Censuur zonder rechter

In de Verenigde Staten regelt de Digital Millenium Copyright Act (DMCA)  al sinds 2000 hoe het omzeilen van auteursrechten op het internet moet worden aangepakt. Volgens deze wet kan de overheid internetproviders dwingen om websites uit de lucht te halen met de garantie dat zij zelf zijn gevrijwaard van vervolging. De providers volgen deze wet nauwgezet wat het einde betekende van vele piratensites. Inmiddels is deze wet uitgegroeid tot een standaard voor bescherming van auteursrechten die overal in de wereld wordt gevolgd. De DMCA zou ook de norm zijn voor de regeling van auteursrechten in vrijhandelsverdragen zoals het TTIP.

De Amerikaanse burgerrechtenorganisatie Electronic Frontier Foundation (EFF), schrijft dat de DMCA wereldwijd ook gebruikt wordt om censuur toe te passen. Het is namelijk een stuk eenvoudiger om internetproviders via takedown notices aan te zetten tot het verwijderen van content dan wanneer er een proces voor de rechtbank gevoerd moet worden. Dat ondervond de maker van een videofilm over een actie tegen een huisuitzetting in San Francisco. De deurwaarders wisten met een vals briefje gedaan te krijgen dat de film verwijderd werd. Het bleek hen er vooral om te doen de maker van de protestfilm te intimideren. Het filmpje is later weer teruggeplaatst.

De EFF publiceerde een lijst met voorbeelden van gevallen waarin landen voor de gemakkelijkste weg hebben gekozen om ongewenste content te verwijderen. Op die lijst staan niet alleen landen als Saoedie-Arabië, waar je zoiets verwacht, maar ook Brazilië, Canada en de Verenigde Staten. En dan gaat het niet over origineel auteursrechtelijk beschermde werken, maar over informatie uit het parlement (Canada) of een video die kritisch is voor een presidentskandidaat (Brazilië). De autoriteiten hebben in alle gevallen een creatieve manier gevonden om via de auteursrecht-route censuur te plegen. De regering van Ecuador maakte gebruik van een Spaanse firma die de trucjes kent om een cartoon over de wekelijkse toespraken van president Correia te laten verwijderen. Het logo van de regering en een plaatje van de Simpsons waren voldoende voor Twitter om het notice and takedown protocol te volgen. Wel vreemd dat de beschermheer van Julian Assange op deze manier inbreuk maakt op de vrijheid van meningsuiting.

Het voorbeeld van Canada is voor Europa en dus voor Nederland interessant omdat de EU in een vergevorderd stadium is om met dat land een vrijhandelsverdrag te sluiten, een soort van voorloper van het omstreden TTIP verdrag waarover de EU met de VS onderhandelt. Het CETA verdrag met Canada bevat in het hoofdstuk over auteursrechten alle voorzieningen die de Amerikaanse wetgeving op dit gebied ook al heeft, inclusief DMCA. Ze staan ook al in het vrijhandelsverdrag dat Canada met de VS en andere Amerikaanse landen eerder hebben gesloten. Kortom, de mogelijkheden voor censuur breiden zich uit. We zullen in de toekomst dus afhankelijk worden van de mate waarin autoriteiten zichzelf toestaan de verkorte route via het auteursrecht te nemen om bijvoorbeeld Youtube filmpjes te blokkeren en daarmee het geldende rechtsstelsel te omzeilen. Uitspraken van minister Opstelten over geweldsvideo’s deze zomer beloven niet veel goeds. Hij wil onsmakelijke beelden eerst uit de lucht halen en pas daarna bekijken of ze strafbaar zijn.

In Duitsland heeft minister Gabriel zich positief uitgelaten over CETA. Dat is natuurlijk niet onbelangrijk voor het doorzetten van de goedkeuringsprocedure. Maar een deel van zijn eigen partij, de SPD, verzet zich daartegen. De rebellerende afgevaardigden zijn in goed gezelschap van meer dan 1 miljoen Europeanen die in korte tijd tegen TTIP en CETA getekend hebben.