Het Sociaal en Cultureel Planbureau is niet optimistisch over de toekomst, zo lees ik. Er zouden “donkere wolken boven ons land” hangen. Er zijn beeldspraken die je nooit mag gebruiken, en dit is er daarvan een.
De kwestie is heel simpel. Wolken zijn een natuurmetafoor. Ze suggereren dat dingen even onvermijdelijk zijn als het weer. Maar de problemen waarin ons land zich bevindt, hebben noch iets natuurlijks, noch iets onvermijdelijks. Er zijn welbewuste keuzes gemaakt – we verlagen de belastingen, we liberaliseren de markten, we privatiseren de nutsbedrijven, we geven mensen die vóór 1960 zijn geboren een korting op de aflossing van hun studiefinanciering en vullen het gat op de onderwijsbegroting met een hogere rente voor mensen die zijn geboren na 1960.
Een variant op de “donkere wolken” zijn de “oorlogswolken” die zich samenpakken boven deze of gene natie. Het suggereert dat het besluit ten strijde te trekken, niet wordt genomen door politici met concrete belangen, maar dat geweldsuitbarstingen de natuurlijke gang van zaken zijn. Wie leest over samenpakkende oorlogswolken, weet dat iemand zijn verantwoordelijkheid ontwijkt.
Natuurmetaforen verdoezelen de werkelijkheid dat economische en politieke problemen door mensen worden gecreëerd. De lezer die er een ziet, weet dat hij óf om de tuin wordt geleid, óf te maken heeft met een totaal incompetente schrijver (“As the storm clouds of seeming Persian invincibility loomed ever darker over Ionia, so strange shadows from the past returned to haunt Athens, too” – Tom Holland denkt dat als je maar twee metaforen in één zin stopt, je literatuur schrijft). Welke optie van toepassing is op het SCP, laat ik ter beoordeling aan de lezer.
Reacties (5)
Weer een bijdrage van een klimaatscepticus.
Zoals Jona Lendering zelf al aantoont, zijn ‘donkere wolken’ die zich samenpakken boven x of y gewoon een cliché-metafoor.
Verder heeft een enkel land op een heleboel zaken in de economie inderdaad geen invloed. We hebben bijvoorbeeld geen invloed op het Amerikaanse beleid t.a.v. banken en hypotheekverstrekkingen; Nederland heeft geen invloed op wereldwijde kapitaalmarkten; Nederland heeft geen invloed op Griekse anarchisten en politieke krachtverhoudingen in Griekenland; Nederland heeft geen invloed op het vertrek of terugkeer van Berlusconi.
Je zou natuurlijk gratis onderwijs kunnen geven aan iedereen, de belastingen kunnen verhogen en de nutsbedrijven weer nationaliseren – maar zou dat een economische recessie afwenden?
Antwoord: neen.
Zou het de prijzen voor gas, water en licht verlagen? Antwoord: neen. Ik schrik me elk jaar al een hoedje aan wat ik kwijt ben aan rioolbelasting en gemeentelijke belasting. De overheid doet het niet goedkoper, hooguit haalt de overheid het geld ergens anders vandaan dan bij de gebruiker: ofwel bij welvarenden, ofwel door te lenen: oeps! was dat laatste nou niet juist wat Griekenland de das om heeft gedaan?
Ik denk dat Jona zou zeggen dat “Nederland” al een metafoor is – net zoals “wij” altijd gebruikt wordt zonder dat iemand zelf van deze verzameling deel uitmaakt.
But every cloud has a silver lining.
En u zal nu wel denken daar heb je die malloot weer…maar fantaserend bij donkere wolken kreeg ik ineens trek in koetjesreep heel gek ken u dat koetjesreep? Nepchocola maar toch…tóch stond het synoniem voor bepaalde noem het waarden, het had naast die aparte smaak ook toen al iets van nostalgisch de koetjesreep:
Daar waar zoveel sentimenten zijn verbonden aan een reep cacaofantasie viert de cultuur hoogtij.
Ssja, dat nepstukje Hollandse Echtheid is feitelijk verdwenen. “Waarheen?” Ja, naar België. Nee, waar is dat dan mis gegaan en wat was het omslagpunt? Bijl zegt dat het nog moet komen maar het is feitelijk al geweest hè: voor mij kwam de cultuuromslag ten tijde van de frenzy rond de beursgang van worldonline. Toen we ons allemaal Rijker dan Rijk waanden. Na die krankzinnig rijke 90’s toen we van korte termijnwinst van gekkigheid over elkaar heen buitelden om ook uit die niet bestaande ruif te snaaien. En na de moord op Fortuijn & v.Gogh vlogen de laatste restjes sentimenten zo hup door de wijdopenstaande ramen naar buiten. Meteen ook het definitieve einde van de koetjesreep…
En zonder de fantasie ook geen cultuur en tolerantie.