Duopolie | Het Kaaimankrijk der Nedeilanden

COLUMN - Het meest opzienbarende aan Starbucks’ beslissing vorige week om haar hoofdkantoor van Nederland naar het Verenigd Koninkrijk over te hevelen was dat Starbucks überhaupt een hoofdkwartier in Nederland had. In diverse media rakelde dit de discussie over Nederland als belastingparadijs weer op.

Eigenlijk is er niet zo heel veel om discussie over voeren. Dit rapport van de ngo SOMO uit 2006 toont overduidelijk aan dat wij een belastingparadijs zijn. Nederland is weliswaar niet helemaal vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Kaaimaneilanden, die bij gebrek aan een eigen economie eenvoudigweg nauwelijks kapitaalbelastingen heffen, maar Nederland heeft bewust mazen in haar fiscale wetgeving die het mogelijk maken om door middel van boekhoudkundige trucs (zoals de welluidende ‘Dutch sandwich‘) een fractie van die 25% te betalen, zonder echt economisch actief te zijn in Nederland.

Multinationals worden vooral aangetrokken door de zogenaamde ‘deelnemingsvrijstelling‘, die – onder bepaalde, milde condities – de dividenden, rente en koerswinsten van dochterbedrijven vrijstelt van vennootschapsbelasting. Bovendien geldt dat dividenden die worden uitgekeerd tussen een Nederlands vennootschap en een dochteronderneming in één van de ongeveer honderd landen waarmee Nederland een belasting verdrag heeft (behalve EU landen) niet of nauwelijks worden belast.

Achter deze constructies steekt het redelijke idee dat bedrijven niet twee keer belasting betalen over hun winst. Maar omdat de vrijstelling veel hoger en makkelijker toegankelijker is voor multinationals dan in andere landen ontstaat een prikkel om dochterbedrijven onder te brengen bij een papieren hoofdkantoor in Nederland, een strategie die gevolgd wordt door onder andere Volkswagen, IKEA, Gucci, Pirelli, en Prada. Ook de belangen van U2, David Bowie en Rolling Stones zijn in ons land vertegenwoordigd, omdat Nederland nauwelijks belasting op royalties uit verdragslanden heft.

Een vorig jaar gepubliceerd rapport van onderzoeksbureau SEO telde 12.000 ‘brievenbusfirma’s’, die alleen in naam in Nederland zijn gevestigd, die samen investeringen ter waarde van 4.000 miljard (meer dan 5 keer het Nederlandse BNP) door Nederland sluizen. Volgens het rapport verdient Nederland daaraan een dikke drie miljard euro, en levert het duizenden banen op, met name via ’trust companies’ die multinationals helpen te voldoen aan de eisen voor belastingkortingen.

Dit alles kost andere landen handenvol geld aan gederfde belastingen. Het SEO rapport rekent uit dat alleen ontwikkelingslanden al 145 miljoen mislopen. Een veel kritischer rapport van SOMO komt tot 771 miljoen. Daarnaast is het beleid behoorlijk hypocriet. Terwijl de Nederlandse overheid tijdens de eurocrisis de Grieken tot meer efficiëntie in hun belastinginning aanspoorde, profiteert ze zelf van een groot aantal Griekse bedrijven die in Nederland de Griekse fiscus ontwijken.

Er is gelukkig wel iets veranderd sinds Obama ons land in 2009 op een lijst met ’tax havens’ plaatste, samen met Ierland, Bermuda en de Kaaiman eilanden. Op initatief van GroenLinks heeft Nederland in september vorig jaar beloofd een aantal van de belastingverdragen met ontwikkelingslanden te herzien. De voorgestelde veranderingen zijn echter mager, en wijzigen de makkelijk te omzeilen criteria voor belastingkortingen niet.

Wellicht belangrijker is dat Nederland eindelijk heeft toegegeven dat er iets mis is met haar beleid. Dat werd hoog tijd. Het zijn gelauwerde nieuwe boek ‘Kapitaal’, betoogt de Franse econoom Piketty dat Westerse landen hogere kapitaalbelastingen moeten invoeren om de historische groei van ongelijkheid te keren. In een interview met NRC Handelsblad zegt hij dat daarvoor Westerse landen gezamenlijk tegen belastingparadijzen moeten optrekken. Een lastige taak zolang die landen zelf de belastingparadijzen zijn.