De benoeming van Buruma

Wederom nemen wij graag een stuk over van Publiekrecht en Politiek. Dit maal van GB.

Toen deze week de voordracht van Buruma op de agenda van de Tweede Kamer verscheen, leek zijn kostje gekocht. Zijn universiteit plaatste het nieuws alvast hun de website. Maar afgelopen dinsdag werd de stemming opeens uitgesteld. ‘Op verzoek een van de fracties,’ aldus de Voorzitter. Dat was de PVV, kwam later via het ANP, want de PVV heeft het niet zo op Buruma. Voornaamste steen des aanstoots lijkt, omdat ze zo aanslaan op Mussolini, dit Vooraf uit het NJB. Daarin haalt Buruma uit naar Wilders, omdat deze met woorden een bijl zet in pluralistische democratie. Gevolgd door een verwijzing naar Mussolini.

Hoe werkt een benoemingsprocedure normaal? Rechters worden in Nederland benoemd door de Regering, ook de raadsheren uit de Hoge Raad. Maar omdat de Hoge Raad ook het college is dat over de ambtsmisdrijven van ministers oordeelt, verloopt de benoeming van die raadsheren via de Tweede Kamer. Die moet een voordracht doen bestaande uit drie personen en de Regering moet daarbinnen blijven. De Tweede Kamer liet zich in het verleden eigenlijk altijd leiden door een voordracht van zes personen die de Hoge Raad zelf opstelt en aan de Tweede Kamer stuurt. Als je dus door de Hoge Raad op nummer 1 wordt gezet, dan zit je goed. De Tweede Kamer streept de onderste drie weg, de regering de volgende twee en benoemt vervolgens jou. Dit ging op een gegeven moment zo vanzelfsprekend dat de Tweede Kamer de normaal verplichte schriftelijke stemming over personen wegliet, conform deze procedure.

Buruma komt al een tijdje voor ‘op de lijst van zes’ van de Hoge Raad. Vorige keer nog op plaats 5. En deze keer werd hij door de Hoge Raad zelf op een gezet. Dat advies werd overgenomen door de Vaste Commissie voor Veiligheid en Justitie, nota bene onder leiding van De Roon. Of de PVV zich ook in commissieverband tegen de voordracht van Buruma heeft verzet, valt te betwijfelen. Nu pas op het laatste moment van de normale procedure is afgeweken, lijkt het erop dat Wilders zich pas het zien van de agenda van deze week heeft opgewonden. ‘Is dat die vent die mij met Mussolini heeft vergeleken?’

Politiek bedrijven over de benoeming van de leden van het hoogste rechterlijke college is geen unicum. Wellicht zijn de spektakels die zich sinds halverwege de jaren 80 in de Amerikaanse Senaat hebben ontwikkeld het meest bekend. Sommigen zouden iets dergelijks hier ook graag zien. Prof. Dommering, bijvoorbeeld, reageert op het NJBlog enthousiast op het idee. Maar hij verkeert blijkbaar in de veronderstelling dat de Vaste Commissie nog over de kwestie moet vergaderen. Zijn ideale openbare weerlegging van Wilders’ aanval is nu niet meer aan de orde. En los daarvan is het maar de vraag of het eindpunt van die ontwikkeling wel zo verkieslijk is. In Amerika is de koers van het Supreme Court afhankelijk geworden van het uithoudingsvermogen van de rechters om te wachten tot een gelijkgestemde president in de opvolging kan voorzien. O’Conner, die wilde aftreden, hielp eerst Bush aan de macht. En na het aantreden van Obama meldden meteen Souter en de hoogbejaarde Stevens zich bij de uitgang. Of dat nu allemaal zo geweldig is, valt te betwijfelen. Uiteraard, het Supreme Court en zijn interventies zijn op vele punten niet te vergelijken met de Hoge Raad. Maar we moeten wel goed analyseren of we niet toch een weg naar deze Amerikaanse toestanden inslaan.

Er valt dus op zich wel wat te zeggen voor politieke bemoeienis met de benoeming van raadsheren in de Hoge Raad. Maar dan moet het wel om een zinvolle discussie gaan. Buruma, in het besproken Vooraf, windt zich op over de lauwheid van de reacties op Wilders, juist omdat er juridisch niet veel aan te doen valt. Hij bevestigt zelfs het recht van een Kamerlid op ‘noodzakelijk grieven’ (i.t.t. het eveneens mysterieuze ‘onnodig grieven’). Nu er niet veel meer uit de PVV komt dan dat Buruma ‘veel te politiek’ is en dat hij Wilders met Mussolini heeft vergeleken, lijk het erop alsof Wilders de parlementaire toetsing van kandidaat-raadsheren in de Hoge Raad dan ook maar meteen gereduceerd tot ‘jij bent het niet me eens, en daarom deug je niet als rechter’.

Dat nu, zou bijzonder spijtig zijn