zoals bij de kinderbijslag en kindgebonden budgetten, maar ook in de zorg, bij de tegemoetkoming voor chronisch zieken en gehandicapten en de algemene heffingskorting, bijdragen inkomensafhankelijk worden gemaakt. Dat geldt ook voor de invoering van een sociaal leenstelsel in de masterfase van het hoger onderwijs. Daarmee worden lagere inkomens, en daarmee de lager opgeleiden, verhoudingsgewijs gespaard.
Hogere lasten en inkomensnivellering zou je niet verwachten van een kabinet waarbij ‘rechts zijn vingers aflikt’. Ze lijken tenminste voor een deel op het conto te komen van de PVV. Wilders is ooit rechts de VVD uitgestapt, en was een geharnast criticus van de verzorgingsstaat, maar heeft zich om electorale redenen de laatste jaren steeds meer ontpopt als een verdediger van diezelfde verzorgingsstaat. Henk en Ingrid mogen dan wel nationalistisch en van de law and order zijn, in sociaal economisch opzicht zijn ze eerder links dan rechts.
In een kennissamenleving bepaalt opleiding immers ook je sociale en maatschappelijke positie. Lager opgeleiden verdienen minder dan hoger opgeleiden, zijn veel vaker werkloos, worden eerder ontslagen en vinden minder snel een nieuwe baan. Lager opgeleiden leven ook bijna zeven jaar korter dan academici en hebben vaker en langer last van chronische ziekten. Ze hebben daarom veel te verliezen bij al te rigoureuze ingrepen in de sociale zekerheid, het ontslagrecht, of de zorg. Wilders lijkt zich dat te hebben gerealiseerd en staat nu – bien étonnés de se trouver ensemble – samen met de SP en de PvdA pal voor de belangen van de ‘kleine man’.
De Miljoenennota doet dan ook sterk denken aan het beleid in Denemarken: behoud van de verzorgingsstaat, in combinatie met een zeer restrictieve, nationalistische immigratiepolitiek. In de sociologie heet dat ook wel verzorgingsstaatchauvinisme. In gewone mensentaal: eigen burgers eerst. Daarmee is dit een kabinet, vooral in sociaal-cultureel, maar deels ook in sociaal-economisch opzicht, eerder een kabinet voor lager dan voor hoger opgeleiden. Zo zorgt de opkomst van populistische partijen voor een correctie van de diplomademocratie.
Mark Bovens en Anchrit Wille zijn verbonden aan de Universiteit Utrecht, respectievelijk de Universiteit Leiden. Ze publiceerden eerder dit jaar het boek Diplomademocratie.
Reacties (20)
Leuke analyse, maar wel selectief geplukt uit het regeringsbeleid om je eigen analyse te ondersteunen.
Zijn er ook andere trends?
Mensen met een lage opleiding die weinig verdienen hebben door dit kabinet ook nog veel minder kans om een hoge opleiding af te maken en meer te gaan verdienen (afgezien van The American Dream – je eigen bedrijf starten). Dit kabinet is meer voor de fysieke mobiliteit dan voor de sociale (opwaartse) mobiliteit.
Law and order is ook “voor de JSF zijn”, dunkt me. En een grotere defensie (die je dan alleen inzet voor het behoud van eigen olietoevoer en niet voor vage vredesmissies).
Is het niet een leuk taakje voor de nieuwe dataredacteur Laura om eens dieper in deze materie te duiken? Is er bijv. ook een onderscheid te maken tussen hoger opgeleiden? Hbo vs. universiteit, en zijn heao-ers en ingenieurs meer van de rolluiken en de “hier waak ik” dan de cultureel antropologen en sociaal-pedagogische werkers?
Beetje simplistisch stuk.
Filosoof Mark Bovens en Politicoloog Anchrit Wille, hoe oud zijn jullie al?
En door met zoveel dédain te blijven spreken over de lager opgeleiden, maak je het alleen maar erger.
Al lezend lijkt het dat Henk en Ingrid leuk bediend worden door dit kabinet/de PVV, immers hun voorzieningen lijken te worden gespaard. Feit is dat voorzieningen worden gesloopt: de zorg wordt duurder en kariger, onderwijs minder toegankelijk en docenten onderbetaald en dus slechter, vooral aandacht voor asfalt niet voor openbaar vervoer, een pensioenstelsel afgebroken en de noodzaak van dit al wordt nergens aangetoond. Men praat elkaar na terwijl de graaiers hun gang kunnen blijven gaan. Nederland wil banken niet extra belasten (voorstel Barosso). De gokbeursen, waar rijk zich verrijkt blijven ongemoeid. Alleen al het begrip de “echte economie” is te walgelijk voor woorden. Kortom een kabinet voor ik eerst, niet voor de laag opgeleiden, die betalen de rekening.
Sommige standpunten zijn een beetje kort-door-de-bocht. Teveel hokjes denken.
Bridge de gap; stem als hoger opgeleide SP!
Mart zegt:
‘Bridge de gap; stem als hoger opgeleide SP!’
Die neiging hebben sommige linkse hoger opgeleiden nu. Het zal echter leiden tot nieuwe gaps. Want die linkse hoger opgeleiden denken veel progressiever/linkser dan de meeste lager opgeleide SP-kiezers. De SP blijft daardoor teveel in de linkerbovenhoek (links én progressief) zitten. Als zij ervoor zou kiezen een echte sociaal-conservatieve partij te worden, wordt ze verreweg de grootste en eet ze PVV en CDA leeg. Dat zou voor links gunstiger zijn dan wat er nu gebeurd. Nu probeert de SP de PvdA en GroenLinks leeg te eten. En dat doen ze met veel genoegen. Vervolgens verwacht men wel dat die partijen kiezen voor een ‘links kabinet’. Maar dat kan niet want er is geen meerderheid, omdat de SP niet genoeg haar best doet om laagopgeleide links conservatieve kiezers van rechts terug te halen.
weer zo’n papieren stuk online.
Voor het gemak maar eens even ingaan op de geografische analyse: Graag een link naar het stuk van De Voogd. Ik ben benieuwd naar het onderzoek. Heeft hij bakfietsen geteld?
de inleiding:
“Opleidingsverschillen zijn een bron van sociale verschillen. Loop een willekeurige straat in en je ziet ze. Hebben de huizen geveltuintjes, ja/nee-stickers op de brievenbus en staan er bakfietsen voor de deur, dan weet je dat er hoger opgeleiden wonen. Zijn de tuinen volledig betegeld, hangt er een bordje met ‘hier-waak-ik’ en hangen er rolluiken voor de ramen, dan wonen er vooral lager opgeleiden.”
De analyse deugt voor geen meter.
1) opleidingsverschillen? (beta’s vs alfa’s; hoog vs laag; premammoet wet vs postmammoetwet)
2) sociale verschillen zijn ook een bron voor ‘opleidingsverschillen’. Er is een probleem met de causaliteit
3) de in de tekst geduide verschillen zijn vooralsnog niet sociaal, maar ruimtelijk. Sociale verschillen zijn er niet mee bewezen.
De hier geformuleerde hypothese is dan:
opleidingsverschillen leiden tot sociale verschillen en die leiden tot ruimtelijke verschillen. Eendimensionaal, ongenuanceerd, overgeinterpreteerd.
Ik vraag me af wat De Voogd vindt van dit gebruik van zijn onderzoek.
Vervolgens wordt de misplaatste indicator (rolluiken en waakhonden) ingezet om de rest van het beleid te illustreren.
Ga ik door op de Rolluiken. Wie uit de randstad komt, weet het misschien niet, maar in de grensstreken komen rolluiken veel meer voor. Zowel aan de Duitse grens als aan de Belgische en dan met name op het land en in de dorpen. Het is een verschijnsel van de periferie van het land. Daarmee kan de huidige politiek ook als provinciaal geduid worden (lijkt me trouwens ook terecht). De waakhonden passen trouwens ook prima in deze donderdagochtend-uit-de-dikkeduimhypothese.
Met de informatie in bovenstaand artikel kom ik dan maar tot die conclusie: het huidige regeringsbeleid is provinciaal. Eng. Op de eigen vierkante millimeter. Oogkleppen voor al het moois dat er buiten is en bekrompen fixatie op behoud van het bekende.
Hier de link naar mijn boek:
http://wetenschappelijkbureau.groenlinks.nl/node/71331
en een eerder artikel:
http://wetenschappelijkbureau.groenlinks.nl/node/46200
Nee, de bakfietsen heb ik niet geteld. Maar de patronen zijn duidelijk zichtbaar in het land en in de steden. Het betrof een beperkt onderzoek qua tijd en middelen, hoop het ergens verder uit te kunnen werken (bv op individueel niveau).
Inderdaad is ook mijn kritische noot dat er grote verschillen zijn bínnen opleidingsniveaus. In de linkse bakfietswijken wonen vooral hoger opgeleiden uit de sociaal-culturele hoek. Hoger opgeleiden uit andere sectoren (bedrijfsleven etc) stemmen juist rechtser dan lager opgeleiden en wonen ook vaker in groeikernen.
Er is een verband tussen rolluiken en PVV percentages, en er is een verband tussen lager opgeleiden en de percentages PVV stemmen. Het zijn twee verbanden die echter niet per se met elkaar samenhangen. Een verband tussen rolluiken en lager opgeleiden gaat niet altijd op. Hier in Nijmegen klopt het wel, maar verder verschilt het erg per regio. Friesland heeft veel lager opgeleiden, maar weinig PVV-stemmers en weinig rolluiken. Dit in tegenstelling tot Limburg. Er heerst een andere politieke cultuur.
Het huidige kabinet is vooral een kabinet van provinciaal zuidelijk Nederland.
Ik woon in een wijk met geveltuinen, stickers op de deur en bakfietsen, en bij mij in de wijk woont alles van alleen lagere school tot universitair opgeleid. 2 wijken verder, vrijwel precies dezelfde huizen, wonen voornamelijk mensen met een lager inkomen, niet 1 heeft er een rolluik, waakhond of overdadig veel tegels in de tuin. In tegendeel de meeste ramen zijn uitbundig en kitscherig versierd. Een bakfiets hebben ze inderdaad niet, al zouden ze die hebben hebben zou die binnen de kortste keren gesloopt of gejat worden. Zowiezo is een bakfiets een vrij nutteloos grachtengordelstatussymbool, waar je verder weinig aan hebt en die mensen geven dat geld liever uit aan een smartphone, scooter of grootbeeld TV.
In die wijk hangen wel veel PVV posters voor de ramen, althans bij de overgebleven autochtonen die daar in de minderheid aan het raken zijn. En dan zijn ze zich bij de PvdA nog steeds aan het afvragen, waarom zij zowel links als rechts worden ingehaald door de PVV. Misschien dat zij met hun bakfiets ook eens naar de wijk van Henk en Ingrid moeten begeven, ik begreep dat Diederik Samson daar per ongeluk al eens verdwaald is geraakt.
Feitelijk bedient dit kabinet gewoon de hele bevolking, dat de auteur niet meer weet of het links of rechts is, is daar wel een bewijs van. De linkse oppositie weet er ook niet helemaal raad mee, ze stemmen ook de hele tijd met de coalitie mee, niet voor het landsbelang, maar domweg omdat dat delen uit hun partij programma zijn. Veel verder dan een beetje afgeven op de toon van Wilders komen ze niet.
Zowiezo is een bakfiets een vrij nutteloos grachtengordelstatussymbool, waar je verder weinig aan hebt en die mensen geven dat geld liever uit aan een smartphone, scooter of grootbeeld TV.
Dit is een zijsprong, maar de logica hier ontgaat me een beetje. Van alle genoemde objecten is de bakfiets verreweg de meest praktische.
Maar even nu even terug naar de kern. Er zit een ontzettend groot gat in het verhaal. Er wordt vanuit gegaan dat de keuzes die gemaakt worden, niet meer zijn dan voorkeuren. Nou kan je dat misschien nog verdedigen over de zeggekorfslak vs. de pitbull van Henk & Ingrid of bij cultuursubsidies, maar vaker is die neutraliteit er helemaal niet.
Sommig beleid is gewoon beter dan ander. Zo zijn langere straffen aantoonbaar helemaal geen goede manier om criminaliteit terug te brengen. Verder heeft vooral de PVV er een handje van om feitelijke informatie keihard te negeren of gewoon te liegen als het zo uitkomt om beleid te verdedigen of in te voeren.
Waarom zijn langere straffen aantoonbaar geen goede manier? Voor die stelling, dat langer straffen geen goede manier is, is nog nooit enig bewijs geleverd!
Lange en zware straffen werken wel!
Voor die stelling, dat langer straffen geen goede manier is, is nog nooit enig bewijs geleverd!
Kom op, het is criminologie voor beginners. Linkje? Linkje!:
“Fifty studies dating from 1958 involving 336,052 offenders produced 325 correlations between recidivism and (a) length of time in prison and recidivism or (b) serving a prison sentence vs. receiving a community-based sanction. The data was analysed using quantitative methods (i.e., meta-analysis) to determine whether prison reduced criminal behaviour or recidivism.
The results were as follows: under both of the above conditions, prison produced slight increases in recidivism. Secondly, there was some tendency for lower risk offenders to be more negatively affected by the prison experience.”
Als je een gevangenisstraf als een therapeutische sessie ziet dan zou je inderdaad zeggen dat langere gevangenisstraffen niet werken, zoals jouw quote aantoont. Maar als je de effectiviteit van de straf beschouwt als het aantal misdaden dat iemand pleegt vanaf het moment dat deze in het gevang wordt gezet totdat hij wordt weggedragen naar zijn laatste rustplaats, dan moet een langere gevangenisstraf wel significant a-therapeutisch werken wil de straat niet veiliger worden.
In dat verband is het ook interessant om te constateren dat uit de studie van Gendreau blijkt dat langgestraften een hoger risico op recidive kennen dan kortgestraften. Je zou bijna zeggen dat degenen die de zwaardere misdaden begaan, langer bestraft worden, toch nog te licht bestraft worden.
De logica van die gedachte ontgaat me volledig.
@Rob: Dat zit – als het goed is, ik heb het niet uitgebreid bekeken – automatisch in die statistiek verwerkt. Bij langere straffen zitten de boeven inderdaad langer in de gevangenis – wat ze dus minder kans geeft om te recidiveren – en dan nog is de recidive hoger.
In dat geval is die gevangenisstraf echt significant a-therapeutisch :)