Brazilië wil visumplicht Amazonewoud

“We want to establish the Amazon as ours,” Tuma said. “We want the world to visit the region. But we want them to tell us when they’re coming and what they’re going to do.” (AP)

De Braziliaanse National Justice Secretary Romeu Tuma Jr. laat weten dat de Braziliaanse autoriteiten van plan zijn om een visumplicht voor het Amazonewoud in te stellen. Als het congres de wet aanneemt zullen binnenkort alle buitenlanders die de Amazoneregio willen bezoeken een visum moeten aanvragen, overtredingen worden bestraft met een boete van 60.000 dollar (38.000 euro). Met deze visumplicht wil de Braziliaanse overheid weten wie de Amazone bezoekt en waarom. Maar mensenrechten- en natuurbeschermingsorganisaties vrezen dat deze maatregel bedoeld is om pottenkijkers buiten te sluiten en de positie van de indianen te verzwakken. In ieder geval gonst het in de Braziliaanse samenleving al tijden van de paranoïde complottheorieën die de invoering van een dergelijk Amazonevisum in de kaart spelen.

Een recente peiling onder de Braziliaanse bevolking gaf aan dat 75% een buitenlandse invasie in de Amazone vreest. Vreemde legers zouden het gemunt hebben op de natuurlijke rijkdommen van het Amazonewoud (IHT). En zelfs een aanzienlijk deel van het Braziliaanse congres is er serieus van overtuigd dat de Yanomami indianen van plan zijn om met hun reservaat aansluiting te zoeken bij de Verenigde Staten?! Alexandre Barros van een Early Warning denktank legt aan het AP News uit dat in de jaren ’70 het militaire regime een vergelijkbare maatregel heeft overwogen en dat de huidige ontwikkelingen onderdeel zijn van “cyclical paranoia” in Brazilië (AP).

Het belang van het Amazonewoud (bijvoorbeeld alleen al voor de mondiale klimaatregulatie) overstijgt de Braziliaanse landsgrenzen en dit besef begint wellicht ook in te dalen in de Braziliaanse koppen en slaat bij sommigen dan om in een protectionistische reflex. Of zouden ze ook de profetische woorden van Jan Wolkers hebben gehoord toen hij ergens in de jaren ’90 (fragment nog niet geyoutubed) op de Hollandse televisie mijmerde over “Amerikaanse, Russische en Europese slagschepen die de monding van de Amazone rivier komen opvaren om Brazilië te dwingen te stoppen met ontbossing”? Braziliaanse ministers houden zich in ieder geval serieus bezig met de mogelijkheid van een buitenlandse invasie in de Amazone en laten hun ambtenaren rapporten produceren over de “asymetrische oorlogsvoering in een gebied zonder infrastructuur” (Reuters). Maar wat wil je ook in een samenleving waar een hoax over een Amerikaans schoolboek dat een plan voor invasie zou bevatten zoveel succes heeft?

De Brazilianen zijn altijd al argwanend geweest tegenover buitenlanders die zich met hun Amazone wilden bemoeien. Een collega natuurbeschermer (van bovengetekende) die zich in de jaren ’80 al inzette voor de bescherming van het regenwoud wist dat als hij in Brazilië was hij vaak werd gevolgd door de geheime dienst. De agenten deden ook geen moeite om dat te verbergen, bij aankomst in zijn hotelkamer in Manaus ging de telefoon en een dreigende stem zei: “We know you are here mister …”. De beroemde Nederlandse apenonderzoeker Marc van Roosmalen hing vorig jaar 14 jaar gevangenisstraf boven het hoofd omdat hij beschuldigd werd van biopiraterij. Maar er bestaan sterke vermoedens dat de machtige hout- en sojabedrijven én jaloerse (minder succesvolle) Braziliaanse onderzoekers achter de vervolging van van Roosmalen zitten. Gisteren werd bekend dat een Braziliaanse klokkenluider die al vaker illegale houtkap had gemeld is vermoord (AP). Het spel wordt in Brazilië keihard gespeeld. Een visumplicht voor buitenlanders zal voor de Braziliaanse overheid een doeltreffend middel blijken om in de toekomst dergelijke lastige types uit de Amazone te weren. Of is het hun goed recht het bezoek aan ’s werelds grootste regenwoud te reguleren en zijn de critici juist de paranoïde partij?

Opzich is soevereiniteit over hun deel van de Amazone de Brazilianen hun goed recht. Wij zouden hier in Nederland raar opkijken als Japanners zich opeens zouden gaan bemoeien met de Veluwe. Als de Brazilianen hun regenwoud willen kappen voor veeteelt en akkerbouw kan je ze moeilijk tegenhouden. Of heeft de wereldgemeenschap bij het wel of niet vernietigen van het grootste regenwoud op aarde toch nog enig recht van spreken? Als de Braziliaanse overheid overtuigend laat zien dat ze ook begaan is met het behoud van het bos en haar oorspronkelijke bewoners dan was er wellicht minder wantrouwen over de visumplicht, maar resultaten uit het verleden stemmen enigszins somber. Een half jaar geleden kwamen internationale klimaatdeskundigen in Noordwijkerhout bijeen voor een expert meeting van het IPCC. Toen bij een presentatie uit de doeken was gedaan hoe kwetsbaar het Amazonewoud voor klimaatverandering is, dat het bos nu al aan het verdrogen is en met een beetje pech het binnen enkele jaren kan vervallen in cycli van bosbranden en verdere verdroging zei de Braziliaanse afgevaardigde: “Oh maar dan kunnen we het beter nu meteen kappen…”. En misschien is het wel vanwege dergelijke signalen dat sommige lastige/subversieve/goedbedoelende buitenlanders graag een oogje in het zeil willen houden.