ELDERS - De nieuwe Tsjechische president Zeman negeert het parlement. De Hongaarse premier Orbán heeft lak aan het Europese parlement. In beide landen staan minderheden onder druk.
“Zemanocratie”: zo betitelde het Tsjechische blad Lidove Noviny vorige week het besluit van de pas onlangs aangetreden president Zeman om eigenmachtig een nieuwe premier aan te wijzen en de voorkeur van het parlement voor nieuwe verkiezingen te negeren. De stap was noodzakelijk nadat de regering Necas eerder vorige maand was gevallen over een complex corruptieschandaal waarin de naaste medewerkster van de premier een belangrijke rol speelde. De nieuwe linkse premier Rusnok zal het niet makkelijk krijgen met een parlement waarin centrum-rechts domineert. “Tot nu toe hebben alle presidenten altijd gekozen voor een premier die in staat was een parlementaire meerderheid achter zich te krijgen” schreef Lidove Noviny. “De president heeft volledig gebroken met de gevestigde constitutionele gebruiken”.
Bij alle perikelen in de Praagse burcht kwam vorig weekend ook nog een uitbarsting van neonazi geweld in de stad Ceske Budejovice. De rechtsextremisten hadden het gemunt op een woonoord van Roma. Ze konden ternauwernood worden tegengehouden door de oproerpolitie. De politiek is veel te laks in het aanpakken van geweld tegen minderheden, meent Jiří Leschtina in de krant Hospodářské noviny. De laatste president die zich openlijk verzette tegen xenofobie was Vaclav Havel. Zijn opvolger Klaus toonde zich mild tegenover de misdadigers die bestraft werden vanwege brandstichting in een huis van Roma. We hebben politici met lef nodig die tegen de stroom in durven gaan, zegt Leschtina. Tsjechië moet nog leren omgaan met diversiteit, schrijft een andere commentator. Een dergelijke boodschap kwam vorige week ook van de Eurocommissarissen Andor en Reding die zich zorgen maken over de behandeling van Roma in een aantal Oost-Europese landen.
Hongarije is een van de andere landen waar Europese politici zich zorgen om maken. In de afgelopen jaren heeft premier Viktor Orbán met de comfortabele tweederde meerderheid in zijn parlement een nieuwe grondwet ingevoerd en talrijke andere wetten die de persvrijheid en de rechten van minderheden in het land beperken. Zoals de nieuwe godsdienstwet die onlangs is goedgekeurd. Orbán vond vanaf het begin het Europarlement tegenover zich. Woensdag aanvaardde het parlement een resolutie die Hongarije zo ongeveer onder curatele stelt om te voorkomen dat het land verder afglijdt in een autoritaire richting. Een vergaande maatregel, maar onvermijdelijk als de Europese Unie haar eigen verdragen serieus wil blijven nemen. Dat was de conclusie van de Justitiecommissie die de rapportage van de Portugese groene parlementariër Tavares aanvaardde. In het voltallige Europarlement kreeg de resolutie van Tavares woensdag j.l. een ruime meerderheid (370 voor van Groenen, socialisten en Liberalen, 249 tegen en 82 onthoudingen). De Hongaarse autoriteiten worden opgeroepen de rechtsstaat volledig in ere te herstellen en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te eerbiedigen. Verder moet de vrijheid van meningsuiting, de mediavrijheid, de vrijheid van godsdienst en het recht op eigendom worden gewaarborgd en moeten de rechten van leden van minderheden worden geëerbiedigd.
Premier Orbán was de dag voor de stemmingen zelf naar Straatsburg gekomen om deel te nemen aan het debat. “Leer ons niet wat democratie is” hield hij het parlement voor. Hij noemde het rapport van de Justitiecommissie “onrechtvaardig”. Het Hongaarse parlement is op democratische wijze tot stand gekomen, hield hij de Europarlementariërs voor. En voor het geval iemand een vergelijking zou willen maken met éénpartij-staten uit de tijd van het communisme zei hij: “Kijkend naar het verleden wijzen Hongaren een Europa af dat succesvolle landen straft en onder curatele stelt, waarin grote landen hun macht misbruiken en dubbele standaarden hanteren, en kleine landen de grote wel moeten respecteren, maar niet andersom”. Het is allemaal niets anders dan Hungary bashing betoogden eerder zijn medestanders.
De case Hongarije is een test voor Europa. Maar dan vooral in die zin dat een tekort aan democratie in een bepaald land de Europese politici confronteert met een dwingende keuze voor de toekomst van de EU. Blijven ze bij de gangbare praktijk van staatslieden die elkaar met rust laten (als jij je niet met mij bemoeit, laat ik jou je gang gaan). Of kiezen ze voor de burgers en hun rechten die in overeenstemming met oorspronkelijke idealen van de Europese samenwerking in allerlei verdragen zijn vastgelegd en die voor alle ingezetenen zouden moeten gelden. Het Europees parlement heeft met het besluit van deze week de laatste weg ingeslagen. Ongetwijfeld ten koste van de rust van vele staatslieden in de toekomst.