Coöpereren door de eeuwen heen

ACHTERGROND - “Samen sta je sterk” is het idee achter de coöperatie. Nederland is van oudsher een coöperatieland, met de Rabobank als bekendste voorbeeld. Deze week besteden De Nieuwe Pers en Sargasso in het weekthema aandacht aan Oud-Hollandsch Coöpereren.

Maatschappelijk betrokken ondernemingen die bijdragen aan het terugdringen van armoede en werkeloosheid. Dat zijn coöperaties volgens de Verenigde Naties. In 2012 zette de VN coöperaties in de schijnwerpers tijdens het jaar van de Coöperatie. Wat blijkt? In Nederland deden coöperaties in 2011, met een omzet van 111 miljard euro, een behoorlijke duit in het economische zakje. Hoe zijn we uitgegroeid tot zo’n coöperatief land?

David Dale, Robert Owen en de Rochdale Pioniers

In 1780 werd David Dale in Schotland geraakt door de slechte leef- en werkomstandigheden van zijn werknemers in de katoenindustrie. Onderwijs, betere werkvoorwaarden en een hoger salaris moest de armoede wat hem betreft verminderen. Hiermee was hij de inspiratie voor Robert Owen, zijn latere schoonzoon en één van de grondleggers van coöperaties in het Verenigd Koninkrijk.

Het was Owen die het idee van coöpereren voortzette. Zijn sociale standpunten tegenover zijn arbeiders hebben hem tot de geestelijk vader van coöperaties gemaakt.

In het Engelse Rochdale hebben 28 mannen dit gedachtegoed omgezet in daden. Als arbeiders waren ze de oneerlijke verdeling van welvaart zo zat dat ze een eigen winkel begonnen, waar klanten tegen een eerlijke prijs hoogwaardige producten konden kopen. Dankzij de Rochdale Pioniers ontstond er een nieuwe beweging.

Nederland

Het idee van Rochdale waaide over naar Nederland en resulteerde onder andere in de oprichting van woningcorporatie Rochdale in Amsterdam. In het begin van de vorige eeuw werd deze coöperatie opgericht om de woonomstandigheden van het volk te verbeteren.

Niet alleen in de woningbouw werd gecoöpereerd. Verzekeraar Achmea begon in de 18e eeuw met coöperatief verzekeren. Boeren gingen samen werken om hun producten te verkopen waardoor er verschillende zuivel- en landbouwcoöperaties ontstonden. Op het platteland zijn meer coöperatieve initiatieven ontstaan. In Duitsland werd namelijk de eerste boerenleenbank opgericht. Dit idee is in Nederland overgenomen door de Rabobank.

Al deze samenwerkingsverbanden hebben als doel om de krachten van consumenten of kleine ondernemers te bundelen. Risico’s worden verdeeld, de schaal waarop je kan produceren vergroot en er is veel ruimte voor inspraak van de leden. Zo kan een coöperatie een economisch sterke onderneming worden.

Nederland telt inmiddels ongeveer 2.600 economisch actieve coöperaties en daar lijken er steeds meer bij te komen. Waar grote bedrijven, die van oudsher coöperatief zijn, nu vaak nog maar deels een coöperatief karakter hebben, zijn het vooral particulieren die de coöperatie nieuw leven in blazen.

Onvrede

Onvrede over de levensomstandigheden van arbeiders stond twee eeuwen geleden aan de basis van het coöpereren. Nog steeds blijkt onvrede over de huidige gang van zaken een belangrijke motivatiebron om een coöperatie te beginnen.

Op zoek naar meer duurzaamheid richten buren samen energiecoöperaties op. De directeur van NORMA, de stichting die de belangen van musici en acteurs behartigt, pleitte onlangs nog voor een eigen muziek streamingdienst voor Nederlandse muzikanten. Zodat ze het geld krijgen waar ze recht op zouden hebben. Als antwoord op de financiële crisis kwamen Belgische burgers al met het idee om een nieuwe coöperatieve bank op te richten en nu sluit Nederland zich daar bij aan. Als het aan de VN ligt blijven we op deze manier door coöpereren naar een betere wereld, want zoals hun slogan al zei: ‘Cooperative Enterprises Build A Better World.’

Het permablog van De Nieuwe Pers verhuist binnenkort naar Sargasso. Elke week onderzoekt een groep jonge journalisten en de redactie van Sargasso een thema dat in meer of mindere mate verbonden is aan de actualiteit. Ideeën voor thema’s zijn welkom op info [at] sargasso [punt] nl.