De laatste vraag?

To arrive at the edge of the world’s knowledge, seek out the most complex and sophisticated minds, put them in a room together, and have them ask each other the questions they are asking themselves.

Deze uitspraak van kunstenaar James Lee Byars is het motto van The Edge, opgericht door uitgever en publicist John Brockman.

Twintig jaar lang formuleerde Brockman een vraag waar wetenschappers, schrijvers, kunstenaars en ondernemers op reageerden. In die twintig jaar leidden 21 vragen tot ruim 2950 essays. Van mensen als Hans Ulrich Obrist (curator Serpentine Gallery, London), Brian Eno (componist, musicus), Alan Alda (acteur, regisseur, schrijver), John Markoff (journalist, Pulitzer Prize-winnaar, The New York Times). Mike Godwin (advocaat, schrijver, jawel, van de Wet van Godwin) tot een groot aantal wetenchappers als Daniel C. Dennett (filosoof), Helen Fisher (biologisch antropoloog), Leonard Susskind (theoretisch natuurkundige), Richard Dawkins (evolutionair bioloog) en Jared Diamond (fysioloog en evolutionair bioloog).

Eén vraag per jaar. Brockman zegt nu door zijn vragen heen te zijn en stelt de laatste:

Ask ‘The Last Question,’ your last question, the question for which you will be remembered.

Het cliché zegt dat elke vraag weer een volgende oproept. Een laatste vraag zou dus niet kunnen bestaan, maar daar gaat het bij The Edge ook niet om. Het hele project berust op het principe van een “vragende werkelijkheid”. Een werkelijkheid die niet uitgaat van oplossingen of verklaringen.  Een antwoord (een uitleg of een oplossing) is een eindpunt en weerhoudt een verdere ontwikkeling (m.a.w. het ‘doordenken’, het doorvragen stopt daar).

James Lee Byars presenteerde in 1969 zijn idee van een “interrogative philosophy” in “The World Question Centre”. In een performance op de Belgische televisie belde hij met schrijvers, kunstenaars en wetenschappers en vroeg hen een vraag te formuleren die duidelijk kon maken wat hen bezighield en belangrijk was voor de ontwikkeling van hun denken.

Die performance is hier te bekijken (Engels gesproken, Spaans ondertiteld).

John Brockmann doet het, in gewijzigde vorm, nog eens over en kreeg 284 vragen retour. Het levert een mooi overzicht op van wat de verschillende wetenschappers, schrijvers, denkers en kunstenaars bezighoudt.

Artificiële intelligentie en het gebruik van algoritmes lijken in al die vragen de “trending topics”.  Ze komen op enigerlei wijze voor in ruim 15 procent van de vragen. Veruit meer dan de vragen met betrekking tot kennis, waarheid of wijsheid (8,%) en vragen die gaan over oplossingen voor wereldproblemen (5,3%), over bewustzijn en het onderbewuste (5%) en over vrije wil en/of moraliteit/ethiek (3%).

Dat is een veel te groffe indeling voor de vele mooie vragen, die soms door de humor, vaker door de intrigerende inhoud, het denken kietelen (of prikkelen zo u wilt). Een paar voorbeelden.

Cognitiewetenschapper Joscha Bach vraagt: “What is the optimal algorithm for discovering truth?”

Alun Anderson, voormalig hoofdredacteur van de New Scientist: “Are people who cheat vital to driving progress in human societies?”

Chris Anderson, CEO bij 3D Robotics: “How can we put rational prices on human lives without becoming inhuman?”

Paul Bloom, hoogleraar psychologie: “Why are we so often kind to strangers when nobody is watching and we have nothing to gain?”

Jaeweon Cho, professor milieutechniek: “Can we design a modern society without money which is at least as effective economically and politically as our current system?”

Margaret Levi, gedragswetenschapper: “Are humans capable of building a moral economy?”

Een kleine greep uit de pareltjes van vragen, die ook onderwerpen en discussies op Sargasso raken. Wat dat laatste betreft zien we helaas nog te veel stelligheden en te weinig vragen. Zou u met louter vragen met elkaar kunnen communiceren?

Bladert u zelf de vragen eens door vanaf hier en laat in de reacties weten welke u de mooiste en/of meest intrigerende bijdragen vind.