OPINIE - Of Wilders en anderen het nu leuk vinden of niet: moslims zijn hier en zullen hier blijven. Ze zullen een minderheid vormen, maar wel een onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse samenleving worden en hun invloed op de Nederlandse cultuur gaan hebben. Dat geldt niet alleen voor moslims, maar voor alle religieuze en etnische groepen die de afgelopen decennia in Nederland zijn komen wonen en hier inmiddels al enkele generaties wonen, schrijft Ewoud Butter op Republiek Allochtonië.
“Ik ben geboren in Nederland en ik woon hier mijn hele leven. Ik heb veel van Nederland ontvangen en ik probeer, zeker sinds ik werk, veel terug te geven. Uiteindelijk zal ik in Nederland sterven. Ik voel me een Nederlander, maar ik word ‘allochtoon’ of ‘Turk’ genoemd. Niet alleen ik, ook mijn kinderen krijgen die labels.
En de laatste 15 jaar worden we ook steeds vaker aangesproken als ‘moslim’. Ook mijn kinderen, die nog nooit een moskee van binnen hebben gezien, wordt gevraagd afstand nemen van aanslagen in Verweggistan. Nederlanders willen niet accepteren dat wij Nederlanders zijn.
Turkse Nederlanders trouwens ook niet. Zij blijven me aanspreken in het Turks, ook publiekelijk of op facebook, ze vallen me lastig met de Turkse politiek en spreken mij en m’n kinderen vermanend toe wanneer we tijdens de ramadan op straat eten. (Aycig, 39 jaar).”
Aycig heeft even overwogen haar naam en die van haar kinderen te veranderen in Nederlandse namen, maar dat vond ze toch te ver gaan. Ook al wil ze zichzelf graag als Nederlander beschouwen en is ze niet meer gelovig, de buitenwereld blijft haar als Turkse en als moslima zien.
Joods-christelijke waarden en de Nederlandse identiteit
Vorige week riep CDA-kamerlid Pieter Heerma op tot meer aandacht voor de Nederlandse identiteit en de joods-christelijke waarden en normen. Hij is niet de eerste. In Nederland voeren we sinds de jaren ’90, intensiever dan voorheen, een debat over de Nederlandse identiteit, waarbij vragen aan de orde komen als: Wat maakt Nederlanders ‘Nederlands’? Wat onderscheidt Nederlanders van anderen en wat bindt ons?
Dat dit debat de laatste decennia intensiveerde kwam onder andere door langlopende processen als ontzuiling, individualisering, globalisering en vervreemding, maar ook door de uitbreiding van de Europese Unie in de jaren ‘90, de komst van de euro en de verscherping van het integratiedebat.
Sinds de eeuwwisseling is het integratiedebat steeds meer geculturaliseerd en geïslamiseerd: ging het in de vorige eeuw vooral over participatie in het onderwijs en op de arbeidsmarkt, de laatste 15 jaar hebben we het vooral over de vraag in hoeverre culturen of religies en dan vooral de islam, een handicap vormen om te integreren.
Sommigen, onder wie publicist Paul Scheffer, stellen dat Nederland een zwak gedefinieerde identiteit heeft en dat het voor migranten daardoor niet duidelijk is in wat voor samenleving zij zouden moeten integreren.
De pogingen in de afgelopen decennia om onze nationale identiteit te definiëren hebben tot nu toe echter weinig opgeleverd. Allereerst blijkt het niet mee te vallen om een identiteit te omschrijven waarin alle leden van een verbeelde nationale gemeenschap, variërend van een Amsterdamse hipster tot een ouderling uit Staphorst zich kunnen vinden. Het is gemakkelijker om een paling uit een emmer snot te halen.
CDA’er Heerma beroept zich, zoals anderen voor hem deden, de joods-christelijke waarden, zonder ze nader te omschrijven. In een uitzending van WNL kwam hij vorige week desgevraagd niet veel verder dan de gelijkwaardigheid van man en vrouw en de acceptatie van homoseksuelen. Dat zijn nou net geen voorbeelden van joods-christelijke waarden; het zijn eerder humanistische waarden, of waarden van de Verlichting.
Dynamische identiteiten
Het probleem met identiteiten is dat ze per definitie dynamisch zijn en in interactie en in contrast met anderen tot stand komen. Ze worden continu en afhankelijk van de omstandigheden opnieuw ingevuld, geïnterpreteerd en aangepast.
De discussie over onze identiteit richt zich in de praktijk vooral op het verleden en wordt teruggebracht tot discussies over sommige gestolde tradities als onlosmakelijk en vaststaand onderdeel van ‘onze cultuur’. Dat leidt tot verhitte en soms verkrampte discussies over bijvoorbeeld Zwarte Piet of over een mogelijk vuurwerkverbod in sommige wijken.
In tegenstelling tot wat Scheffer en anderen hoopten, hebben pogingen tot definiëring van onze nationale identiteit eerder geleid tot polarisatie en het uitsluiten van nieuwe Nederlanders.
Islamitische Nederlanders
Dit geldt misschien wel sterker voor moslims. Gestimuleerd door Huntingtons Clash of Civilizations, maar zeker ook door het sterk toenemend islamitisch terrorisme, worden ‘westerse beschaving’ en de islamitische beschaving steeds scherper tegenover elkaar gesteld.
Sinds George Bush de aanslagen van 11 september 2001 een aanval op de westerse beschaving noemde, wordt dit frame herhaald bij aanslagen die worden gepleegd door moslimterroristen. Geweld van extremisten van een ander pluimage krijgt niet deze labels.
Ook de aanslagen in Parijs werden geduid als een aanval op ‘onze waarden’ en ‘onze manier van leven’. En in de debatten die volgden ging het dan al snel over ‘wij’ versus ‘de moslims’. In het enthousiasme om geradicaliseerde moslims buiten te sluiten, dreigen sommige deelnemers aan het debat alle moslims uit te sluiten.
En dan gaat het wringen. Moslims wonen immers niet alleen in islamitische landen, maar ze zijn ook een onderdeel gaan vormen van onze Westerse beschaving. Eén op de twintig volwassen Nederlanders beschouwt zichzelf als moslim.
Het is een idee waar een groot deel van de Nederlanders moeite mee heeft. Toen in 2007 de minister van Integratie, Ella Vogelaar in dagblad Trouw liet weten dat zij zich kon ‘voorstellen’ dat wij ‘ooit’ (over een paar eeuwen voegde ze er aan toe) zullen zeggen dat Nederland een land is van joods-christelijke-islamitische tradities, noemde Geert Wilders haar ‘knettergek’ en diende hij een motie van wantrouwen in.
De PVV-leider was niet de enige die twijfelde aan het verstandelijke vermogen van Ella Vogelaar. Volgens opiniepeiler Maurice de Hond deelde destijds niet alleen de PVV-achterban, maar ook meer dan de helft van de VVD-stemmers deze mening.
Ella had gelijk
Ella Vogelaar had natuurlijk gelijk. Of Wilders en anderen het nu leuk vinden of niet: moslims zijn hier en zullen hier blijven. Ze zullen een minderheid vormen, maar wel een onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse samenleving worden en hun invloed op de Nederlandse cultuur gaan hebben. Dat geldt niet alleen voor moslims, maar voor alle religieuze en etnische groepen die de afgelopen decennia in Nederland zijn komen wonen en hier inmiddels al enkele generaties wonen. Het zijn Nederlanders geworden.
Deze feitelijke constatering zou ook van invloed moeten zijn op de wijze waarop we in Nederland onze nationale identiteit definiëren, voorzover dat nuttig is en daar behoefte aan bestaat. Laten die pogingen tot definiëring van deze identiteit in het vervolg meer op de toekomst en minder op het verleden zijn gericht. Laat het gaan over een samenleving die we willen hebben en niet over de samenleving die we misschien ooit hadden en die zeker nooit meer terug zal komen.
Wanneer je de Nederlandse identiteit definieert als ‘joods-christelijk’, dan richt je je op het verleden. De joodse invloeden zijn de vorige eeuw voor een groot deel door de nazi’s uitgeroeid, de christelijke invloeden zijn er natuurlijk nog wel, maar de (joods-)christelijke samenleving waar Heerma van droomt, bestaat toch echt niet meer. Het individualisme dat Heerma hekelt, heeft juist ruimte geboden voor de emancipatie van minderheden, waaronder die van vrouwen en van homo’s. Het is net als burgerrechten, mensenrechten en tal van vrijheiden, waaronder die van meningsuiting en die van godsdienst, een product van de Verlichting. Het zijn waarden die we, wat mij betreft, moeten koesteren en verder uitbreiden. Een cultuurrelativist ben ik niet, maar ik geloof ook niet in de maakbaarheid van (nationale) identiteiten.
Stop mensen in de 21e eeuw niet meer in de gevangenis van een enkele identiteit. De moderne mens heeft een meervoudige, hybride identiteit en kan zich tegelijkertijd met verschillende groepen identificeren, zelfs wanneer deze identiteiten op sommige vlakken met elkaar botsen.
In de discussies over identiteit en integratie wordt vaak verwezen naar landen als de VS, Canada en Australië. Vergeten wordt wel eens dat dit stuk voor stuk landen zijn die zichzelf als immigratielanden beschouw(d)en en waar een sterk ontwikkelde nationale identiteit als bindend element gepaard gaat met het tegelijkertijd respecteren of op zijn minst accepteren van diversiteit.
Alleen wanneer we ook in Nederland de nationale identiteit dynamisch en ruim (inclusief) definiëren, zal deze op termijn ruimte bieden voor de integratie van alle Nederlanders, waaronder ook die van Aycig en haar (klein)kinderen.
Ewoud Butter is hoofdredacteur van Republiek Allochtonië.
Reacties (20)
Als Nederlander die sinds twintig jaar buitenslands woont vraag ik me soms ook af wat Nederlanders tot Nederlanders maakt.
Ik komt tot het volgende onvolledige lijstje.
Nederlanders:
1. zeiken graag over het ware geloof, het hunne namelijk, in tegenstelling tot dat van de anderen.
2. hebben een hang naar slecht voedsel: broodje bal, kuiltje jus, eten wat de pot schaft. Het is geen toeval dat die mevrouw van de PVV Syrische vrouwen uitgerekend wilde verbieden te koken.
3. verwaarlozen hun taal, hoewel dat het enige is wat hen allen verbindt. Gelukkig zijn er enkele goede schrijvers van Marokkaanse afkomst, dus er is hoop.
4. spreken zo mogelijk Engels met buitenlanders, om hen te laten voelen dat zij er niet bij horen.
5. zijn dol op bezuinigen, ook als dat veel duurder is.
6. hebben sinds de overstroming van 1953 nooit meer iets ergs meegemaakt en maken zich dus druk over héél kleine probleempjes.
7. wonen vaak dicht op elkaar in huizen met dunne wandjes, maken een enorme herrie en vinden dat gezellig.
8. denken vaak dat ze beter zijn dan anderen. Dat komt misschien omdat bijv. Duitsers hun kwaad hier voor aller ogen hebben aangericht, maar Nederlanders vooral ongezien, overzee.
Om al deze redenen en nog meer moet het vrijwel onbegonnen werk zijn voor een buitenlander in Nederland te wennen.
Ik heb dat ‘joods-christelijke’ nooit zo begrepen. Ja, we komen uit een christelijke cultuur voort. Maar we zijn al dermate ontwortelt van onze christelijke cultuur dat deze bijna bescherming behoeft. Nog even en we roepen ‘Urk’ tot nationaal erfgoed uit.
We zijn meer een westerse cultuur geworden. Maar ook dat is geen eenheidsworst. Ook onder autochtonen heb je er nog mensen tussen die de gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen niet onderschrijven of de gelijkwaardigheid van homo’s en hetero’s.
@1 lol, alleen een nederlander die in belgie (of wellicht duitsland) woont komt tot zulke observaties. de rest interesseert het niets of koestert nostagische denkbeelden over het vaderland.
punt 4 is onjuist; men wil behulpzaam zijn en meent goed engelands te kunnen spreken. zo goed engelands dat ze daarin zelfs volharden als iemand nederlands noch engels spreekt (tegen een willekeurige fransoos).
@1: Toevoeging punt 4.: “De” Nederlander lijdt aan het misverstand dat hij vloeiend Engels spreekt omdat hij een Hanna-Barbera-tekenfilm zonder ondertitels kan volgen. Een gebrek aan vocabulaire wordt gecompenseerd door stemvolume.
7b. vieren verjaardagen gezeten op een kring van stoelen en feliciteren daarbij àlle aanwezigen. Op zo’n dag wordt door de gastvrouw precies bijgehouden wie al wel een stuk gebak heeft gehad en wie nog niet. De eerste groep krijgt bij een volgende ronde koffie een koekje uit een trommel, waar het deksel na de ronde weer terug op gaat. Pas tegen de avond kan er een borrel vanaf en gaat men geleidelijk over tot de herrie van punt 7a.
9. weten het altijd beter, waarvan ook deze reactie getuigt.
@4: maak je niet druk, bij ons vloeien de borrels eerder dan dat ;)
@1: Je klinkt eerder als een Amsterdamse salonsocialist.
Ik als atheïst vindt ook al jaren dat CDA’ers die Joods-Christelijke waarden eindelijk een keer in hun joodschristelijke hol moeten schuiven.
Het voorbeeld waarmee het stuk begint wijst eens te meer uit: de Nederlandse samenleving is er één die buitengewoon discriminerend is naar mensen met een rare achternaam of een andere kleur, in Nederland geboren of niet. Ook allochtonen zelf doen daaraan mee. Daaraan toegevoegd heb je 50% minder kans op een baan en wordt je vijf keer zo vaak ondervraagd door de politie, en als de premier op dit soort feiten om een reactie gevraagd wordt zegt hij dat je dan maar wat beter je best moet doen.
En wie niet accentloos Nederlands spreekt heeft ook een groot probleem. Die wordt blijvend in het engels aangesproken inderdaad. Let op dat accentloos: foutloos Nederlands is niet voldoende. Sterker nog, ook al spreek je je Nederlands veel zorgvuldiger dan de meeste autochtonen, maar met een vet Spaans of Arabisch accent, dan nog zeggen mensen dat je de taal niet spreekt en spreken ze je in het engels aan, of in een Nederlands waarin de lidwoorden worden weggelaten en de werkwoorden onvervoegd blijven. Ik ken meerdere mensen, vaak met een Spaanse, Canadese of Amerikaanse achtergrond, die heel hard geprobeerd hebben Nederlands te leren, maar het uiteindelijk opgaven omdat werkelijk nie-mand het tegen ze spreekt.
En dan natuurlijk zeiken dat ze ‘de taal niet willen leren’.
Oh ja, de beste manier om een Nederlanders razend te maken is hen te wijzen op dit gedrag, dat feitelijk gewoon racisme is volgens de ruimere definitie, meer precies discriminatie, maar absoluut niet met één van deze termen aangeduid mag worden.
@6: Ik weet niet hoe die klinken, maar ik ben noch Amsterdammer, noch socialist.
http://www.maxpam.nl/2007/09/de-mythe-van-het-joods-christelijke-fundament/
@7
Wie van de Nederlanders spreekt er eigenlijk accentloos Nederlands? Sommige Nederlanders zijn voor mij echt niet te verstaan. Nee, geen oude mensen, maar jongelui met een streekaccent. Denk aan Limburg of zo.
Klopt, inderdaad, correctie: buitenlands-accentloos ;).
@7:
Als Nederlander woonachtig in een buitenland werd ik er ook voor gewaarschuwd dat iedereen alsmaar Engels tegen mij zou praten. Dat zou in dit land echt extreem gangbaar zijn. Maar gek genoeg merk ik er weinig van. Zodra ik zelf meer dan twee zinnen in de taal van dit land spreek, blijft het gesprek vrijwel altijd in die taal.
Misschien dat dat in Nederland anders is; dat kan ik niet goed beoordelen. Misschien ook dat het helpt dat mijn uiterlijk mij hier niet als buitenlander verraadt, hoewel die illusie natuurlijk afloopt zodra ik mijn mond open doe.
Maar toch vind ik het merkwaardig dat jij het ’te snel alleen nog Engels praten’ kennelijk als discriminatie aanmerkt. Dat voel ik hier in elk geval echt niet zo als iemand mij in het Engels aanspreekt. Dat is gewoon iemand die denkt mij daarmee te helpen. En als ik vraag of we de taal van dit land kunnen spreken, wordt daar direkt gehoor aan gegeven.
Wat ik persoonlijk veel storender vind in Nederland, is dat diensten als de belastingtelefoon weigeren mensen in een andere taal dan Nederlands te woord te staan. Daarmee maak je het mensen in een immigreerperiode – waarin Nederlandse belastingen nieuw en dus ingewikkeld zijn – echt onnodig lastig. Natuurlijk kunnen ze daar niet elke taal ter wereld spreken, maar alleen maar Nederlands aanbieden is bizar.
Ik ken via mijn netwerk nogal wat Spanjaarden die hier immigreren en bezig zijn met Nederlands leren. Die hoeven niet… want ze zijn EU-burger. Die willen zelf graag. En ja, als je met een buitenlands accent altijd een woord terug in het Engels krijgt, dan is dat frustrerend, vooral als je beter Nederlands spreekt dan Engels.
Volgens mij is het typisch Nederlands. Nederlanders worden door de mensen die ik ken die in veel ‘buitenlanden’ hebben gewoond aangemerkt als pure taalracisten.
Ook discriminatie die bedoeld is om mensen te helpen is discriminatie. Ook het spreken in een Nederlands zonder lidwoorden en met onvervoegde werkwoorden (‘jij naar supermarkt lopen’) is vast vaak aardig bedoeld, maar is gewoon discriminatie, zeker nadat die iemand net vraagt “Kunt u mij zeggen hoe ik naar de supermarkt loop”.
Als ik iemand met een Arabisch uiterlijk gelijk voor moslim verslijt, dan is dat ook discriminatie, ongeacht of ik misschien vind dat moslims helemaal fantastisch zijn: ik scheer iemand over één kam vanwege zijn uiterlijk of achtergrond: dat is wat discriminatie is.
@12 de belastingdienst is een staatsorgaan die wetten uitvoert die in het nederlands zijn geschreven. als een ambtenaar die wetten/ regels in steenkolenengels probeert uit te leggen aan een buitenlander kan dat juridische problemen opleveren. de folders die de overheid in diverse talen uitgeeft zijn slechts ter info. een niet nederlandstalige zal altijd gebruik moeten maken van een beedigd vertaler voor kritische zaken.
en voor wat betreft de belastingtelefoon; zelfs in het nederlands mag je in je handjes knijpen als je er een zinvol antwoord uit krijgt.
obligaat koot en bie filmpje ;)
@7, 13. Het grappige is dat ik zelf ervaren heb hoe dat met een buitenlands accent is. Na twintig jaar buitenslands spreek ik Nederlands met een accent, althans de eerste twee dagen dat ik weer even in het land ben. Dan stel ik bijv. iemand een korte vraag en krijg antwoord in het Engels. Mijn tweede zin is veel langer en zó ingewikkeld en authentiek dat een buitenlander hem niet gauw zou kunnen vormen. Toch krijg ik ook dan nog antwoord in het Engels. Dat is me al een paar keer overkomen. In zo’n geval ga ik over op mijn fijnste Oxford-Engels; that will teach them!
Ook wordt bijv. gezegd aan een of andere servicebalie waar ik mijn ID-kaart moet laten zien: ‘Oh, u bent Nederlander!? Maar u woont wél in het buitenland?…’ De opperste verbazing die zo’n servicekracht dan overvalt! Het is blijkbaar moeilijk te bevatten dat iemand vrijwillig het paradijs heeft verlaten.
@16:
Als iemand aan mij een “oh, u bent Nederlandse” opmerking maakt, ga ik er vanuit dat iemand nieuwsgierig is. Of wil dubbelchecken dat ze inderdaad de juiste combinatie van nationaliteit en woonplaats invoeren.
@14: waarom kan het in Amerika wel (overheidscommunicatie in meerdere talen)?
Een aantal reacties gaat over het gebrek aan gevoel van een joods-christelijke traditie. Ik denk dat ze in kleine steden en dorpen buiten de randstad daar heel anders over denken.
Nog steeds hoor je regelmatig van jongeren die dolblij zijn naar de stad te kunnen trekken om aan hun religieuze/bekrompen omgeving te kunnen ontsnappen.
Maar ook ik zou graag zien dat elke verwijzing naar een christelijk joodse basis verdwijnt omdat die, gelukkig, niet meer correct is. Als je de vrede wil bewaren kun je maar beter elke vorm van religie weglaten.
In Australië zijn ze anders niet te beroerd om boten met vluchtelingen weer de oceaan op te slepen of ze zolang op een eiland te droppen dat ze om euthanasie vragen.