Franse Revolutie en Duitse ‘Wende’ in Sofia

ELDERS - Bulgaarse jongeren willen afrekenen met de oude politiek en hopen op aansluiting bij de rest van Europa.

Verwonderlijk is het niet, zorgelijk wel: in Europa wordt de kloof tussen noord en zuid steeds groter. Recent onderzoek laat zien dat in noordelijke landen zoals Zweden en Duitsland het vertrouwen in de toekomst nog steeds bestaat, in een aantal zuidelijke landen is het totaal verdwenen. En daarmee verdwijnt ook het vertrouwen in de EU in deze landen, zo blijkt uit de nieuwe Eurobarometer. En ook al toont de Europese Commissie zich optimistisch over het laatste oordeel van de Europese burgers, de cijfers laten zien dat daar -ook over heel Europa gezien- weinig aanleiding toe is. En misschien is dat nog wel het grootste probleem: terwijl iedereen de vertrouwenscrisis ziet blijven de leiders naar buiten toe volhouden dat het goed gaat.

Eurocommissaris Viviane Reding (Justitie) heeft in Bulgarije de sfeer wel goed aangevoeld. Tijdens een bezoek aan Sofia voor een dialoog met de Europese burgers deze week gaf ze haar steun aan de demonstraties tegen corruptie.  In Bulgarije wordt al wekenlang gedemonstreerd naar aanleiding van de benoeming van een controversiële media-tycoon als hoofd van de nationale veiligheidsdienst. Deze benoeming is inmiddels ongedaan gemaakt maar de protesten tegen corruptie en vooral ook de achterblijvende levensstandaard in het armste land van de EU duren voort. Dinsdagavond blokkeerden duizenden betogers het parlement waar een debat over het overheidsbudget werd gehouden.  De demonstranten zijn uiteindelijk ’s nachts hardhandig door de oproerpolitie verwijderd zodat de parlementariërs bevrijd konden worden.

Tot nu toe verliepen de protesten tamelijk vreedzaam. Nadat de Franse ambassadeur steun had betuigd aan de betogers gingen zij als dank ter gelegenheid van de Franse Nationale feestdag de straat op met een tableau vivant van een beroemd Frans schilderij van Delacroix: “Vrijheid die het volk leidt”.

Enkele dagen later werd voor de Duitse ambassade een “Berlijnse Muur” gebouwd, en vervolgens onder luid gejuich weer neergehaald. De muur symboliseerde de banden van de regering met duistere oligarchen. De Duitsers waren onder de indruk: actieve burgers, hier! Zie deze videobeelden. Ook de Nederlandse en de Belgische ambassadeurs sloten zich met een steunbetuiging voor de demonstranten aan bij hun collega’s, een tamelijk uniek gebeuren in de EU.  Maar de EU staat tamelijk machteloos, schreef de Frankfurter Allgemeine gisteren. “Bulgarije is niet zoals een EU-lidstaat zou moeten zijn, maar overtreedt geen enkel EU-verdrag en handelt evenmin in strijd met de grondrechten. De macht van de oligarchen wordt informeel achter de schermen uitgeoefend (…) Bulgarije voldoet naar buiten toe aan de eisen van een democratie.”

De Bulgaren zijn inmiddels al weken in opstand tegen de huidige machthebbers. Eigenlijk begon het al deze winter, toen de rechtse regering van Borisov na massale demonstraties  tegen de verhoging van de energieprijzen moest aftreden. Verkiezingen brachten niet direct een oplossing vanwege de patstelling tussen links en rechts. Nu heeft Plamen Oresharski een nieuwe regering van technocraten gevormd die even weinig vertrouwen heeft van de bevolking. De demonstranten zien nog steeds te veel corrupte baantjesjagers en met maffia-kringen verbonden figuren zowel in de regering als het parlement. Aan hun wens om nieuwe verkiezingen uit te schrijven is tot nog toe niet tegemoet gekomen.

Wie zijn deze demonstranten die zwaaiend met zowel Bulgaarse als Europese vlaggen dag na dag de straat op gaan? De Bulgaarse journaliste Maria Spinova schrijft dat het vooral om jongeren gaat, opgegroeid in het Bulgarije na de val van het communisme. Bulgarije heeft de afgelopen decennia in een periode van grote onzekerheid verkeerd. Maar de contacten met de rest van de wereld zijn enorm toegenomen. Het contrast tussen de mogelijkheden in eigen land voor -inmiddels- dertigers met een hogere opleiding en hun ervaringen met de rest van Europa is schokkend. The people protesting in front of the Parliament today feel cheated out of their youth, dreams and hopes: after nearly a quarter century of “change”, nothing in their lives has actually changed for good.De demonstranten komen van buiten de gevestigde partijen, deels uit de milieubeweging waar een nieuwe politieke cultuur kon groeien. De oude politiek verviel in een zelfvoorzienend netwerk van “voormalige communistische functionarissen, maffia-types, ontevreden agenten van de geheime dienst en boksers en worstelaars die hun financiële basis waren kwijtgeraakt.” Democratische verkiezingen brachten geen verandering. Veel kiezers lieten het afweten of stemden op onmogelijke protestpartijen. Tégen de gevestigde partijen.  De benoeming van Delyan Peevski door de nieuwe regering als hoofd van de geheime dienst, een eigenaar van media die beschouwd wordt als een beschermheer van talloze criminele groepen, was de druppel die de emmer deed overlopen. Een belediging voor het Bulgaarse volk, vonden de demonstranten, die maar één uitweg zien voor een regering die zo iets kon doen: aftreden.

Voorlopig denkt de regering daar niet aan. En er is ook nog geen zicht op een nieuwe leiding die wel het vertrouwen zou kunnen krijgen van de bevolking. De verwachting is dan ook dat de protesten de komende tijd zullen doorgaan totdat er een machtswisseling plaats vindt die er voor kan zorgen dat de Bulgaren nu ook kunnen delen in de Europese cultuur, de democratie en de welvaart waarop zij al zoveel jaren hopen.