COLUMN - Het Financieel Dagblad berichtte begin dit jaar dat pensioenfondsen niet genoeg rendement behalen. Tussen 2006 en 2011 hebben de grootste vijftig pensioenfondsen gemiddeld zo’n vier procent rendement gehaald, wat minder is dan de stijging van hun verplichtingen. Niet zo gek dus dat pensioenfondsen op zoek zijn naar nieuwe manieren om geld te verdienen, zoals het opkopen van hypotheekobligaties. En dat zou best lucratief kunnen zijn: over de periode 2006-2011 was de gemiddelde hypotheekrente zo’n 4.8 procent. Maar het investeren van pensioenfondsen in hypotheken lijkt een omslachtige manier om hetzelfde te bereiken als wanneer je mensen hun pensioenopbouw laat gebruiken voor het afbetalen van hun hypotheek.
Pensioenfondsen financieren zich met premies die werknemers verplicht betalen. Daarna is het (binnen bepaalde regels) in principe aan het pensioenfonds hoe deze de premies wil beleggen, bijvoorbeeld door aandelen of obligaties te kopen, of door te beleggen in hypotheken, wat nu ook al op kleine schaal gebeurt. Het pensioenfonds geeft dan geld aan een bank, die in ruil daarvoor belooft hypotheekbetalingen aan het pensioenfonds te geven. Nu ontstaat een bijzondere situatie: werknemers leggen spaargeld in bij hun pensioenfonds, en het pensioenfonds koopt vervolgens via de bank de hypotheek van de werknemers. De werknemers financieren dus als het ware hun eigen hypotheek via het pensioenfonds, en betalen zichzelf terug via hun hypotheekaflossing die ze ontvangen in de vorm van pensioenkapitaal.
Dat lijkt omslachtig, en dat is het ook: je kan hetzelfde bereiken door mensen hun pensioenvermogen te laten gebruiken om hun hypotheek af te lossen. Verschil is wel dat je in deze situatie bespaart aan transactiekosten en risicopremies tussen werknemer en bank en tussen bank en pensioenfonds.
Economen Bas Jacobs en Lans Bovenberg stelden ook al eens voor om mensen eenmalig hun pensioengeld te laten gebruiken om hun hypotheek af te lossen. Hierbij ging het hen er vooral om de woningmarkt uit het slop te trekken. Een lagere hypotheek betekent makkelijker verhuizen omdat de kans op een restschuld lager wordt, en banken zijn misschien meer geneigd om nieuwe investeringen te doen wanneer ze minder hypotheekvermogen op hun balans hebben staan.
Er bestaan ook nadelen van mensen zelf hun pensioengeld te laten gebruiken voor hun hypotheek. Zo zijn degenen met de grootste hypotheek vaak jong en hebben ze dus nog een laag pensioenkapitaal. Daarnaast valt te denken aan kortzichtigheid waardoor mensen onvoldoende rekening houden met hun behoeften in de toekomst. Ook blijkt dat mensen het prettig vinden om verschillende spaarpotjes aan te houden voor verschillende doelen, ook al kost ze dit rendement. Op die manier kun je dus verklaren dat iemand tegelijkertijd een pensioenspaarpot en een hypotheek heeft, ook al kost die laatste meer dan die eerste oplevert. Ten slotte kan meespelen dat de opbouw van pensioenkapitaal niet belast wordt en je op je hypotheekbetalingen subsidie krijgt in de vorm van hypotheekrenteaftrek. Maar deze subsidies verstoren wellicht een optimale spaarkeuze, en het lijkt nogal vreemd om mensen op te leggen dat ze extra moeten sparen als diezelfde mensen vervolgens een stevige lening tegenover die besparingen zetten.
Momenteel ligt er een Kamerbrief van de ministeries van Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid die voorzichtig voorstelt pensioengeld te gebruiken voor hypotheekaflossing. Dit lijkt een goed plan om tenminste te onderzoeken, te meer omdat dit het Kabinet geld oplevert in de vorm van minder hypotheekrenteaftrek.
Reacties (18)
Daar komt dan nog bij dat de overheid niet meer kan graaien in de pensioenfondsen. Nadeel is wel dat in sommige gevallen je huis dan wel is afbetaald maar dat je dan geen pensioen meer hebt (voor 55-plussers bijvoorbeeld) en dan wordt je verplicht je huis met verlies te verkopen, de opbrengst op bijstandsniveau uit te geven en daarna mag je in de bijstand.
“Nu ontstaat een bijzondere situatie: werknemers leggen spaargeld in bij hun pensioenfonds, en het pensioenfonds koopt vervolgens via de bank de hypotheek van de werknemers. De werknemers financieren dus als het ware hun eigen hypotheek via het pensioenfonds, en betalen zichzelf terug via hun hypotheekaflossing die ze ontvangen in de vorm van pensioenkapitaal.”
Wat is daar zo bijzonder aan dan? Pensioen sparen heeft altijd betekent dat je spaargeld in legt bij een pensioenfonds dat de winst die wordt gemaakt op jouw arbeid aan jou geeft als pensioenkapitaal.
“Tussen 2006 en 2011 hebben de grootste vijftig pensioenfondsen gemiddeld zo’n vier procent rendement gehaald, wat minder is dan de stijging van hun verplichtingen. Niet zo gek dus dat pensioenfondsen op zoek zijn naar nieuwe manieren om geld te verdienen, zoals het opkopen van hypotheekobligaties. En dat zou best lucratief kunnen zijn: over de periode 2006-2011 was de gemiddelde hypotheekrente zo’n 4.8 procent.”
5% is zo’n beetje het hoogste wat je door investering kunt verdienen op de lange termijn, daar zitten de grote pensioenfondsen al aan en hoe dichter je bij die 5% komt hoe meer risico er is dat het allemaal “junk” blijkt te zijn. Als de verplichtingen door blijven stijgen moet dus de premie omhoog en/of de uitkering omlaag, hoe politiek gevoelig dat ook zal liggen want structureel meer dan 5% rendement verwachten van een pensioenfonds (of welke investeerder dan ook) is waanzin.
@1:
Nederland moet de huizenmarkt kleiner maken t.o.v. de totale economie, alles is veel duurder dan wat het waard is. We hebben het opgepompt tot absurde proporties en als land schieten we er niets mee op. Een huis kopen en bezitten moet minder het definierende deel van een Nederlands leven worden.
“Tussen 2006 en 2011 hebben de grootste vijftig pensioenfondsen gemiddeld zo’n vier procent rendement gehaald, wat minder is dan de stijging van hun verplichtingen”
Daar moet een vreemd rekensommetje aan ten grondslag liggen, zou het soms aan de keuze van de jaren liggen?
Het rendement van pensioenfondsen in de periode 2000-2010 was volgens onderzoek DNB (motie Besselaar) rekenkundig 4,8% en meetkundig 4,25% (dus inclusief de daling van de reserves in 2008 van zo’n € 230 mld) . De verplichtingen worden door de Nederlandse bank verplicht gewaardeerd tegen de risicovrije rentetermijnstructuur van ca 2,8%. Dat de verplichtingen meer stijgen is dus geen wonder. Wel een wonder is dat je met deze rente moet rekenen terwijl de beleggingen helemaal niet risicovrij zijn, maar dat is goed voor de jongeren: die strijken straks het rendementsvoordeel op.
Het ABP maakt in de laatste 20 jaar een rendement van 7,2%, PFZW laatste 10 jaar 8,6%, beide ondanks de crisis. Die pensioenfondsen zullen dus niet staan te dringen. ABP rekent met prudent reëel rendement van 3,25%.
Kortom het lijkt typisch weer een doelredenering om de financiële sector weer een beetje te helpen. De banken en dus ook de staat stelen al van de hypotheekgevers door een 1% te hoge hypotheekrente. De staat (ABN-Amro/SNS) steelt dan ook weer van de staat omdat de andere hand meebetaalt aan de hoge rente door de hypotheekrenteaftrek.
@4:
Inflatie niet vergeten he…
P.S. correctie op @2 rendementen liggen historisch iets hoger dan 5%, eerder 6-7%, als je inflatie meeneemt. Excuses voor die fout.
Zoals genoemd zijn mensen *verplicht* deel te nemen aan een pensioenfonds. Het geld wat ze inleggen wordt vervolgens niet gebruikt als een soort persoonlijke spaarpot: Er zijn allemaal niet-geheel-doorzichtige subsidies tussen verschillende deelnemers aan een pensioenfonds.
Ten eerste zorgt de doorsneepremie voor een subsidie van jongere werknemers aan oudere werknemers (zie bv. het CPB rapport http://www.cpb.nl/publicatie/eindrapportage-voor-en-nadelen-van-de-doorsneesystematiek). Ten tweede worden (al dan niet vermeende) tekorten onder andere gedekt door verhoogde premies
(bij ABP heel expliciet dingen als “herstelopslag” en “overgangspremie VPL”), en is in betere tijden de premie juist verlaagd toen de fondsen (al dan niet vermeende) overschotten hadden. Ten derde worden in het stelsel mensen met een hoge levensverwachting gesubsidieerd door mensen met een lage levensverwachting.
Een regeling als de voorgestelde zou het mogelijk maken om het geld juist wel in een persoonlijke pot te stoppen. Dit wordt dus heel aantrekkelijk voor de mensen die momenteel anderen subsidiëren. Die zullen dus die subsidies niet meer betalen. De overgebleven mensen moeten dan meer subsidies opbrengen, waarna de regeling ook voor hen aantrekkelijk wordt en de groep die nu op de rand zit ook van het pensioenfonds wegtrekt. Dit is een zelfversterkend effect en zorgt er uiteindelijk voor dat niemand meer in het pensioenfonds zal zitten (natuurlijk is dit wat overtrokken, maar de kern is goed). Hetzelfde idee zit achter de verplichting om een ziektekostenverzekering te nemen (in Obamacare en ons systeem; al betalen wij ook veel van de voor universele zorgverzekering noodzakelijke subsidie direct via de inkomstenbelasting).
Al met al lijkt het mij een heel slecht idee om in een systeem met verplichte, en voor een goede werking van het systeem noodzakelijke, subsidies een opt-out mogelijkheid te bieden. Derhalve lijkt mij dit geen goede regeling.
Wat ook een leuke is: Hedgefunds presteren al een tijdje niet beter dan het eerste de beste indexfonds. Alleen is ‘2 en 20 ‘ voor zo’n rendement een belachelijk hoge commissie.
/dat zou best wel eens wat meer nadruk mogen hebben.
Slecht stuk. Auteur noemt rendement (van fonds) en kosten (van pensioendeelnemer/huisbezitter) als argumenten maar vergeet wat minstens zo belangrijk is financiering: spreiding.
Voor fondsen zijn (directe) hypotheekbeleggingen risicovoller dan aandelen of obligaties. Want deze beleggingen zijn niet vrij verhandelbaar, vrijwel niet liquide en kennen naast het gebruikelijke krediet en renterisico ook een “voortijdig aflossen” (pre-payment) risico.
Voor deelnemers is een pensioen “portefeuille” met 50% aandelen, obligaties en 50% eigen vermogen in het huis aanzienlijk veiliger dan 100% pensioen in het huis. De kans – historisch maar ook empirisch – dat *en* aandeel/obligatiemarkten *en* de woningmarkt dalen is kleiner dan de kans dat alleen de woningmarkt daalt.
Auteur heeft een (1) punt
Economen Bas Jacobs en Lans Bovenberg stelden ook al eens voor om mensen eenmalig hun pensioengeld te laten gebruiken om hun hypotheek af te lossen. Hierbij ging het hen er vooral om de woningmarkt uit het slop te trekken.
Daaraan wil ik toevoegen dat het ook gaat om het verminderen van risico’s voor banken en overheid (denk HRA maar ook NHG).
@1: Daar komt dan nog bij dat de overheid niet meer kan graaien in de pensioenfondsen.
Als je niet bij diezelfde overheid werkzaam bent (geweest) is dat sowieso niet het geval. Financieel eigendom is in NL best goed beschermd.
@6: Dit is een goed punt, waar ik nog niet over nagedacht had bij het schrijven van dit stuk, dank!
De effecten die je noemt, lijken inderdaad reëel, al vraag ik me wel af hoe groot ze zullen zijn. Het gaat er bij die CPB studie om dat de jongeren de ouderen subsidiëren omdat die laatsten eigenlijk meer zouden moeten betalen. Die jongeren zullen dus waarschijnlijk proberen zich uit het fonds terug te trekken. Bas Jacobs gaat bijvoorbeeld (http://www.economie.nl/weblog/cpb-berekent-dat-jongeren-ouderen-met-97-miljard-subsidi%C3%ABren-de-pensioenfondsen) flink los op de subsidie, dus je kunt je ook afvragen of het stelsel misschien niet teveel solidair is. Het CPB zegt ook zoiets in de conclusie, namelijk dat het systeem anders ingericht zou worden als het nu bedacht zou zijn, in een meer individuele samenleving. Maar dit is meer een waardeoordeel dan een indicatie van een efficiënter systeem.
Goed punt dus, en zeker het overwegen waard bij het beoordelen van de Kamerbrief.
@8: Je geeft aan dat spreiding belangrijk is, en dat is het ook. Maar volgens mij versterkt dit juist het argument: je wilt liever je pensioen gebruiken om je hypotheek af te lossen, dan dat je wil dat je pensioenfonds deze investeert in een portefeuille hypotheken. Dan heb je een kleinere schuld, zodat je eventueel extra geld kan gebruiken om een meer gediversifieerde aandelenportefeuille samen te stellen.
@11: Maar volgens mij versterkt dit juist het argument: je wilt liever je pensioen gebruiken om je hypotheek af te lossen, dan dat je wil dat je pensioenfonds deze investeert in een portefeuille hypotheken.
Je geeft zelf aan dat pensioenfondsen vrijwel niet investeren in hypotheken (zie: jouw link naar DNB). Jij lijkt juist het tegendeel te betogen: pensioendeelnemers moeten meer in hypotheken investeren; via de fondsen (“En dat zou best lucratief kunnen zijn: (…) gemiddelde hypotheekrente zo’n 4.8 procent.”) *en* via het aflossen van de hypotheek met het pensioenvermogen.
Daarmee krijg je een concentratierisico op de “balans” van de pensioendeelnemer/huisbezitter, maar omdat je spreiding als criterium niet meeneemt in je analyse mis je dat risico volledig.
Dan heb je een kleinere schuld, zodat je eventueel extra geld kan gebruiken om een meer gediversifieerde aandelenportefeuille samen te stellen.
Nee, kleinere schuld aan de bank maar een (groter) gat in je pensioenopbouw. Zoals je het nu voorstelt is het resultaat van je voorstel in eerste instantie een verplaatsing van vermogen (van liquide naar illiquide) geen groei van vermogen.
Die jongeren zullen dus waarschijnlijk proberen zich uit het fonds terug te trekken.
Je snapt het punt van #6 niet. De “jongeren” gaan zich niet letterlijk terugtrekken. De mogelijkheid om met de pensioenopbouw de hypotheek af te lossen zal in de praktijk aantrekkelijk zijn voor degenen die meer premie inleggen dan zij aan rechten opbouwen: de “jongeren”. Het voorstel komt neer op een opt-out regeling.
@6: Ten derde worden in het stelsel mensen met een hoge levensverwachting gesubsidieerd door mensen met een lage levensverwachting.
Dat is altijd het geval bij een pensioenfonds: dat is juist de bedoeling, daar komt de winst vandaan tov een spaarpot. Een pensioenvoorziening is een verzekering tegen “lang leven”.
@9:
Als je niet bij diezelfde overheid werkzaam bent (geweest) is dat sowieso niet het geval. Financieel eigendom is in NL best goed beschermd.
De nieten heffen elkaar toch op?
Dus:
Als je bij diezelfde overheid werkzaam bent (geweest) is dat sowieso het geval.
Is dat wat je bedoelt?
En sinds wanneer is eigendom best goed beschermd?
@13. Niet waar. Een pensioenstelsel dekt alleen het risico van te lang leven. Dat is iets anders dan deel uitmaken van een groep met een hoge levensverwachting. Mensen met een duidelijk minder dan gemiddelde levensverwachting betalen net zo veel als mensen met een hele hoge levensverwachting. Als ieder voor zich zou sparen, zouden ze dat nooit doen.
Alleenstaanden subsidiëren trouwens ook mensen die bij hun overlijden nog een deel van hun pensioen aan anderen kunnen nalaten.
@15:Nou, als je die richting uitgaat, dan moeten rokers dus ook minder pensioenpremie betalen (of een hoger uitgekeerd pensioen krijgen) omdat ze een lagere levensverwachting hebben.
Autorijden betekent ook een lagere pensioenpremie (want je hebt tenslotte een niet-verwaarloosbare kans om bij een autoongeluk om het leven te komen). Of moet je juist minder premie betalen als je alleen maar fietst? Hoewel, dat is natuurlijk gezonder.
Kijk, als je nou zo zeggen ‘hogeropgeleiden hebben meer baat bij het huidige pensioenstelsel dan lageropgeleiden, want hogeropgeleiden leven langer door betere leefgewoonten (minder roken, gezonder eten, etc), en betalen relatief gezien minder premie tov lager opgeleiden, dus het is niet meer dan redelijk om de pensioenleeftijd voor hogeropgeleiden hoger te maken; ook omdat lageropgeleiden vaker in fysiek zware beroepen terecht komen waardoor ze eerder lichamelijk ‘op’ zijn’: dan had je een punt.
Maar wat je nu neerzet qua stelling & argumentatie is gewoon heel zwak.
@16:
Autongelukken zijn zeldzaam dus dat maakt weinig uit, Nederlanders gaan sowieso nauwelijks nog dood door iets anders dan ziekte of algemene krakkemikkigheid, maar een combinatie laagopgeleid en roker, ja, dat subsidieert inderdaad hoogopgeleide niet-rokers (ervanuitgaande dat de meeste mensen pensioenpremie blijven betalen en dan nog is de subsidie alleen relatief want hoogopgeleiden hebben gemiddeld flink hogere lonen.)
In Frankrijk is het iets anders, daar hangt de pensioenleeftijd af van het aantal jaren dat je hebt gewerkt (wel met een maximum, maar toch.) Misschien is dat systeem wel beter: met pensioenleeftijd gaan wanneer je een van de volgende twee mijlpalen hebt bereikt: 42 jaar gewerkt (minstens 0,6 fte) of je 67e verjaardag vieren. Zo ontzie je automatisch laagopgeleiden en mensen met zwaar lichamelijke beroepen (militairen worden overigens nu al ontzien), die groepen overlappen trouwens vaak.
@15: Een pensioenstelsel dekt alleen het risico van te lang leven. Dat is iets anders dan deel uitmaken van een groep met een hoge levensverwachting.
In theorie wel, in de praktijk niet. Je kan bvb een apart fonds oprichten voor lager opgeleiden en hoger opgeleiden. Maar binnenin het fonds hoger opgeleiden zullen er nog steeds individuen zijn met een bovengemiddelde levensverwachting. Dus je kan verder uitsplitsen naar man/vrouw, roken/niet-roken, hardlopen/autoracen, etc. Misschien hou je uiteindelijk een groep kerngezonde, niet-rokende, vegetarisch-etende hoger opgeleiden over, met op de maand nauwkeurig dezelfde levensverwachting.
Stel dat iemand in die groep kanker krijgt: zijn levensverwachting gaat omlaag. Opnieuw het “probleem” als in het huidige stelsel – de mensen met geluk, in dit geval het “geluk” een duidelijk hogere levensverwachting te hebben, worden gesubsidieerd door de pechvogel die kanker heeft gekregen. Mijn punt is: naast levensduur is levensverwachting ook een kansvariable.
@9:
De nieten heffen elkaar toch op?
Nee, want de eerste niet verwijst naar iets anders dan de twee niet. Dus als je bang bent voor de overheid die een greep in je pensioenpot doet, waarom ben je niet bang voor de overheid die je loon bevriest? (als in: als je denkt dat de overheid een onbetrouwbare werkgever is, wordt lid van een vakbond of wissel van baan).
Als je bij diezelfde overheid werkzaam bent (geweest) is dat sowieso het geval.
Is dat wat je bedoelt?
Nee helemaal niet. Dit is een denkfout van het niveau: alle duiven zijn vogels, dus alle vogels zijn duiven (!). Ga er maar van uit dat ik opschrijf wat ik bedoel.
En sinds wanneer is eigendom best goed beschermd?
Sinds 1945 denk ik.