Het is in de media al vaak geroepen: de partij die een coalitie laat vallen moet daar vaak voor boeten. De vraag is, volgens de pers, of dit ook het geval zal zijn voor de PvdA, de partij die dit kabinet (volgens ons onhandig) liet vallen.
De eerste tekenen zijn positief. Het CDA krijgt, ondanks dat de PvdA de coalitie opblies, het grootste deel van de kritiek over zich heen, waarmee de PvdA zich, althans voorlopig, onttrekt aan deze wetmatigheid. In een peiling van Maurice de Hond kan de partij zelfs 4 zetels bijschrijven ten opzicht van de vorige peiling.
Maar is deze wetmatigheid wel een echte, bestaande wetmatigheid? GeenCommentaar ging op zoek en zocht uit wanneer en door wie de kabinetten sinds de Tweede Wereldoorlog ten val zijn gebracht. “Gelijmde” kabinetten, die na een crisis weer verder regeerden rekenden we niet mee. En dat gaf een heel wat genuanceerder beeld dan de media ons doen voorkomen.
Sinds de Tweede Wereldoorlog vielen er naast Balkenende-IV nog elf kabinetten. Daarvan zijn er twee niet op het conto van een of meerdere partijen te schrijven, namelijk de val van het kabinet Marijnen en de val van Paars II, dat viel wegens het Srebrenica-rapport.
Van de overige negen gevallen kabinetten is de “dader” wel redelijk duidelijk, en in vijf van de gevallen behaalde de partij inderdaad minder zetels bij de volgende verkiezingen. Maar slechts in twee gevallen ging het om een afstraffing (KVP, 1967 en VVD, 1989).
In vier gevallen won de boosdoener de volgende verkiezingen zetels, bijvoorbeeld de VVD (+4) na de val van Balkenende I.
Gezien deze cijfers kunnen we kort zijn. Er bestaat geen wetmatigheid die gebiedt dat de coalitiebreker betaalt. De grootste fluctuaties in zetels waren het gevolg van andere oorzaken. Denk bijvoorbeeld aan de afstraffing van de partijen van Paars II (PvdA -22, VVD -14, D66 -7), na de val van die coalitie wegens Srebrenica. Dat was toen vooral te danken aan een algemene onvrede over de gevestigde politiek, en niet aan die breuk.
Ook nu zal de PvdA ongetwijfeld flink gaan verliezen bij de komende verkiezingen. Maar daar zal het ten val brengen van het kabinet waarschijnlijk geen grote rol in spelen. Die neergang moet meer gezocht worden in de opkomst van andere partijen, zoals de PVV en D66.
Reacties (14)
Ik heb de afgelopen dagen juist iemand (Halsema) horen zeggen dat de breker betaalt in crisistijd. Gaat die wetmatigheid wel op?
definieer crisistijd.
@2 stagnerende of dalende economische groei, of “sociale onrust”? Ik was trouwens vergeten een vraagteken bij Halsema te plaatsen.
Je verwacht een groot verlies voor de PvdA? Ik denk dat het nog wel eens reuze mee kan vallen.
1) Bos is het enige reële linkse alternatief voor Balkenende. Progressieve stemmers (rond 70 zetels) zullen ook strategisch gaan stemmen, net als in 2003, toen de PvdA op 42 zetels kwam, net achter CDA. SP en GL zakten na gunstige peilingen op het laatst hierdoor ver terug.
2) Het CDA krijgt van de ‘neutrale kiezer’ (bestaat die nog) de schuld van de breuk. Balkenendemoeheid doet de rest.
3) PvdA stond vooral slecht in de peilingen omdat dit CDA-gedomineerde kabinet geen enkel probleem daadkrachtig aanpakte en een hardvochtige rechtse koers volgde. Potentiële PvdA stemmers zullen weer terugkeren als Bos aangeeft deze keer over links te willen gaan regeren, met wellicht wat(links)liberale steun.
D66 en PvdA sluiten inmiddels Wilders uit, maar wat denken we van een cordon sanitaire voor Balkenende?
http://speervanger.web-log.nl/mijn_weblog/2010/02/cordon-sanitair.html
@1: Misschien dat het uitkomt als Halsema vaak genoeg herhaalt dat het crisistijd is.
De coalitiebreker bij kabinet Marijnen lijkt mij de VVD, die in eigen standpunten betreffende commerciële omroepen volhardde.
Bij Balkenende I kan zeker aan de rol van CDA en VVD getwijfeld worden, maar wanneer kan dat nou niet?
Feitelijke coalitiebreker is toch de LPF.
Uiteindelijk zullen de zetels die CDA en PvdA bij de 2e Kamerverkiezingen gaab halen vooral afhangen van de vermoedelijk keiharde campagne tussen die twee.
@4 Iedereen aan het cordon sanitair!
Hoor net op de radio dat van Geel snel nieuwe verkiezingen wil en een nieuwe coalitie met de PvdA niet uit sluit. LOL. Misschien als het CDA zo hard verliest dat Balkie met z’n crony’s het veld ruimen. Maar dat zal hij wel niet bedoelen.
@7: Ik ben dan toch heel benieuwd hoe hij die coalitie anders ziet ontstaan. Mij lijkt dat Balkenende elke coalitie van CDA met (oa.) D66 of PvdA in de weg staat.
@4: Wat betreft punt 1: toen lagen PvdA en CDA al nek aan nek. Voorlopig ligt het CDA zo ver voor, dat strategisch stemmen voor de linkse kiezer geen enkel nut heeft. Het kan natuurlijk gebeuren dat de PvdA momentum krijgt waardoor een sneeuwbaleffect ontstaat: hoe beter in de peilingen, hoe groter de kans dat ze de grootste partij worden, hoe aantrekkelijker de PvdA wordt. Maar dat kan momenteel net zo gemakkelijk met D66 gebeuren.
@9
Waarom niet met GroenLinks?
Als ik zou moeten kiezen tussen Bos, Kant, Pechtold of Halsema zou ik voor de laatste kiezen.
Van verkiezingsprogramma’s hoeven we niet uit te gaan, want die worden toch
tijdens de coalitiebesprekingen door de papierversnipperaar gehaald.
Ze lijkt me van de 4 het meest standvastig en redelijk.
Kant is te emotioneel en Bos en Pechtold zijn niet te vertrouwen gladjanussen.
Ik rol graag mee met een sneeuwbal van D66, GL en zelfs de PvdA. Mocht Rinnooy Kan zich uitdrukkelijk premierskandidaat stellen bij D66, dan is de keuze helemaal snel gemaakt.
@9 Ik denk dat de PvdA sneller uit het dal krabbelt dan je denkt.
1) Bos heeft gewonnen aan statuur als crisismanager op Financien en vertolkt mbt Uruzgan de mening van een groot deel van Nederlanders. Hij rekent af met zijn imago van draaikonterige windvaan.
2)de PvdA was vooral ongeloofwaardig in deze rechtse coalitie, maar heeft nu de handen weer vrij voor een populistischer links geluid. Ik denk dat ze met stevige anti-Wilders boodschap bovendien een deel van de recente, nog niet echt loyale aanwas van D66 kunnen afromen.
3) de SP is dankzij Agnes Kant geen logische keus meer voor ontevreden PvdA stemmers.
Als de PvdA weer in de lift zit en Bos goed campagne voert, zal er veel eerder een sneeuwbaleffect optreden richting PvdA dan richting SP, D66 of GL.
“Hij rekent af met zijn imago van draaikonterige windvaan.”
Een zwaluw maakt nog geen zomer. Ik denk dat veel stemmers nogal sceptisch zullen staan t.o.v. de PvdA
@10: GroenLinks heeft nog steeds een beetje een elitair imago waardoor het voor veel PvdA- en SP-kiezers geen optie is.
Ja, dat kleeft ook aan D66, maar die hebben als voordeel dat ze kiezers kunnen halen bij zowel PvdA als GL als bij CDA en VVD.