Duyvendak en de moraal

De passage in zijn te verschijnen boek waarin GroenLinks-Kamerlid Wijnand Duyvendak toegeeft te hebben deelgenomen aan een inbraak in het Ministerie van Economische Zaken brengt GroenLinks schade toe, zo heeft Femke Halsema gezegd. Ja, dank je de koekkoek, maar wat betekent dit voor het functioneren van Duyvendak als Kamerlid? Kan iemand met een verleden als dit Kamerlid blijven?

Natuurlijk, rechts Nederland omschrijft milieu-activisten per definitie het liefst als terrorist en vindt dat hij moet aftreden. De achterban van GroenLinks en SP schijnt – in een onderzoek van Maurice de Hond, dat wel – de inbraak te billijken vanwege de idealistische achtergrond en ziet blijkbaar geen bezwaar. Moet een Kamerlid per definitie van onbesproken gedrag zijn? En wat betekent dat dan? Geen strafbare feiten hebben begaan? Geen feiten hebben begaan die wellicht ooit tot een veroordeling hadden kunnen leiden? Niet op familiefeestjes met z’n aangeschoten klauwen aan z’n schoonzus hebben zitten?  Volgens mij zijn dat geen bruikbare criteria. Zelfs niet als iemand een strafbaar feit heeft begaan en daarvoor in de gevangenis heeft gezeten. Na het uitzitten van je straf word je immers geacht je schuld aan de maatschappij te hebben voldaan. Of een partij dan nog met je in zee wil, is een tweede.

Essentieel lijkt mij de vraag of iemand zijn fout van destijds betreurt en er nadrukkelijk afstand van neemt. Dat laatste zal niet alleen in een fraaie voorbereide verklaring, maar ook in uitlatingen en gedrag binnen en buiten de Kamer moeten blijken. Dat gedrag mag niet doorgegaan zijn toen iemand (kandidaat)Kamerlid was bijvoorbeeld. Dan is er immers een directe tegenspraak tussen het gedrag in functie en het gedrag daarbuiten. Er zijn in de loop der jaren heel wat van dergelijke zaken voorgevallen met Kamerleden, waarbij de reacties zeer verschillend waren.

Onlangs pleitte bijvoorbeeld Charlie Aptroot van de VVD ervoor dat ondernemers belastingen die overduidelijk overbodig waren simpelweg niet zouden betalen. Natuurlijk, Charlie zit in de oppositie en is een populist van het zuiverste water, maar als Kamerlid is hij medeverantwoordelijk voor wetgeving die die belastingen regelt. Kan hij oproepen tot het niet betalen van belastingen? En wat als een ondernemer besluit dat hij de missie in Afghanistan overbodig vindt en daar óók niet voor wil betalen, wat zou Charlie dan vinden? Aptroot is blijkbaar van mening dat het resultaat van het parlementaire systeem niet per definitie voor alle Nederlanders geldt. Is zo iemand te handhaven? Blijkbaar wel, want Mark Rutte heeft er niet op gereageerd. Noch de Kamervoorzitter, trouwens.

Een aantal jaren geleden had GroenLinks zelf een akkefietje met Tara Singh Varma. Er hing al enige tijd een zweem van dubbele belangen rond haar, toen ze door de TROS in het nauw gebracht werd met een onderzoek naar haar handel en wandel. Ze besloot het over de zielige boeg te gooien en afscheid te nemen van de Kamer vanwege en ernstige ziekte. Ze nam afscheid gezeten in een rolstoel en kreeg volop lof toegezwaaid. Even later onthulde de TROS dat Singh Varma in elk geval geen fysieke ernstige ziekte had en het spel was uit. Zij was de toorn van haar partij voor.

Zo niet Sam Pormes, ook GroenLinks. Pormes, senator en van Molukse afkomst, werd in verband gebracht met de treinkaping in De Punt en met deelname aan trainingen in Jemen waar guerillia’s/terroristen/vrijheidsstrijders (doorhalen wat niet bij het gezichtspunt past) werden opgeleid. Hij had een geschiedenis van dubieuze zaken zoals mogelijke uitkeringsfraude, schieten op politiemensen – vrijgesproken door een fout in de tenlastelegging – en de twee bovengenoemde zaken. GroenLinks kwam laat tot het inzicht dat hij niet te handhaven was, waarbij als belangrijkste argument werd gebruikt dat Pormes deze zaken – of de exacte gang van zaken – had verzwegen tegenover zijn partij.

Aan de andere kant van het spectrum bevond zich Pieter Hofstra, VVD-boegbeeld van de automobilist. Klokkenluider Ad Bos uit de bouwfraude was door premier Balkenende enige tegemoetkoming geweigerd, omdat “het zijn (Bos’, Eric) maatschappelijke taak” was om deze zaken te melden. Even later bleek Pieter Hofstra als commissaris van een bouwbedrijf geweten te hebben van deelname van dat bedrijf aan illegale prijsafspraken. In de Kamer verdedigde Hofstra zich door te stellen dat het “niet zijn taak was” om deze misstanden te melden. Hofstra bleef zitten waar hij zat. In dit geval mocht een Kamerlid blijkbaar meer dubieus gedrag vertonen dan een gewone burger.

Als je de bovenstaande voorbeelden – in verschillende gradaties van ernst – bekijkt, zou Duyvendak dan moeten aftreden? Dat Hofstra destijds niet aftrad – of uit de partij werd gezet – is in elk geval geen enkele reden om Duyvendak te sparen. Belangrijker is of Duyvendak zaken destijds helder heeft gemeld aan GroenLinks, of hij daarmee niet heeft gewacht tot het verlopen van een eventuele verjaringstermijn en of zijn opvatting van destijds dat blijkbaar het doel de middelen heiligde niet in zijn handelen binnen en buiten de Kamer heeft doorgeklonken.

Het zou GroenLinks sieren om openheid te betrachten over de manier waarop deze zaken zijn gemeld en in hoeverre zaken zijn onderzocht. Duyvendak heeft weliswaar geen persoonlijk leed berokkend, zijn handelen destijds getuigt van een uiterst dubieuze moraal. Zijn moraal kan veranderd zijn, maar Duyvendak en GroenLinks kunnen niet klagen als daarover lastige vragen worden gesteld.