De zelfzuchtige planten

Wat zouden we zonder de plantenwereld moeten doen? Planten verschaffen ons voedsel. Direct als granen, zaden, groenten en fruit. Maar ook indirect doordat zij als voer dienen voor de beesten die ons voedsel verschaffen in de vorm van vlees en zuivel. Daarnaast winnen wij uit de plantenwereld allerlei materialen zoals hout, katoen en grondstoffen voor o.a. medicijnen. Planten dragen ook bij aan de leefbaarheid van de wereld door CO2 te binden en O2 te produceren. En last bus not least geven zij kleur aan de wereld. Wie de recente foto’s van de Phoenix lander op Mars gezien heeft beseft weer eens hoe ellendig een wereld zonder planten er uit zou zien.

Dieren en planten leven in een prettige symbiose, zo lijkt het. Dieren eten de planten op en produceren vervolgens weer voedingsstoffen in de vorm van mest. Doordat dieren ambulanter zijn dan planten kunnen zij die mest in een ruime omgeving rond de planten droppen, waardoor een groter gebied vruchtbaar wordt en de planten zich makkelijker kunnen verspreiden. Bovendien overleven veel plantenzaden de maagsappen van dieren zodat zij zich ook op die manier over een grotere afstand kunnen verspreiden. Tenslotte leveren de dieren een bijdrage aan een aanpassing van de leefomgeving van planten door bijv. ruimte te maken voor groei en concurrende soorten te vertrappen.

Darwinisten wijzen er graag op dat die dieren overleven die het best gebruik weten te maken van de plantenwereld, daarmee de planten tot een lager, dienstbaar niveau degraderend. Je zou ook kunnen zeggen dat juist die planten het redden die handig gebruik weten te maken van de dieren voor hun voeding en verspreiding. Eigenlijk is die benadering vruchtbaarder, denk ik. Kijk eens naar de opkomst van de graangewassen. Doen die het nu zo goed doordat wij (het opperdier tenslotte) ze verspreiden en beschermen, of doordat zij het meeste voedsel bieden? En zich daarmee een habitat veroverd hebben in een door mensen gemodelleerde wereld.

In deze visie zijn planten de hoogste levensvorm op aarde. Door ons voedsel en grondstoffen te bieden hebben zij ons van hen afhankelijk gemaakt. Wij zorgden voor een kringloop van voedingstoffen, vooral in de vorm van mest van ons vee, waardoor zij konden overleven. Wij zorgden voor verspreiding door nieuw bouwland en zaadhandel, en bescherming door bestrijdingsmiddelen en onkruid wieden. Met onze hulp zijn planten die goed waren in het aanbieden van bruikbare stoffen de planeet gaan domineren. En alles volgt daarbij de poepkringloop. Rivierdalen zijn niet rijkelijk met gras begroeid door het aanwzige water, maar doordat dieren zich graag in de buurt van water ophouden en daar de boel onderpoepen.

De mens heeft echter die poepcirkel doorbroken. Onze eigen uitwerpselen worden op industriële wijze uit de kringloop gehaald. En poep van ons vee is tegenwoordig ook al taboe als mest. In plaats daarvan houden wij de planten in leven met kunstmest. Het aantal wilde dieren neemt voortdurend af, terwijl de tamme dieren steeds verder van het plantaardig milieu verwijderd raken. Mesttechnisch gezien is er voor de planten, die wij zo gekoesterd en vertroeteld hebben, weinig lol meer te beleven in deze wereld. De vraag is wat zij zullen doen. Gaan zij lijdzaam ten onder of zullen zij zich tegen ons keren? Voor ons tien andere dienaren? Soms maken dergelijke bespiegelingen me wel een beetje bang.