Case Haga: overheid zet vertrouwen van Nederlandse moslims op het spel.

ACHTERGROND - Nu de stofwolken van het strijdgewoel over het Cornelius Haga lyceum enigszins zijn neergedaald, blijkt dat gemeente, politici, bestuurders, veiligheidsdiensten en nogal wat media in dit conflict flink zijn nat gegaan. Voor de vergaande aantijgingen over beïnvloeding van leerlingen (binnen en buiten schooltijd) door ‘salafistische aanjagers’, persoonlijke banden met gewelddadige extremisten uit de Kaukasus en antidemocratisch of ‘door het salafisme gedomineerd’ onderwijs kon de onderwijsinspectie de afgelopen maanden na een ongeëvenaard intensieve speurtocht immers geen of slechts indirect dan wel al jarenlang bekend bewijs vinden. Tot vervolging is ook eerder nooit overgaan: ‘Signalen, geen strafbare feiten’, meldde minister Grapperhaus. Van het creëren van een ‘parallelle samenleving’ of het tegengaan van integratie is volgens de inspectie al helemaal geen sprake.

Wat overblijft in het uitgelekte oordeel van de onderwijsinspectie is ‘financieel wanbeheer, de autoritaire, provocerende leiding van de directeur en gebrek aan deskundigheid en ervaring bij het bestuur’.

Zaken waarover in het nooit formeel naar buiten gebrachte conceptrapport uit december 2018 nog diametraal tegenovergestelde uitspraken worden gedaan. Soms zelfs zaken waar deze inspectie sowieso niet over gaat of waarvan het bewijs flinterdun is. Vandaar vorige week het door leerlingen en ouders drukbezochte kort geding van het Haga lyceum tegen de publicatie van het rapport in Den Haag. De rechter doet op 11 juli uitspraak. De kans dat deze vanaf dag één door gemeentelijke en landelijke overheden ongewenste  islamitische school voor voortgezet onderwijs in Amsterdam (opnieuw) aan het langste eind trekt, is volgens onderwijsrechtkenners groot. Nederlandse moslims voelen zich gestigmatiseerd, het vertrouwen in de overheid neemt af en verdere polarisatie ligt op de loer. Werk aan de winkel, zou je zeggen.

Ondertussen

De feitelijke leiding, gevormd door de gebroeders Atasoy, houdt in een boeiende longread in de Volkskrant nogal overtuigend vol dat de lokale en landelijke overheid al sinds de plannen tot oprichting een ‘vuil spelletje’ speelt met hun school. Juristen omschrijven hun doen en laten in diezelfde krant als ‘bestuurlijke stalking’ en zelfs als ‘een bestuurlijke guerrillaoorlog’. In eerdere blogs over islamitisch onderwijs in Amsterdam en het Cornelius Haga Lyceum op Republiek Allochtonië, ga ik uitgebreid op die rumoerige voorgeschiedenis in. Ondertussen blijven de broers vasthoudend doorpakken en ondanks alles hun – zei het bij tijd en wijlen inderdaad lugubere en zeer grove – gevoel voor humor behouden. Meest recente, ludieke voorbeeld; het uitstapje met leerlingen naar de rechtszaal voor het kort geding in het kader van….burgerschapsvorming.

De gemeente blijft op haar beurt nu ineens oorverdovend stil. Dat zou kunnen wijzen op een flinke dosis naïviteit. Maar ook op ‘een bestuurlijke en ambtelijke kop in het zand steek actie’ uit angst voor weerstand en toenemend wantrouwen vanuit de (Amsterdamse) moslimgemeenschappen, die in eerdere ontmoetingen met onder meer ouders en moskeebestuurders over dit dossier niet onder stoelen of banken werd gestoken. Nu er zo weinig van het ‘griezelverhaal’ overblijft, zal hard gewerkt moeten worden aan ‘damage control’. Hoewel burgemeester Halsema steeds vasthield aan ‘de omgekeerde bewijslast’, (….stel dat ik het u niet had gemeld) vraag ik mij serieus af of ze de beslissing om op verzoek van de veiligheidsdiensten het Haga te gaan ‘verstoren’ nu weer zou nemen.

Na de briefing van de AIVD in maart blokkeerde de gemeente de financiering en vergunningverlening aan de school. En door een actief ontmoedigingsbeleid probeerde het gemeentebestuur – daarbij volop ondersteund door premier Rutte – ouders af te laten zien van inschrijving. Dat heeft niet gewerkt. Sterker nog, voor het nieuwe schooljaar hebben veel meer potentiële brugklassers hun voorkeur uitgesproken voor deze enige islamitische middelbare school in Amsterdam dan daarvoor, intern sluiten de rijen zich steeds verder en de beperkte middelen die overheden toch al hebben om iets tegen welke school dan ook uit te richten zijn inmiddels allemaal ingezet. Nieuwe wetgeving zal daarin weinig veranderen. Veel ouders van kinderen op het Haga die ik de afgelopen maanden en dagen sprak, zeiden dat ze hun zoons of dochters direct van de school hadden afgehaald als er ook maar een fractie van de ingebrachte ‘feiten’ zouden kloppen. Nu bewijzen opnieuw uitblijven, slinkt het geloof in het stads- en landbestuur.

Aanpak AIVD en NCTV werkt averechts

De inlichtingendiensten deden wel hun verhaal. Zij blijven volhouden dat de actie richting het Haga onderdeel uitmaakt van de recente aanpak van het volgens hen aan invloed winnende politiek salafisme, ‘waarvan de  aanhangers ‘antidemocratische, polariserende en onverdraagzame boodschappen verspreiden’ en met succes proberen meer (institutionele) kracht op te bouwen (in hun eigen geschriften aangeduid met het Arabische woord tamkin). Verstoring van dat proces kan niet via de gebaande paden, omdat er zelden sprake is van bewezen strafbare feiten. In dit geval dachten de diensten de school een knock-out toe te dienen door een mengelmoes aan belastende informatie via de gemeente naar buiten te laten lekken, met als bedacht gevolg weerstand vanuit de ‘eigen’ gemeenschap en vergaand optreden van het stadsbestuur.

Vooral de NCTV sloeg zichzelf op de borst over deze specifieke aanpak. Dat getuigt helaas van weinig inzicht. Zoals ik eerder aangaf leidde de actie van de veiligheidsdiensten – anders dan in eerste instantie door de diensten zelf en veel media werd beweerd – juist tot méér, niet tot minder steun voor het Haga vanuit de (georganiseerde) Nederlandse moslimgemeenschappen. De steeds weer naar voren gebrachte weerstand kwam vanuit beperkte hoek, bestond deels uit seculiere (lees niet-islamitische) organisaties of had legitiem, maar aantoonbaar eigen belang. Het gros van de partijen die in Amsterdam – als ze er al waren – om tafel zat, sloot zich niet eens aan bij een verklaring die in het belang van de leerlingen aan de leiding van de school vroeg zich, al dan niet tijdelijk, terug te trekken. Veel van de weerstand die er juist ook binnen de ‘eigen’ gemeenschap was tegen (de leiding van) de school, en die vóór al deze heisa en de harde roep uit Tweede Kamer en gemeenteraad om sluiting nota bene veelvuldig werd uitgesproken, verdween juist door de ‘verstoring’. Het draagvlak voor de school is als gevolg aantoonbaar toegenomen.

Hoe verder?

De onderwijsinspectie lijkt zich – ook volgens kenners – met het nieuwe rapport voor het politieke karretje te hebben laten spannen. Alles bij elkaar een treurig beeld. Ook met ontwikkelingen rondom andere dossiers die volgens de autoriteiten betrekking hebben op Nederlandse moslims wordt zichtbaar geworsteld. Onder de noemer ‘problematisch gedrag en ongewenste buitenlandse financiering‘ probeert men daar op nationaal niveau vorm aan te geven, waarbij regelmatig de randen van de (grond)wet worden opgezocht of zelfs overschreden. Van groot belang is dat moslimgemeenschappen en hun organisaties niet het gevoel krijgen dat er doorlopend met twee maten wordt gemeten en dat hen steeds weer duidelijk wordt gemaakt dat vrijheid van godsdienst, organisatie, onderwijs en meningsuiting ook voor hen blijft gelden. Politieke en bestuurlijke erkenning dat de islam én moslims integraal onderdeel uitmaken van de Nederlandse samenleving, zou daarbij ongetwijfeld helpen. Zeker is ook dat het zonder enige deskundige duiding droppen van zeer belastende informatie over de hoofden van een hele (school)gemeenschap geen navolging verdient.

Dit artikel van Roemer van Oordt verscheen eerder op Republiek Allochtonië